GRID_STYLE

NONE

ΡΟΗ:

latest

Η παρακμή του "Τρίτου Δρόμου", ως πρόκληση για τον Δημοκρατικό Φιλελευθερισμό(;)...

Γράφουν οι Αντωνιάδης Γεώργιος, Διεθνολόγος Παπαγιώτης Αντώνιος Μάριος, Πολιτικός Επιστήμονας* ( http://www.e-logos.gr/articles.asp?su...

Γράφουν οι
Αντωνιάδης Γεώργιος,
Διεθνολόγος
Παπαγιώτης Αντώνιος Μάριος,
Πολιτικός Επιστήμονας*
(http://www.e-logos.gr/articles.asp?subject_id=41&subject2_id=&article=812&lang=GR)
Με αφορμή την κρίση που προκλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Ένωση λόγω του ιρλανδικού «όχι» στο σχετικό δημοψήφισμα της 12ης Ιουλίου 2008, μετά την κατακύρωση της Μεταρρυθμιστικής Συνθήκης της Λισαβόνας, παρατηρείται μια μονόπλευρη κριτική προσέγγιση για το ρόλο του νεοφιλελευθερισμού, ως μοναδικού υπαιτίου για το αδιέξοδο αυτό. Η προσέγγιση αυτή, πέραν του ότι ταυτίζει το σύνολο της ευρύτερης παράδοσης του δημοκρατικού φιλελευθερισμού με το...
 αγγλοσαξονικό μοντέλο του νεοφιλελευθερισμού, αγνοεί την ιστορική διαδρομή του ευρωπαϊκού συσσωματικού εγχειρήματος, το οποίο δεν βασίστηκε μόνον στα πρότυπα της νεοφιλελεύθερης θεσμοκρατίας, αλλά, ιδίως μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, συνδέθηκε με την ουτοπία μιας μεταεθνικής ευρωσοσιαλδημοκρατίας. Πιο συγκεκριμένα, προς τα τέλη της περασμένης δεκαετίας αναδείχθηκε το υβριδικής υφής εγχείρημα του επονομαζόμενου «Τρίτου Δρόμου», που αποσκοπούσε να καταστεί μία ανταπάντηση τόσο προς τον αποτυχημένο «πρώτο δρόμο» της κλασικής σοσιαλδημοκρατίας, όσο και προς τον ακραιφνή νεοκλασικό φιλελευθερισμό, όπως αυτός εφαρμόστηκε στη περίπτωση της Μεγάλης Βρετανίας και των ΗΠΑ, κατά τη δεκαετία του 1980 (1).
Ειδικότερα, μετά την αποτυχία του υπαρκτού σοσιαλισμού, η αδυναμία εφαρμογής του κοινωνικού προγράμματος των δυτικοευρωπαϊκών σοσιαλιστικών κομμάτων είχε ως αποτέλεσμα τη μετατόπιση σε ιδεολογικό επίπεδο. Με αυτό τον τρόπο, οι ευρωσοσιαλιστές ενστερνίστηκαν τις «απελευθερωτικές» δυνάμεις της υλιστικής εξατομίκευσης, που παρουσιάζουν συγγένεια με την ιδεολογική μήτρα της άκρατης ατομοκρατίας, όπως αυτή παρουσιάζεται στον ευδαιμονιστικό φιλελευθερισμό μπενθαμικής προέλευσης. Κοινώς, εφόσον δεν εκπλήρωσαν οι σοσιαλιστές τις υποσχέσεις τους για έναν κοινωνικό μετασχηματισμό βάσει των εξισωτικών κοινωνιοκεντρικών οραμάτων τους, επιδόθηκαν στην αποδόμηση όλων εκείνων των κοινοτιστικών αξιών που ιστορικά ο καπιταλισμός είχε αναγκαστεί να αποδεχθεί, μέσω της σύστασης του φιλελεύθερου κράτους προνοίας. Οι θεωρητικές καταβολές των απολογητών του «Τρίτου Δρόμου» και της ευρύτερης σοσιαλφιλελεύθερης προσέγγισης έχουν την ρίζα τους σε έναν οντολογικό και μεθοδολογικό εκλεκτισμό, ο οποίος αναμιγνύει τις ελευθεριακές επιταγές εξατομίκευσης του κοινωνικού συνόλου με τις μεταϋλιστικές «ευαισθησίες» της Αμερικανικής Νέας Αριστεράς (2).
Όσον αφορά στην απόπειρα εφαρμογής αυτών των αμφίσημων θεωρήσεων περί πολιτικής και οικονομίας, στο ευρωπαϊκό χώρο την ευθύνη ανέλαβαν πρωτίστως, οι νέοι Εργατικοί του Τ. Μπλερ, οι οποίοι αποτέλεσαν την αρχετυπική εκδοχή υπέρβασης των αδυναμιών των ευρωπαίων σοσιαλιστών ως προς την άσκηση αξιόπιστης, προς την ιδεολογία τους, κοινωνικής και οικονομικής πολιτικής. Η ελλαδική μιμητική απόδοση του «Τρίτου Δρόμου» μεταφράστηκε σε ένα μάλλον κακέκτυπο υπεράσπισης ενός απολιτικού διαχειριστικού λόγου, που συνδέθηκε με έναν εκσυγχρονισμό κενού σε νοηματοδοτικό περιεχόμενο για τους Νεοέλληνες. Ο χαρακτηρισμός του ως κενού νοηματοδοτικά οφείλεται στο γεγονός ότι παρουσίαζε ως μια νέα «Μεγάλη Ιδέα» την είσοδο της χώρας στην Ο.Ν.Ε, ενώ παράλληλα έθετε ως αντιθετικά ζεύγη το ευρωπαϊκό με το εθνικό, δηλαδή προϋπέθετε την διλημματική επιλογή μεταξύ ενός εξευρωπαϊσμού της χώρας έναντι της διατήρησης της ελληνικής εθνικής ταυτότητας εντός του οικουμενικού γίγνεσθαι. Αντίστοιχες απόπειρες προσχηματικής ανασύνθεσης της ευρωπαϊκής κεντροαριστεράς και επικαιροποίησης της πολιτικής ατζέντας των φερώνυμων ευρωπαϊκών σοσιαλιστικών/σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων, υπήρξε η δεξιόστροφη μετατόπιση του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος της Γερμανίας, υπό την καγκελαρία του Γκέρχαρντ Σρέντερ.
Παρά το θεωρητικό εκλεπτυσμό που αποπειράθηκε να αποδώσει ο Άντονι Γκίντενς στο «Τρίτο Δρόμο», με το ομώνυμο βιβλίο του, τα όρια θραύσης αυτής της σοσιαλφιλελεύθερης προσέγγισης διαφάνηκαν στη περίπτωση όπου οι σοσιαλιστικές/ σοσιαλδημοκρατικές κυβερνήσεις αναγκάστηκαν να επιλέξουν την πλήρη θυσία της κοινωνικής δικαιοσύνης στο βωμό του άκρατου ανταγωνισμού, εναγκαλιζόμενες το νεοδαρβινικό κοινωνικό πλαίσιο ανταγωνισμού, που επιτάσσει η παγκοσμιοποίηση.
Αυτή η απαραίτητη πραγματιστική τους στροφή, προϋπέθετε την άνευ όρων αποδοχή της έννοιας της αποτελεσματικότητας, αγνοώντας τις πολιτικές, πολιτισμικές, κοινωνικές και περιβαλλοντικές προεκτάσεις της υπαγωγής κάθε πεδίου του πολιτικοκοινωνικού βίου στην αναγκαιότητα ενός υλιστικού ευδαιμονισμού. Κοινώς, η κεντροαριστερά αυτού του νέου τύπου, αφού παραδέχτηκε την αδυναμία μετουσίωσης του σοσιαλισμού σε πράξη και εν ονόματι μιας αποτελεσματικής εναλλακτικής πρότασης έναντι του νεοκλασικού φιλελευθερισμού, επί τη πράξει, αποποιήθηκε τις αρχές της κοινωνικής αλληλεγγύης και αναδιανεμητικής δικαιοσύνης εφαρμόζοντας μείωση της φορολογίας των επιχειρήσεων, μείωση των κοινωνικών δαπανών, ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων. Η μετατόπιση της πολιτικής των ευρωσοσιαλιστών προς εκείνη των νεοφιλελεύθερων επιταγών, προξένησε σύγχυση και αμηχανία τόσο σε παραδοσιακούς σοσιαλιστές, όσο και σε παραδοσιακούς φιλελεύθερους. Αφενός οι μεν, άσκησαν κριτική για την ανακολουθία μεταξύ των πεπραγμένων τους με τις αφετηριακές παραδοχές της ιδεολογικής μήτρας του σοσιαλισμού. Αφετέρου οι δε, παρατηρούσαν μεν μεταψυχροπολεμικά να επικρατούν οι ιδέες και οι αρχές τους, αλλά οι πολιτικοί φορείς που υποτίθεται τις εξέφραζαν κατά γνήσιο τρόπο, να αποστερούνται της συνεπούς εφαρμογής τους (3).
Έτσι, λοιπόν, στα τέλη της περασμένης δεκαετίας, ο ευρύτερος χώρος της ευρωπαϊκής κεντροδεξιάς υπέστη ένα πρωτόγνωρο προφανώς εκλογικό πλήγμα το οποίο οδήγησε στον αναγκαίο εκείνο αναστοχασμό των πολιτικών δυνάμεων που ασπάζονται τον δημοκρατικό φιλελευθερισμό. Ειδικότερα, έγινε κατανοητό από την πλειοψηφία των ηγεσιών των κεντροδεξιών κομμάτων πως η κυριαρχία στο μεσαίο κοινωνικό και πολιτικό χώρο προϋπέθετε την άμβλυνση εκείνων των ακραίων ελευθεριακών ιδεολογικών στοιχείων που προκαλούν φοβικά αντανακλαστικά στην ολοένα και συρρικνούμενη ραχοκοκαλιά του κάθε νεωτερικού εθνοκρατικού μορφώματος, δηλαδή της μεσαίας τάξης (4).
Όσον αφορά στο ρόλο της μεσαίας τάξης, ήταν εκείνη, που απογοητευμένη από τον θατσερισμό και τον ρεϊγκανισμό της δεκαετίας του ’80, έδωσε τα σκήπτρα σε μία ηπιότερης μορφής καπιταλιστική διακυβέρνηση, με ψευδεπίγραφη σοσιαλίζουσα χροιά, αποσκοπώντας τόσο στην αποσόβηση των πιέσεων της άρχουσας ελίτ για περισσότερο κέρδος, όσο και στον εφησυχασμό και την ιδεολογική απονεύρωση των κοινωνικών αντανακλαστικών της μικρομεσαίας και εργατικής τάξης. Παρά το γεγονός ότι η μεσαία τάξη κατανόησε τον περιορισμό των δυνατοτήτων του «Τρίτου Δρόμου», δηλαδή του συμβιβασμού μεταξύ δύο επιφανειακώς αντιθετικών αρχών, όπως εκείνη της κοινωνικής αλληλεγγύης και της οικονομικής ανάπτυξης δια της ατομικής πρωτοβουλίας, αυτό δεν συνεπάγεται και ευθύγραμμη επαναφορά των μεσαίων στρωμάτων στο «φυσικό χώρο» της κεντροδεξιάς. Η πρόκληση για την τελευταία, ώστε να μην καταστεί απλά ένα ακόμη διαχειριστικό μοντέλο διακυβέρνησης, συνιστάται στην απαγκίστρωση της ευρωπαϊκής φιλελεύθερης πολιτικής σκηνής και διανόησης από τις ελευθεριακές απολήξεις του λοκιανού νεοκλασικού φιλελευθερισμού που την φέρνει σε αντίθεση με τα αισθήματα ανασφάλειας των λαϊκών μαζών, λόγω της άστοχης και προπαγανδιστικής σύνδεσης του πολιτικού φιλελευθερισμού με τα αρνητικά αποτελέσματα της παγκοσμιοποίησης (5).
Τέλος, η αντιπρόταση ενός άλλου φιλελευθερισμού, μπορεί να αναζητηθεί στην ρωλσιανή προσέγγιση του εξισωτικού ή κοινωνικού φιλελευθερισμού (6), του οποίου οι καταβολές εντοπίζονται στον προνοιακό δημοκρατικό φιλελευθερισμό του John Stuart Mill και σε ελλαδικό επίπεδο έκανε την εμφάνισή του -σε ανολοκλήρωτο επίπεδο- ως μια κοινωνικοπολιτική θεωρία, από τον Κωνσταντίνο Τσάτσο και τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, υπό τη μορφή του Ριζοσπαστικού Φιλελευθερισμού.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1.Όσον αφορά στη διαφοροποίηση της κλασικής σοσιαλδημοκρατίας από τον «Τρίτο Δρόμο» βλ. ενδεικτικά Ν. Μουζέλης, Οι Τρεις Στρατηγικές του Τρίτου Δρόμου: από τον Μπερλίνγκουερ στον Γκίντενς, Το Βήμα, 21/08/2005, σελ. Β39.
2.Για περαιτέρω ανάλυση σχετικά με τις θεωρητικές καταβολές του «Τρίτου Δρόμου» βλ. Rainer Habermeier, The End of European Social Democracy?, Hitostubashi Journal of Social Studies 38, Hitostubashi University 2006, pp. 89-104.
3.Για τις εσωτερικές αντιφάσεις του «Τρίτου Δρόμου» και την κριτική την οποία εισέπραξε για την φιλελεύθερη μετατόπιση των θέσεων του βλ. ειδικά Α. Μακρυδημήτρης, Η Δεξιά Στροφή του «Τρίτου Δρόμου», Το Βήμα, 11/07/1999, σελ. Β09.
4.Για το ζήτημα της αναστοχαστικής επίδρασης των εκλογικών αποτυχιών της ευρωπαϊκής κεντροδεξιάς κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1990, βλ. Κ. Αρβανιτόπουλος, Η Κρίση της Σοσιαλδημοκρατίας, Το Βήμα, 11/07/2008, σελ. Β22.
5.Βλ. Θ. Πελαγίδης, Η Διεθνοποίηση της Ελληνικής Οικονομίας: Ευελιξία και Απορρύθμιση, Εκδόσεις Εξάντας, Αθήνα 1997, σελ. 26-38 και 58-63. Σε αυτές τις σελίδες, ο συγγραφέας αναφέρεται στην περίπτωση εκείνων των κοινωνικοτεχνικών μετασχηματισμών, όπως η περίπτωση παρακμής του φορντιστικού μοντέλου ανάπτυξης και στην αποτυχία του μετριοπαθούς φιλελεύθερου κεϋνσιανού οικονομικού προτύπου, που οδήγησαν στην άνοδο του νεοφιλελεύθερου ριζοσπαστισμού, υπό τη μορφή του ρεϊγκανισμού.
6. Για μια ενδελεχή ανάλυση των διακριτών ρευμάτων εντός του φιλελευθερισμού βλ. Σπ. Μακρής, Φιλελευθερισμός: Φιλοσοφικές Απαρχές και Σύγχρονες Τάσεις, Εκδόσεις Ι. Σιδέρης, Αθήνα, 2007, σελ. 203-212.

* Το κείμενο πρωτοδημοσιεύτηκε στο e-ΛΟΓΟΣ του Ινστιτούτου Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής, στις 04/09/08. Αναδημοσιεύεται σήμερα, δύο χρόνια μετά, με αφορμή την καθυστερημένη διαπίστωση/ομολογία του Πρωθυπουργού, κ. Γ. Παπανδρέου ότι το "Τρίτος Δρόμος" απέτυχε. Είθε να είναι αυτή η τελευταία αργοπορημένη ειλικρινής κατάθεσή του, για το καλό όλων μας...

6 σχόλια

  1. ΠΡΑΓΜΑΤΕΙΑ.............ΚΥΡΙΟΛΕΚΤΙΚΑ
    ΤΟΥ ΚΩΛΟΥ !!!!!!!
    ΚΑΙ ΜΑΛΙΣΤΑ ΤΟΥ ΠΡΑΣΙΝΟΥ ΧΕΣΜΕΝΟΥ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. (Αντιγραφή απ' τό αμέσως μεταγενέστερο αρθρίδιο, γιά τά χάλια τού "Πανεπιστημιακού" στό Ρίον, αλλά κολλάει σάν ...μύξα) :


    ναί, ρέ Κοπρίτες.......

    Θά φωνάξουμε τόν Υπουργό Υγείας, νά ξεσκατίσει τούς ασθενείς γύφτους τού Βαρθολομιού καί νά επισκευάσει τόν τομογράφο .....

    Αφού γεμίσατε τή Χώρα μέ "...Απλούς δημοσιοποιητές γεγονότων ...", μέ Διεθνολόγους καί μέ Πολιτικούς Επιστήμονες ....

    φάτε τώρα μεταξύ σας τά σκατά σας καί ραντεβού στήν ... Αιθιοπία γιά οικονομική βοήθεια, σάν κι' αυτήν πού θά πάρουμε απ' τήν Σλοβακία....

    καί στό μεταξύ, μέ "άρθρα-παπαρολογίες" τών 5.000 λέξεων,
    ψάχτε εναγωνίως νά βρήτε τόν .....
    Όγδοο Δρόμο επειγούσης διαφυγής από τήν ψωμόλυσσα.....

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. ΠΑΤΕΡ ΓΙΩΤΗΣ

    "ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ"

    ΟΛΑ ΤΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ ΕΧΟΥΝ ΚΑΙ ΤΟΝ ΧΑΒΑΛΕ ΤΟΥΣ .

    ΣΗΜΕΡΑ ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ ΔΗΛΑΔΗ ΤΙΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΤΩΝ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ.



    ΥΠΑΡΧΕΙ ΔΗΛΑΔΗ Ο ΑΠΛΟΣ ΙΑΤΡΟΣ ΚΑΙ Ο ΙΑΤΡΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

    ΥΠΑΡΧΕΙ Ο ΑΠΛΟΣ ΝΟΜΙΚΟΣ ΚΑΙ Ο ΝΟΜΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ


    Ο ΑΠΛΟΣ ΥΔΡΑΥΛΙΚΟΣ ΚΑΙ Ο ΥΔΡΑΥΛΙΚΟΣ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ


    Ο ΑΠΛΟΣ Ο ΠΑΤΣΑΣ ΚΑΙ Ο ΧΟΝΤΡΟΚΟΜΜΕΝΟΣ .


    ΠΑΤΡΙΔΑ ΜΟΥ ΚΑΥΜΕΝΗ

    ΜΙΑ ΧΩΜΑΤΕΡΗ ΘΕΛΟΥΜΕ ΜΕ ΑΡΚΕΤΟ ΒΑΘΟΣ , ΓΙΑΤΙ ΕΧΟΥΜΕ ΠΟΛΛΑ ΣΑΠΙΑ ΓΙΑ ΠΕΤΑΜΑ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Άν οι Έλληνες ξαναψηφίσουν ΚΚΕ και τους βάλουν τους δράκουλες πάλι στη βουλή,θα είναι άξιοι της μοίρας τους !!Έξω από την ελληνική βουλή τα τεμπελόσκυλα,αφού δεν σέβοντε το σύνταγμα και τους νόμους!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Διεθνολόγος-Πολιτικός Επιστήμων16 Αυγ 2010, 7:00:00 μ.μ.

    Ηλίθιε ανώνυμε 12:51:00 μ.μ.

    Το Πολιτικός Επιστήμων ΕΙΝΑΙ επάγγελμα είναι ο επιστήμονας που ασχολείται με την Επιστήμη της Πολιτικής (και όχι ο ο πολιτικός όπως το ταπεινό σου IQ σε ώθησε να καταλάβεις) τα επιχειρήματά σου στερούνται λογικής βάσης η ειδικότητα του Πολιτικού Επιστήμονα είναι επίσημα αναγνωρισμένη από το κράτος με δικά της επαγγελματικά δικαιώματα είναι η κατηγορία Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης ΠΕ13

    Βόδια αμόρφωτοι όλοι σας δεν ξέρετε τι σας γίνετε σας αξίζει η Ελλάδα που έχετε δεν είστε για τίποτα παραπάνω είστε ζώααα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. 16 Αυγ 2010 7:00:00 μ.μ


    ΕΑΝ ΟΙ "ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ" ΕΧΟΥΝ ΤΟ ΔΙΚΟ ΣΟΥ IQ ,ΤΟ ΔΙΚΟ ΣΟΥ ΕΠΙΠΕΔΟ ,ΖΗΤΩ ΤΑ ΒΟΔΙΑ !!!!!!


    (ΕΑΝ Η ΦΥΣΗ ΣΟΥ ΣΤΕΡΗΣΕ ΤΟ ΧΙΟΥΜΟΡ , ΜΙΑ ΖΩΗ ΘΑ ΕΚΠΡΟΣΩΠΕΙΣ ΤΑ ΠΡΟΣΦΙΛΗ ΤΕΤΡΑΠΟΔΑ )

    ΑπάντησηΔιαγραφή

ΠΡΟΣΟΧΗ! Την ευθύνη για το περιεχόμενο των σχολίων φέρει αποκλειστικά ο συγγραφέας τους και όχι το site. Η ανάρτηση των σχολίων μπορεί να έχει μια μικρή χρονική καθυστέρηση