Παραλλαγές καπιταλισμού και η θεωρία του μονόδρομου...

Του Νίκου Κοτζιά Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η πολιτική της είναι μονόδρομος. Ουσιαστικά απορρίπτει θεμελιακές επιστημονικές εκτιμήσει...

Του Νίκου Κοτζιά

Η κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η πολιτική της είναι μονόδρομος. Ουσιαστικά απορρίπτει θεμελιακές επιστημονικές εκτιμήσεις όπως αυτές διαμορφώθηκαν τα τελευταία 25 χρόνια. Σύμφωνα με αυτές, μετά την πτώση του Υπαρκτού Σοσιαλισμού αποκρυσταλλώθηκαν διαφορετικοί τύποι καπιταλισμού, όπως το αγγλοσαξονικό μοντέλο, ο καπιταλισμός του Ρήνου, ο ασιατικός καπιταλισμός των μικρών τίγρεων, ο αυταρχικός καπιταλισμός ορισμένων εκ των κρατών που ανήκουν στις BRIC. Όλοι αυτοί οι τύποι χαρακτηρίζονται από...
διαφορετικές παραδόσεις, ιδιαίτερο ρόλο των αγορών και του κράτους, ξεχωριστούς μηχανισμούς ανάπτυξης, όπως, ιδιαίτερα, ως προς τις εργασιακές σχέσεις, τις τράπεζες, το πνεύμα επιχειρηματικότητας. Σημαντικός παράγοντας στις ιδιαιτερότητες των επιμέρους μοντέλων του καπιταλισμού είναι ο τρόπος που συναρθρώνονται ιστορικά και σήμερα οι θεσμοί σε κάθε χώρα. Από αυτή τη σκοπιά, ο τρόπος ανάπτυξης του καπιταλισμού διαφέρει από χώρα σε χώρα.
Η θεωρία του μονόδρομου κάνει δύο ουσιαστικά λάθη που αυτή τη στιγμή κοστίζουν τα πλείστα στην ελληνική οικονομία και οδηγούν χωρίς λόγο σε επιταχυνόμενη χειροτέρευση της ζωής των πολιτών. Το πρώτο είναι ότι έχει αποδεχτεί την, ως έδειξα, αντιεπιστημονική θέση ότι ο καπιταλισμός έχει μόνο έναν τρόπο να μορφοποιηθεί και ότι η επιτυχία του συνίσταται στην ανόητη και μηχανιστική αντιγραφή ενός κυρίαρχου και δεσμευτικού μοντέλου. Αυτή η μοναδικότητα δε, έχει ταυτιστεί με τις συνταγές του ΔΝΤ και την Γερμανία. Δεύτερον, εξαιτίας του προηγούμενου, απορρίπτονται τα θετικά στοιχεία της ελληνικής κοινωνίας. Δηλαδή, μαζί με τα βρώμικα νερά πετιέται και το μωρό.
Η χειρότερη παραλλαγή άρνησης της πολυμορφίας του καπιταλισμού είναι ο τρόπος που πορεύεται η χώρα με τα δύο Μνημόνια. Αν συμφωνούσαμε ότι υπάρχει μια πολυμορφία και ποικιλία στον σημερινό παγκόσμιο καπιταλισμό, τότε θα είχε οργανωθεί μια δημόσια συζήτηση του ποιος πρέπει να είναι ο ελληνικός τύπος ανάπτυξης. Θα είχε γίνει επίσης αποδεχτό, ότι για την ανάπτυξη της ανταγωνιστικότητας μιας χώρας υπάρχει μια πλούσια παγκόσμια εμπειρία που στα βιβλία μου την έχω κωδικοποιήσει σε δέκα διαφορετικές στρατηγικές. Η χειρότερη από αυτές είναι εκείνη που ακολουθείται με τα Μνημόνια, της υπονόμευσης, δηλαδή, της λαϊκής κατανάλωσης και της αποδιοργάνωσης του κοινωνικού κράτους. Η καλύτερη είναι εκείνη που επενδύει σε νέους κλάδους, υλικά και τεχνολογίες, στην παιδεία και την έρευνα. Είναι σαφές ότι η Ελλάδα των Μνημονίων κινείται στην αντίστροφη κατεύθυνση. Όχι, δηλαδή, σε κάποιο μονόδρομο, αλλά στον λάθος δρόμο.
Ανεξάρτητα της επιλογής του ενός ή άλλου δρόμου, μεγάλη σημασία έχει το τι συμβαίνει κατά την υλοποίησή του. Το ποιος και σε ποιο βαθμό κερδίζει και ποιος έχει τις μεγαλύτερες απώλειες. Αν είναι δίκαιος ή όχι. Κατά συνέπεια, όχι μόνο δεν υπάρχει μόνο ένας δρόμος στρατηγικός ανάπτυξης ενός καπιταλισμού, ακόμα και με τα ελληνικά προβλήματα, αλλά δεν υπάρχει και ένας τρόπος εφαρμογής και υλοποίησης του οποιουδήποτε από τους εν δυνάμει δρόμους. Αποφασιστική είναι η σημασία του υπέρ ποιών δυνάμεων και ενάντια σε ποιους εφαρμόζεται ο κάθε φορά επιλεχθείς δρόμος. Με άλλα λόγια η κυβέρνηση με την Τρόικα έχουν επιλέξει, στο όνομα συχνά υπαρκτών προβλημάτων, τον πλέον μονόπλευρο και επαχθή δρόμο, αυτό του ακραίου νεοφιλελευθερισμού, ο οποίος εφαρμόζεται κοινωνικά άδικα, δηλαδή, μονόπλευρα. Για αυτό κινδυνεύει να καταλήξει κατά την υλοποίησή του στον αυταρχισμό.