Η παλινόρθωση...

Από τον Theodor Petrov ( amen.gr ) Zwei Menschen gehn durch kahlen, kalten Hain; der Mond läuft mit, sie schaun hinein. (...) O sieh, w...

Από τον Theodor Petrov
(amen.gr)

Zwei Menschen gehn durch kahlen, kalten Hain;
der Mond läuft mit, sie schaun hinein. (...)
O sieh, wie klar das Weltall schimmert! Es ist ein Glanz um Alles her.
Richard Dehmel, «Verklärte Nacht»*

Η θέση του Ηγέτη στην σύγχρονη πολιτειολογία ορισμένων Ορθοδόξων Εκκλησιών διατηρεί, με ορισμένες παραλλαγές «τεχνολογικού» χαρακτήρα, όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά, τα οποία του προσέδιδαν μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα οι Εκκλησίες που ζούσαν σε απολυταρχικά και «κληρονομικά» καθεστώτα. Ο «πρώτος», έχοντας ήδη εξουδετερώσει όλους εκείνους που τον θεωρούσαν «πρώτο μεταξύ ίσων» (φεουδαρχία), απέκτησε μια σχεδόν θεϊκή υπόσταση, την οποία φρόντισε να ενισχύσει με τη δημιουργία μιας ειδικής «κάστας» ακολούθων του, των διαφόρων βαθμίδων αριστοκρατών, και...

όλοι μαζί έμοιαζαν να αιωρούνται πάνω από τον λαό παραμένοντας σχεδόν πάντα απολύτως αποξενωμένοι από αυτόν. Οι όποιες προσπάθειες προσεγγίσεως των υπηκόων αποκτούσαν τραγελαφικές διαστάσεις, όπως, π.χ., οι εμφανίσεις με το ρωσικό σαραφάνι ή την ελληνική φουστανέλα, χωρίς βεβαίως να επιτυγχάνουν οποιοδήποτε αποτέλεσμα.
Από την πλευρά της η Εκκλησία, χειραφετημένη από την ασφυκτική κηδεμονία είτε της «ελέω Θεού» μοναρχίας, είτε της «ελέω λαού» σοβιετικής δυναστείας, θέλοντας να αποκτήσει πρόσβαση στα «σαλόνια» της εξουσίας ανασύρει από το «χρονοντούλαπο» της ιστορίας τον μεσαιωνικό όρο της «συμφωνίας» για να δηλώσει με αυτόν ότι μόνο μια όχι απλώς ειρηνική αλλά, πάνω από όλα, και interactive συνεργασία με το Κράτος μπορεί να αποτελέσει μια από τις εγγυήσεις για την απρόσκοπτη υλοποίηση του έργου του.
Έτσι, στην τροφοδοτούμενη και από την Εκκλησία «παραδοσιαρχική» προσέγγιση της εξουσίας, παρατηρείται μια έντονη αντίφαση μεταξύ αυτών των δυο, θα λέγαμε, ξεχωριστών κόσμων, η οποία γίνεται περισσότερο έντονη αν προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στο εξής ερώτημα: για ποίους λόγους η κυβερνούσα «ελίτ» πρέπει οπωσδήποτε να αιωρείται ως «montgolfier» άνωθεν εκείνων, οι οποίοι αποτελούσαν την «ισχύ» του Πρώτου; «The people's love, my strength», ανεγράφετο στο οικόσημο του Φρειδερίκου Ζ΄ της Δανίας (6 Οκτωβρίου 1808 – 15 Νοεμβρίου 1863), όμως ο λαός παρακολουθούσε αμέτοχος και απαθής την εναλλαγή της κληρονομικής εξουσίας, η οποία με την πάροδο του χρόνου και την ανάπτυξη του οικονομικού και πολιτικού φιλελευθερισμού απώλεσε την παλαιά της αίγλη, μετατρεπόμενη σε ένα φαντασμαγορικό και λίαν κερδοφόρο τουριστικό αξιοθέατο.
Η δυναμική εμφάνιση των λαϊκών μαζών στο πολιτικό προσκήνιο είχε ως αποτέλεσμα, μέσω πλέον των λεγομένων «δημοκρατικών διαδικασιών», την ανάπτυξη μιας νέας «ελίτ εξουσίας», την οποία αποτελούν οι εγκεκριμένοι δια της λαϊκής ψήφου «εκπρόσωποι του λαού». Με τη σειρά τους και αυτοί αποσπώνται σταδιακά από το εκλογικό σώμα, ερμηνεύοντας τη λαϊκή εντολή ως «carte blanche» για την άσκηση μιας γεμάτης εκπλήξεις, ως επί το πλείστον δυσάρεστες, εξουσίας  και χορηγώντας στα μέλη αυτής της νέας «δημοκρατικής ελίτ» ειδικά προνόμια και διευκολύνσεις.
Στις 26 Σεπτεμβρίου το λαλίστατο υψηλόβαθμο στέλεχος του Πατριαρχείου Μόσχας π. Β. Τσάπλιν δήλωνε, Urbi et Orbi, σχετικά με την ανακοίνωση της υποψηφιότητας του Β. Πούτιν στις επόμενες προεδρικές εκλογές τα εξής: «Πότε στην ιστορία της Ρωσίας η ύπατη εξουσία του κράτους μεταβιβαζόταν τόσο ειρηνικά, με τόση αξιοπρέπεια, τίμια, φιλικά; Αυτό είναι ένα παράδειγμα αγαθότητας και ηθικής  στην πολιτική, ένα παράδειγμα, το οποίο κατά την άποψή μου μπορούν να ζηλέψουν όχι μόνο οι πριν από εμάς και όσοι έζησαν στη σοβιετική περίοδο, αλλά και οι πολίτες των περισσότερων χωρών του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που προσπαθούν να μας δώσουν μαθήματα» (Σ.τ.σ.: στα ρωσικά, http://ruskline.ru/news_rl/2011/09/26/protoierej_vsevolod_chaplin_kogda_ewe_v_istorii_rossii_vysshaya_vlast_v_gosudarstve_peredavalas_tak_mirno/).
Η δήλωση του π. Βσέβολοντ, εκτός από την έλλειψη οποιασδήποτε ιστορικής αντικειμενικότητας εφόσον  όχι μόνο στην τσαρική, αλλά και στη σοβιετική Ρωσία η εξουσία περνούσε από τον ένα τσάρο ή γενικό γραμματέα στον άλλο ως επί το πλείστον το ίδιο «φιλικά και τίμια», διαθέτει και μια «μοιρολατρική» διάσταση μιας και ουσιαστικά προαναγγέλλει τα αποτελέσματα των επόμενων προεδρικών εκλογών. Βεβαίως ουδείς, λίγο ως πολύ, νηφάλιος παρατηρητής αμφιβάλλει για το αποτέλεσμα, εντούτοις οι «καλοί τρόποι» επιβάλλουν να μην διαταράσσεις το κλίμα «δημοκρατικής ευφορίας» που εγκαταστάθηκε στη χώρα τα τελευταία είκοσι χρόνια. Είναι σαφές ότι το νόημα της δηλώσεως διαλύει οποιαδήποτε ψευδαίσθηση σχετικά με την αξία της λαϊκής ψήφου και οι άβολες προσπάθειες της «συμπολιτευόμενης αντιπολιτεύσεως» να προωθήσουν τους δικούς τους υποψηφίους φαντάζουν πλέον φαιδρές.
Ενδιαφέρουσα και άκρως αινιγματική για τον συντάκτη του παρόντος σημειώματος είναι η αναφορά του π. Τσάπλιν σε όλους εκείνους που «προσπαθούν να μας δώσουν μαθήματα». Εννοεί, άραγε, μαθήματα δημοκρατίας; Και αν είναι έτσι, τότε θα είχε ενδιαφέρον να προσδιορίσει το στέλεχος του Πατριαρχείου Μόσχας ποίες χώρες, από αυτές που προσπαθούν να της δώσουν μαθήματα, έχει ξεπεράσει η Ρωσία στην ανάπτυξη των δημοκρατικών διαδικασιών; Βεβαίως η παρακμή της Δύσεως είναι τόσο βαθιά που είναι πλέον αδύνατον για τον πολιτικό της κόσμο να κατανοήσει το πραγματικό νόημα αυτής της «τίμιας και φιλικής» μεταβιβάσεως της εξουσίας.
Και αυτή η δήλωση, όπως και οι περισσότερες αλλοπρόσαλλες δηλώσεις του π. Βσέβολοντ (τελευταίως είχε προτείνει την απαγόρευση των μυθιστορημάτων «Λολίτα» και «100 χρόνια μοναξιάς», διότι προάγουν την... παιδεραστία!), προκαλούν τις δικαιολογημένα απορημένες, ενίοτε δε και οργισμένες αντιδράσεις  γνωστών κοινωνικών παραγόντων. Σχολιάζοντας την «προφητική» δήλωση του π. Τσάπλιν το στέλεχος της ΟΜΑΔΑΣ ΕΛΣΙΝΚΙ της Μόσχας π. Gleb Yakounin (Σ.τ.σ.: στα ρωσικά, http://www.portal-credo.ru/site/?act=news&id=86761) επισημαίνει, μεταξύ άλλων, τα εξής, κατά την απολύτως προσωπική άποψη του γράφοντος, ενδιαφέροντα. Συγκεκριμένα ο Yakounin θεωρεί ότι πιθανώς να υπάρξει μια «σύγκρουση» ανάμεσα στις «αυτοκρατορικές», όπως τις χαρακτηρίζει, αντιλήψεις και αρχές του Πούτιν και στην απολύτως ξένη για τον Ρώσο πρωθυπουργό θεωρία του Πατριάρχου Μόσχας περί του «ρωσικού κόσμου», η οποία, πάντα σύμφωνα με τον Yakounin, αντικατέστησε τη θεωρία της «Τρίτης Ρώμης».
Η άποψη του Yakounin σχετικά με τη «σύγκρουση αρχών» μεταξύ Κρεμλίνου και Πατριαρχείου μπορεί να ακούγεται υπερβολική, εντούτοις η εξωτερική πολιτική της Ρωσικής Κυβερνήσεως καθιστά σαφές ότι το Ρωσικό ΥΠΕΞ κάθε άλλο παρά θεωρεί τις χώρες, τις οποίες ο Πατριάρχης Μόσχας εντάσσει αυτοβούλως στο μεγαλοϊδεατισμό του «ρωσικού κόσμου», τμήμα μιας «Μεγάλης Ρωσίας». Οι τριβές που από καιρού εις καιρόν εμφανίζονται στις σχέσεις Ρωσίας, Ουκρανίας και Λευκορωσίας (ο γράφων σκοπίμως δεν αναφέρει τη Μολδαβία, η οποία απέδειξε με το «φιάσκο» της πρόσφατης επισκέψεως του Πατριάρχου Μόσχας στη χώρα το πόσο αδικαιολόγητη είναι η ένταξη της σε αυτή την ιδέα) αποδεικνύουν με απόλυτη σαφήνεια ότι άλλο πράγμα είναι να διατυμπανίζουμε εκ του ασφαλούς τις θεωρίες μας για τη διαμόρφωση του μετά-σοβιετικού χώρου και άλλο η «άχαρη» πραγματικότητα.
Ακόμα και οι «αυτοκρατορικές», όπως τις χαρακτηρίζει ο Yakounin, αντιλήψεις του Βλαδιμήρου Πούτιν για το μέλλον της Ρωσίας, διαφέρουν ποιοτικά από την αφελή ιδέα του «ρωσικού κόσμου», εφόσον αυτές δεν προβλέπουν κάποια νέα «αποικιοκρατία» σοβιετικού τύπου, αλλά την επιβεβαίωση του ρόλου της χώρας στη διεθνή πολιτική σκηνή, δηλαδή την αποδοχή της Ρωσίας ως ενός εκ των κυριοτέρων παγκοσμίων πολιτικών παραγόντων. Αυτό, εξάλλου, αποδεικνύουν και η οργισμένη αντίδραση του Κρεμλίνου στο σκεπτικό της καταδικαστικής αποφάσεως της πρώην ουκρανού πρωθυπουργού Ιουλίας Τιμοσένκο, και τα προβλήματα στις εμπορικές σχέσεις με τη Μολδαβία, και οι τεταμένες σχέσεις με τη φαιδρή ηγεσία της Λευκορωσίας. Πρέπει να προσθέσουμε επίσης και τη σχετικά πρόσφατη αποπομπή του λίαν αγαπητού τέκνου του Πατριαρχείου Μόσχας πρώην δημάρχου της Μόσχας Λουσκώφ με την αιτιολογία ότι «απώλεσε την εμπιστοσύνη του Προέδρου»!
Σε όλα αυτά τα παραδείγματα, με εξαίρεση βεβαίως την περίπτωση «Λουσκώφ», είναι ανύπαρκτος οποιοσδήποτε συσχετισμός με τον «ρωσικό κόσμο». Βεβαίως θα ήταν ανόητο να περιμένουμε κάποιο... διαζύγιο Κράτους και Εκκλησίας, όχι βέβαια επειδή, σύμφωνα με τον Frolov έχει διαμορφωθεί στη Ρωσία ένα είδος «τριανδρίας» (δε χρειάζεται να αναφέρουμε ποίοι την αποτελούν!) (Σ.τ.σ.: στα ρωσικά, http://veroyu.my1.ru/news/lider_sekty_apeh_k_frolov_predlagaet_vzirat_na_triumvirat_patriarkha_putina_i_medvedeva_kak/2011-09-29-1854), αλλά επειδή η Εκκλησία της Ρωσίας αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα της κοινωνικής συνοχής του ρωσικού κράτους, τον οποίο ουδείς πολιτικός είναι σε θέση να αγνοήσει.
Οι, επιεικώς, περίεργες δηλώσεις του Προέδρου της Συνοδικής Επιτροπής για τις σχέσεις Εκκλησίας και Κοινωνίας π. Βσέβολοντ Τσάπλιν δημιουργούν συνήθως πολλά ερωτηματικά για την ικανότητα του Πατριαρχείου Μόσχας να ανταποκρίνεται στις ανάγκες της σύγχρονης ρωσικής κοινωνίας. Η τελευταία «άγαρμπη» επέμβασή του στην πολιτική ζωή της χώρας σίγουρα δεν προσφέρει αγαθή υπηρεσία στο ρωσικό πολιτικό κατεστημένο, εφόσον όχι μόνο προσβάλλει την «πολιτική νοημοσύνη» του εκλογικού σώματος, αλλά και θέτει υπό αμφισβήτηση την εγκυρότητα της προεκλογικής διαδικασίας και του αναμενόμενου, είναι αλήθεια, εκλογικού αποτελέσματος υπονομεύοντας ταυτόχρονα όχι μόνο το κύρος του Ρωσικού Κράτους αλλά και της Εκκλησίας της Ρωσίας τόσο στο εσωτερικό, όσο και στο εξωτερικό.

*Two people are walking through a bare, cold wood; the moon keeps pace with them and draws their gaze. (...) See how brightly the universe gleams! There is a radiance on everything (Transfigured night)