Όνομα και «πραγματικότητα»...

Από τον Τάκη Μίχα Η πρόσφατη απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου αποδεικνύει για πολλοστή φορά πόσο λανθασμένη είναι η εμμονή της Ελλάδας στο...

Από τον Τάκη Μίχα
Η πρόσφατη απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου αποδεικνύει για πολλοστή φορά πόσο λανθασμένη είναι η εμμονή της Ελλάδας στο θέμα του ονόματος της γειτονικής χώρας. Μια εμμονή που δεν έχει κανένα νόημα.
Η συζήτηση στην Ελλάδα σχετικά με το όνομα της γειτονικής χώρας έχει επικεντρωθεί στο αν αυτό εκφράζει κάποια «πραγματικότητα» ή όχι. Από την μια πλευρά υπάρχουν αυτοί που υποστηρίζουν ότι η γειτονική «Μακεδονία» δεν έχει καμιά σχέση με την Μακεδονία και συνεπώς δεν πρέπει να...
 αναγνωρισθεί με αυτό το όνομα. Από την άλλη υπάρχουν εκείνοι που υποστηρίζουν ότι η «Μακεδονία» έχει κάποια σχέση με την Μακεδονία και άρα πρέπει να αναγνωρισθεί με αυτό (η ένα ελαφρά τροποποιημένο) όνομα.
Παρανομαστής και των δυο θέσεων είναι η αποδοχή της άποψης ότι ύπαρξη ή μη μιας «πραγματικότητας» στην οποία αναφέρεται το όνομα μιας χώρας, αποτελεί προϋπόθεση για την αναγνώριση του ονόματός της. Αν μια χώρα σύμφωνα με αυτή την αντίληψη ονομαζόταν «Δημοκρατία της Πατάτας» αλλά είτε δεν παρήγε πατάτες είτε δεν ήταν δημοκρατία τότε, σύμφωνα με την κρατούσα αντίληψη, η Ελλάδα δεν θα έπρεπε να αναγνωρίσει την «Δημοκρατία της Πατάτας» με αυτό το όνομα.
Όμως στην πραγματικότητα η σχέση του ονόματος μιας  χώρας με την παραδηλούμενη «πραγματικότητα» δεν έπαιξε ποτέ κανένα ρόλο στην διπλωματική πρακτική ούτε της Ελλάδας ούτε των άλλων χωρών. Άρα δεν υπάρχει κανένας λόγος να παίξει τώρα. Με άλλα λόγια: ακόμα και αν δεχθούμε ότι η «Μακεδονία» δεν έχει απολύτως καμιά σχέση με την Μακεδονία, το γεγονός αυτό, στην βάση της πάγιας ελληνικής και διεθνούς διπλωματικής πρακτικής, δεν μπορεί να παίξει ρόλο στην αναγνώριση ή μη του ονόματος της γειτονικής χώρας.
Όπως είναι γνωστό σήμερα η Ελλάδα αναγνωρίζει κάτι που ονομάζεται «Δημοκρατία της Συρίας». Έχει καμιά σχέση το όνομα αυτό με την πραγματικότητα;
Το ίδιο ίσχυε και στο παρελθόν. Καθ’ όλη την διάρκεια της περιόδου 1950-1985 υπήρχαν στον κόσμο ορισμένα κρατικά μορφώματα το όνομα των οποίων περιλάμβανε το «Λαϊκή Δημοκρατία». Έτσι είχαμε την «Λαϊκή Δημοκρατία της Βουλγαρίας», την «Λαϊκή Δημοκρατία της Ρουμανίας» την «Λαϊκή Δημοκρατία της Ουγγαρίας» κλπ. Όμως όπως ήταν γνωστό το όνομα αυτών των χωρών δεν είχε καμιά σχέση με την «πραγματικότητα». Η π.χ. «Λαϊκή Δημοκρατία της Ρουμανίας» ούτε  «Λαϊκή» ήταν - στο βαθμό που αντιπροσώπευε την ισόβια εξουσία μιας μη εκλεγμένης ελίτ-, ούτε ασφαλώς «Δημοκρατία» - στο βαθμό που οποιαδήποτε διαφωνία  αντιμετωπίζονταν με εκτελέσεις, εκτοπίσεις, φυλακίσεις και ψυχιατρεία. Και το ίδιο ακριβώς ίσχυε λίγο-πολύ και με τις άλλες «Λαϊκές Δημοκρατίες». Όσο δε για την ΕΣΣΔ-ούτε «ένωση», ήταν ούτε «σοβιετική», ούτε «σοσιαλιστική», ούτε «δημοκρατική». Όμως η Ελλάδα όπως και οι άλλες Δυτικές χώρες την αναγνώριζαν ως «Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών».
Η αναντιστοιχία λοιπόν ονόματος-«πραγματικότητας»  δεν εμπόδιζε το Ελληνικό κράτος να αναγνωρίζει όλα αυτά τα μορφώματα με το κίβδηλο όνομα. (Ούτε φυσικά τα ελληνικά ΜΜΕ θα διανοούντο να επιβάλλουν στους συντάκτες τους να χρησιμοποιούν ένα διαφορετικό από το επίσημο όνομα για αυτές τις χώρες όπως π.χ. γίνεται σήμερα στην περίπτωση των «Σκοπίων».) Και σωστά έπραττε η Ελλάδα αναγνωρίζοντας τις διάφορες χώρες με το επίσημο όνομά τους -ανεξάρτητα αν ανταποκρινόταν στην «πραγματικότητα»: Διότι η αποδοχή του επίσημου ονόματος μιας χώρας δεν σηματοδοτεί ούτε αναγνώριση ούτε μη αναγνώριση κάποιας «πραγματικότητας» στην οποία αναφέρεται το όνομα. Αυτό που σηματοδοτεί είναι την αναγνώριση της κρατικής κυριαρχίας στην χωρα  -δηλαδή  την αναγνώριση στο κράτος ορισμένων δικαιωμάτων μεταξύ των οποίων είναι και το δικαίωμα της ονοματοδοσίας. Με άλλα λόγια η αναγνώριση από την Ελλάδα της γειτονικής χώρας με το συνταγματικό της όνομα απλά σημαίνει την τυπική αναγνώριση στην κυβέρνηση της γειτονικής χώρας της αποκλειστικής αρμοδιότητα να προσδιορίζει την ονομασία της χώρας.
Φυσικά ισχύει και το αντίστροφο: οι χώρες που αναγνωρίζουν την Ελλάδα ως «Ελληνική Δημοκρατία» δεν σημαίνει ότι έχουν κατ' ανάγκη άποψη για την ιστορική συνέχεια μεταξύ Αρχαίας και Νέας Ελλάδας. Αυτή λοιπόν η πάγια διπλωματική πρακτική δεν σημαίνει ούτε αναγνώριση ούτε μη αναγνώριση μιας κάποιας «πραγματικότητας» στην οποία υποτίθεται ότι  αναφέρεται το όνομα. Πιο απλά: Αν η Ελλάδα αναγνωρίσει την γειτονική χώρα ως «Δημοκρατία της Μακεδονίας» αυτό δεν σημαίνει ότι αναγνωρίζει ότι ο κ.Γκρουέφσκι είναι γονιδιακός, εθνοτικός, πολιτισμικός ή γλωσσικός απόγονος του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Αυτό που αναγνωρίζει είναι ότι ο κ.Γκρουέφσκι – και όχι οι κ.Παπανδρέου, Σαμαράς και Καρατζαφέρης -είναι εκείνος που ασκεί τα κυριαρχικά δικαιώματα στην γειτονική χώρα μεταξύ των οποίων συμπεριλαμβάνεται και το δικαίωμα της ονοματοδοσίας.