Ευρώπη: Νυν και αεί...

Γράφει ο Κων. Ζορμπάς (*)   Βρισκόμαστε στον τελευταίο μήνα του χρόνου… Στις χρηματιστηριακές αγορές οι ανταλλαγές άρχισαν και πάλι το δ...

Γράφει ο Κων. Ζορμπάς (*) 

Βρισκόμαστε στον τελευταίο μήνα του χρόνου… Στις χρηματιστηριακές αγορές οι ανταλλαγές άρχισαν και πάλι το δικό τους χορό. Η οικονομική κρίση οδηγεί τους ευρωπαίους πολιτικούς ενώπιον σημαντικών αποφάσεων για το μέλλον του Ευρώ. Η προσπάθειά τους επικεντρώνεται στην ηρεμία στην χρηματιστηριακή αγορά, ενώ ελάχιστες είναι οι φωνές που προσπαθούν να απαντήσουν στο ερώτημα για το τι είδους Ευρώπη θέλουμε.
Την ερχόμενη Παρασκευή (9 Δεκεμβρίου 2011) στις Βρυξέλλες, η Σύνοδος Κορυφής θα έχει μια τελευταία ευκαιρία! Μια ευκαιρία όχι μόνον για να δώσει μια...
 ουσιαστική και βιώσιμη λύση στην ευρωζώνη αλλά κυρίως για να ξεκινήσει και η συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης. Βέβαια η Γερμανίδα Καγκελάριος κ. Άγκελα Μέρκελ απορρίπτει όποια πρόταση έχει ακουστεί για το άμεσο πρόβλημα του ευρώ: όχι στα ευρωομόλογα, όχι στο τύπωμα χρήματος... Η ίδια η Γερμανία όμως αδυνατεί να εισπράξει από τις αγορές το ποσό που ζητά.
Οι αγορές ανησυχούν. Το μέλλον του EFCF είναι αβέβαιο. Η κυριαρχία της Γερμανίας σε μια φτωχή, αποδυναμωμένη και διασπασμένη Ευρώπη θα είναι προσωρινή. Γιατί αυτή η «Γερμανική Ευρώπη» δεν θα μπορέσει να αμυνθεί στον οικονομικό πόλεμο ούτε των Η.Π.Α., ούτε της Ιαπωνίας και της Κίνας, αλλά ούτε και των αναδυόμενων οικονομιών (Ινδία). Μια μονόπλευρη συζήτηση στην ερχόμενη Σύνοδο Κορυφής σχετικά με το ευρώ θα οδηγήσει οικονομικά, πολιτικά, ηθικά και κοινωνικά σε αδιέξοδο την γηραιά ήπειρο και θα προκύψουν νέες ισορροπίες και νέες καταστάσεις.
Το μεγάλο ερώτημα, όμως, παραμένει: θα μπορέσει να σωθεί η Ευρώπη; Απάντηση σε αυτό δεν έχει ακόμη ακουστεί. Μια προσπάθεια κάνει ο πρώην Πρόεδρος της Κομισιόν κ. Ρομάνο Πρόντι, ο οποίος σημειώνει ότι το ζήτημα της ευρωζώνης, όπως και της Ελλάδας, θα έπρεπε να επιλυθεί “σιωπηρά, άμεσα και αποφασιστικά”... Οι αναλυτές συμφωνούν ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να αντισταθεί στην οικονομική κερδοσκοπία μόνον εάν αποκτήσει τις απαραίτητες πολιτικές ικανότητες και εργαστεί, μεσοπρόθεσμα τουλάχιστον, προς μια σύγκλιση των Κρατών-μελών για την κοινωνική ανάπτυξη στον πυρήνα της Ευρώπης.
Όσο και εάν φαίνεται περίεργο «κοινωνική ανάπτυξη» σημαίνει να δούμε επιτέλους να λειτουργεί η Συνθήκη της Λισσαβόνας. Κεντρικό, όσο και απαραίτητο στοιχείο της Ενωμένης Ευρώπης, στην ίδια την Συνθήκη της Λισσαβόνας τίθεται η αλληλεγγύη μεταξύ των λαών της. Και πολιτική αλληλεγγύη, σύμφωνα με τις υποθήκες των ιδρυτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σημαίνει ότι είναι αδιανόητη η αποπομπή Κράτους-μέλους είτε από το κοινό νόμισμα, είτε από την ίδια τη συμπολιτεία. Στο πρόσφατο βιβλίο του Jürgen Habermas, Zur Verfassung Europas, έκδ. Suhrkamp Verlag, November 2011, ο συγγραφέας επισημαίνει ότι η αποτυχία σύγκλισης του όλου ευρωπαϊκού Προγράμματος οφείλεται στην άγνοια ή την ανυπαρξία των σταθερών αξιών πάνω στις οποίες στηρίχθηκαν οι ιδρυτές της Ευρώπης. Και ενώ θα περίμενε κανείς ότι με την είσοδο στην Ευρωπαϊκή Ένωση και άλλων χριστιανικών Κρατών θα άλλαζε το σκηνικό, δυστυχώς δεν έγινε καμία αλλαγή. Το αντίθετο…
Ο γερμανός Jürgen Habermas υπερασπίζεται μία Ευρώπη ανοικτή και πειστική που σέβεται την ιστορία της και το μέλλον της. Εγκαταλείπει τον ευροσκεπτικισμό και εισάγει ως βασική προτεραιότητα για το μέλλον της Ευρώπης, και της δυτικής κοινωνίας γενικότερα, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και την αλληλεγγύη. Η αλληλεγγύη μεταξύ των πολιτών οι οποίοι είναι πρόθυμοι να υποστηρίξουν ο ένας τον άλλον πρέπει να επεκταθεί και στην κοινότητα, πέρα από τα όρια ενός ενιαίου κράτους. Και αυτό είναι αληθές σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης συνολικά, όταν οι Ευρωπαίοι σε ποσοστό 58%, θεωρούν την οικονομική κρίση ως την πλέον σημαντική πρόκληση για να οδηγήσει την Ευρώπη σε μια νέα πορεία. Το Σύνταγμα της Γερμανικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας καλεί τους πολίτες ( Άρθρο 106, εδάφιο 2) σε μια «ομοιογένεια των προϋποθέσεων της ζωής».
Αυτή η ομοιογένεια είναι σημαντικό να τονισθεί ότι δεν σημαίνει ισοπέδωση των πολιτιστικών διαφορών. Εκφράζει την κοινωνική ευεξία η οποία είναι απαραίτητη, ώστε η εθνική πλειονότητα και ο πολιτιστικός πλούτος της «παλαιάς Ευρώπης» να μπορούν να προστατευθούν από την οικονομική ισοπέδωση. Καθώς οδεύουμε προς ριζικές αλλαγές σε ευρωπαϊκό επίπεδο, πιθανόν και της κοινωνίας ως συνόλου, είναι καιρός νομίζω να συμβάλουμε ως Εκκλησία στη διαμόρφωση ενός Έλληνα ωριμότερου πολιτικά και κοινωνικά.
Με άλλα λόγια η Εκκλησία θα πρέπει να εργασθεί προς την κατεύθυνση μιας κοινωνίας που σέβεται τον άλλον και κυρίως σέβεται στις ιδιαιτερότητές του. Η Εκκλησία αποτελεί την ενοποιό δύναμη σε μία κοινωνία και κάθε μορφή καχυποψίας ή εμπάθειας, καθώς και η εύκολη αποδοχή και διάδοση αναπόδεικτων κατηγοριών, συνιστούν πνευματικό πρόβλημα.
Εδώ και δύο έτη ζούσαμε όλοι με την εντύπωση ότι η ευρωπαϊκή κρίση προέρχεται από την ελληνική κρίση και ως εκ τούτου για να αντιμετωπισθεί έπρεπε να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα με οποιοδήποτε τρόπο. Σήμερα βλέπουμε ότι το πρόβλημα δεν ήταν καν ελληνικό! Ή τουλάχιστον ότι η Ελλάδα δεν ήταν από μόνη της ικανή να δημιουργήσει ένα τεράστιο πρόβλημα στην ευρωζώνη. Και από την αντιμετώπιση του προβλήματος φτάσαμε στην διάλυση της κοινωνικής συνοχής χρησιμοποιώντας ληστρικά μέσα που οδήγησαν στο φόβο και την ανασφάλεια, την απογοήτευση και την απελπισία, την κατάθλιψη και την ολοκληρωτική κατάρρευση. Και φτάσαμε στο άλλο άκρο της απαξίωσης, της βίας, της φτώχειας και κυρίως διάλυσης της εθνικής και της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
ΝΥΝ ΚΑΙ ΑΕΙ… λοιπόν, εδώ και τώρα, θα πρέπει να ξεκινήσει μια συζήτηση από την ίδια την Εκκλησία για να δούμε τον εαυτό μας ως μέρος της λύσης και όχι ως μέρος του προβλήματος. Όχι εμείς απέναντι στους «άλλους» αλλά να προβληματισθούμε και να συζητήσουμε σοβαρά για το ποια είναι η θέση μας μέσα στο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Εάν όντως η σημερινή οικονομική κρίση είναι στο βάθος και ηθική κρίση θα πρέπει να επανεξετάσουμε τις ηθικές βάσεις της οικονομικής και της πολιτικής ζωής.
Η Εκκλησία χωρίς να ταυτίζεται με την μία ή την άλλη θέση ή να ακολουθεί συγκεκριμένες κατευθύνσεις έχει τη δύναμη να αντιστρέψει την πρόκληση σε πρόσκληση ενός διαλόγου με τη σημερινή κοινωνία. Η ίδια δεν θα πρέπει να είναι στραμμένη μόνον απέναντι στις φωνές των φτωχών, των αδυνάτων και των κοινωνικά αποκλεισμένων ατόμων, αλλά πρέπει να προσφέρει και μια υγιή διακονία απέναντι στη διανόηση που τόσο πολύ σήμερα την έχουμε ανάγκη. Και ιδίως η Ευρώπη!

(*) Ο Δρ Κων. Ζορμπάς είναι Κοινωνιολόγος, Θεολόγος και Σύμβουλος επί των ευρωπαϊκών θεμάτων.