ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ ΓΙΑ ΤΟ 2012...

Του Ανδρέα Ανδριανόπουλου *       Ha-Joon Chang, 23 Things They Don’t Tell You About Capitalism. London: Penguin Books, 2010 Με την οικονο...

Του Ανδρέα Ανδριανόπουλου*

    

Ha-Joon Chang, 23 Things They Don’t Tell You About Capitalism. London: Penguin Books, 2010

Με την οικονομική κρίση έχει γίνει μόδα η επίθεση εναντίον των συστημάτωων που υποτίθεται την προκάλεσαν. Η Νάομι Κλάιν αποτύπωσε μια σχετική μυθολογία στο «Δόγμα του Σοκ» όπου γεγονότα παντρεύονται με...

εικασίες κάτω από ένα υπόβαθρο θριλερικής αναζήτησης του κακού. Που δεν θα μπορούσε να είναι άλλος βέβαια από τον Μίλτον Φρήντμαν, γκουρού των ελεύθερων αγορών και θεμελιωτή, κατά κάποιο τρόπο, της οικονομικής Σχολής του Σικάγο. Αλλοι θεωρητικοί πέρασαν επίσης στην καταδίκη των ασύδοτων κι’ ανεξέλεγκτων αγορών που δίχως κανόνες υποτίθεται πως εξουθενώνουν τις ασθενείς οικονομικά τάξεις και βαθαίνουν τα πλούτη των ισχυρών. Δίχως ίχνος λογικής επιχειρηματολογίας, με αφορισμούς και καταγγελίες οι συγγραφείς αυτοί επιχειρούν να κεφαλαιοποιήσουν πάνω στην εύλογη αγωνία του κόσμου αγνοώντας στοιχεία και πραγματικότητες. Οι αγορές ήσαν αυτές που έβγαλαν ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού της γής από την φτώχεια και την αθλιότητα δημιουργώντας πλούτο και ευημερία για πλήθη που μέχρι πρόφατα υποσιτίζονταν και ζούσαν στο περιθώριο των οικονομικών και κοινωνικών εξελίξεων. Η αντικειμενική διαπίστωση είναι πως όσο μεγαλύτερο είναι το άνοιγμα της αγοράς στις ελεύθερες επιλογές των πολιτών τόσο μεγαλύτερος πλούτος επισκέφθηκε την χώρα που το απολαμβάνει. Οι μοναδικές χώρες που έμειναν πίσω είναι αυτές που εξακολουθούν να είναι κλεισμένες στις καταβολές των σοσιαλιστικών οραματισμών για ισότητα. Που οδηγούν όμως με μαθηματική ακρίβεια σε όλο και μεγαλύτερη δυστυχία.

Η πρόσφατη οικονομική κρίση επέτρεψε όμως σε πολλούς αμφισβητίες της οικονομίας της αγοράς να ξιφουλκίσουν ενάντια στην λογική του δημοκρατικού καπιταλισμού. Αφού η κρίση ξεσπασε στην Αμερική και πέρασε γοργά στην Βρετανία, στην Ιρλανδία και σε πολλές άλλες χώρες της Ευρώπης, αυτονόητα - για κάποιους - είναι το ίδιο το σύστημα που φταίει κι όχι ο τρόπος χρησιμοποίησης του – ακόμη και οι διαστρευλώσεις του. Οι Τράπεζες, ημικρατικές κατά κύριο λόγο όπως οι Φάννυ Μέη και Φρέντυ Μακ στις ΗΠΑ, που διέθεταν δάνεια – βάσει σχετικού νόμου – σε καινούργιους ιδιοκτήτες ακινήτων που δεν διέθεταν τις σχετικές περιουσιακές εγγυήσεις ήσαν ανεξέλεγκτες κι αρρύθμισυες προκαλώντας την σχετική φούσκα; Και δεν ήταν η σχετική κρατική πολιτική που επέμενε – με απειλές ποινικών κυρώσεων μάλιστα - στην δανειοδότηση από τις Τράπεζες άπορων μαύρων αντί των εύπορων λευκών; Ακούγομαι λίγο σαν παλιός κομμουνιστής που απολογείται για κάτι που έχει αποδειγμένα αποτύχει. Ο καπιταλισμός όμως, επιμένω, δεν απέτυχε. Εχω τόσες φορές ακούσει τα τελευταία χρόνια θριαμβολογίες για την κατάρρευσή του που δεν έχω εμπιστοσύνη σε κανένα πλέον προφήτη. Αυτοί που σίγουρα απέτυχαν τραγικά είναι οι ψοφοδεείς πολιτικές ηγεσίες που στο όνομα της εξαγοράς ψήφων λησμονούν κάθε ορθολογικό οικονομικό δεδομένο.

Πάνω στο κλίμα αυτό ήταν αναπόφευκτο πως θα ερχόταν κι ένα βιβλίο από ένα σθεναρό απολογητή του οικονομικού προστατευτισμού και της κρατικής βιομηχανικής πολιτικής, γιατι αυτά ακριβώς διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Cambridge ο συγγραφέας των “23 Things…” Ha-Joon Chang , για να κατακεραυνώσει τις κατά τη γνώμη σφαλερές ιδέες που κυκλοφορούν για την οικονομία της αγοράς. Σε ένα κλίμα κατ’ αρχήν που ο καπιταλισμός δύσκολα βρίσκει καταφύγιο από τις εκτοξευόμενες εναντίον του κατηγορίες είναι ο Chang αξιοθαύμαστος που βρίσκει αλήθειες – πληγές για την γούνα του δηλ. – που ακαδημαικοί και δημοσιογράφοι μας κρύβουν με επιμέλεια. Και ποιές ακριβώς είναι αυτές οι αλήθειες; Δυστυχώς η Κάμπελ το έχει ήδη γράψει το θρίλερ της για το «Σοκ» ώστε να βρεί νέες αναπάντεχες εξελίξεις στην αφήγησή της. Θα σταχυολογήσω μερικές από τις “αποκαλύψεις” του Chang.

Δεν υπάρχει ελεύθερη αγορά. Ολα τα σχετικά αποτελούν μύθο. Πως το κατάλαβε; Καλά θα έκανε να το ψιθυρίσει στ’ αυτί των διαπύρσιων κηρύκων των δήθεν φιλολαικών πολιτικών των παροχών στην Ελλάδα που καταγγέλουν για τα πάντα τον νεοφιλελευθερισμό (Παπαρήγα, Μανώλης, Τσίπρας και η ευρύτερη παρέα τους). Ο Chang μας λέει, σιγά την αποκάλυψη, πως δεν την θέλουν οι ίδιοι οι επιχειρηματίες. Το έχει πεί και ο Φρήντμαν αυτό και γράφτηκε ολόκληρο βιβλίο να το αποδείξει , των Raghuram, G. Rajan και Luigi Zingales, Saving Capitalism from the Capitalists (Νέα Υόρκη, Random House, 2003). Τι «αποκαλύπτει» λοιπόν ο Chang;

Οι εταιρίες και οι επιχερήσεις δεν θα πρέπει να φροντίζουν τα συμφέροντα των μετόχων και ιδιοκτητών τους, μας λέει. Δηλαδή να βάζουν κάποιοι χρήματα και ο φορέας που τα εισπράττει να μην νοιάζεται για τις επιδίωξεις τους. Σας μοιάζει λογικό κάτι τέτοιο; Ακόμη κι’ ο Φωτόπουλος της ΔΕΗ φωνάζει για τον λαό υποτίθεται, αλλά όμως κουβέντα δεν κάνει για τα 600 δις ευρώ που, με νόμο του φορομπήχτη σημερινού Υπουργού Οικονομικών, μπαίνουν ετήσια από το κράτος στο Ταμείο των εκεί εργαζομένων.

Στις πλούσιες χώρες, μας λέει, πληρωνόμαστε πιό πολλά από τους υπόλοιπους κατοίκους της γής. Λες και δεν το ξέραμε!! Διαφορετικά θα τρέχαμε να μεταναστεύσουμε στο Μπανγκλαντές. Δεν κάναμε τίποτα για να το αξίζουμε, μας υπενθυμίζει ο Chang. Και ποιός εφηύρε τις νεωτεριστικές μεθόδους αύξησης της βιομηχανικής αλλά και της γεωργικής παραγωγής – μήπως οι κάτοικοι του Κονγκό; Αν οι επιχειρήσεις δεν φρόντιζαν τους μετόχους τους θα είχε γίνει ποτέ καμία παρόμοια ανακάλυψη; Πόσες έχουν γίνει στην Μποστουάνα, την Ουγγαρία, την Κούβα και την Λαική Δημοκρατία της Μογγολίας; Για να αναφέρω λίγα μόλις παραδείγματα...

Επισημαίνει επίσης πως το air conditioning και το πλυντήριο υπήρξαν σημαντικότερα από το Ιντερνέτ και το Twitter. Kαι ποιός είπε όχι; Ομως κι’ αυτά προήλθαν από εγκεφάλους που δούλευαν σε συνθήκες ανταγωνισμού με στόχο το κέρδος. Στον αέρα λοιπόν οι προηγούμενες δήθεν αλήθειες. Αν θεωρείς, μας λέει ο Chang, πως οι άνθρωποι είναι κακοί υποτιμάς την ανθρώπινη φύση και χάνεις πόρους. Ενα 30% είναι πάντα καλό και οφείλεις να το φροντίζεις. Μα ο Francis Fukuyama στο βιβλίο του Trust: The Social Virtues and the Creation of Prosperity (Νέα Υόρκη, The Free Press, 1996) αυτό ακριβώς επισημαίνει. Πως ο καπιταλισμός της αγοράς χτίσθηκε με μεγάλη επιτυχία εκεί ακριβώς που η εμπιστοσύνη στην καλή πίστη του αντισυμβαλλόμενου έχτιζε κλίμα καλών οικονομικών σχέσεων και σταθερών συμβολαίων. Τι ακριβώς λοιπόν μας «αποκαλύπτει» ο Chang;

Τέτοιες κενοτυπίες πλημμυρίζουν το βιβλίο του Κορεάτη καθηγητή. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν κατά την γνώμη μου βασικά δύο του επιχειρήματα. Το ένα αφορά τον προστατευτισμό. Κανένας δεν αναπτύχθηκε σε πραγματικές συνθήκες ελεύθερου εμπορίου και ανοιχτού ανταγωνισμού, μας λέει. Δεν συμφωνεί όμως μαζί του η ιστορία. Η Ιαπωνία πήρε μπρός με προστατευτισμό. Και με αμερικανική ομπρέλα. Αλλά αγκαλιά με αυτόν κατέρρευσε. Κι ακόμη αγκομαχά. Οι ΗΠΑ, όταν οι συνθήκες των διεθνών ανοιχτών αγορών ήσαν ανύπαρκτες, προστάτευαν πράγματι τομείς της βιομηχανίας τους. Οταν όμως το επιχείρησαν επί παγκοσμιοποίησης και Προέδρου George Bush Jr, η οικονομία τους περίπου κατέρρευσε. Δεκάδες συγγραφείς τον είχαν από τότε προειδοποιήσει, λ.χ. o Stephen Slivinski, Buck Wild: How Republicans Blew the Bank and Became the Party of Big Government , (Nelson, 2006). Και τελικά ήλθε ο Ομπάμα, με συμβούλους τον Stiglitz και τον Krugman. Ο Θεός να μας φιλάει. Η Κίνα λ.χ. αναπτύχθηκε λόγω ανοιχτών αγορών. Οι παρεμβάσεις της όμως στον τομέα του νομίσματος κι ο προστατευτισμός της συμβάλλουν τώρα σε μεγάλες δυσκολίες και πιθανά αδιέξοδα.

Οι απόψεις του επίσης για το κεφάλαιαο είναι τουλάχιστον περίεργες. Το Κεφάλαιο έχει εθνικότητα μας λέει, διεύθυνση και αριθμό κατοικίας. Ναι, άλλά τα Hedge Funds και τα Μutual Funds μπορεί να είναι κατ’ εξοχήν πολυεθνικά. Οπως και τόσα άλλα σύνθετα χρηματοπιστωτικά προιόντα. Το κυριότερο όμως είναι τα περίφημα Sovereign Wealth Funds. Που είναι κρατικά και παίζουν περίεργα παιχνίδια. Με τίποτα αυτά δεν μπαίνουν στην εξίσωση των απόψεων του Chang. Κινούνται με διαφορετική λογική και χρησιμοποιούν την οικονομική δύναμη για πολιτικο-στρατηγικούς στόχους.

Κοντολογής, η εποχή ενδείκνυται για μελέτες - κράχτες που υποδηλώνουν εγκυρότητα αλλά στοχεύουν απλά και μόνο στην συναισθηκατική φόρτιση των ημερών. Παλιότερα είχε κάνει μεγάλη επιτυχία ένα σχετικά προφητικό βιβλίο για το 1979 – The Crash of '79 του Paul Erdman (Νέα Υόρκη, Sphere, 1978). Σήμερα δυστυχώς βγαίνουν πολλά κατά την εκτίμησή μου σκουπίδια για το 2012.

Thing 6: Greater macroeconomic stability has not made the world economy more stable. Brutal anti-inflationary policies can easily do more damage than the inflation they combat. Protecting the value of a nation’s money is less important that protecting its economy as a whole. We’ve had more financial crises the more obsessed with hard money we’ve become.

Thing 7: Free-market policies rarely make poor countries rich. As I discussed in Chapter Six of my own book, every developed nation from England down to the present day got that way through protectionism and state industrial policy, not pure free markets. Even the good ol’ USA played this game from Independence until after WWII.
Thing 8: Capital has a nationality. Capital mobility causes plenty of mischief in our overly globalized world, but it’s a myth that capital has been denationalized into free-floating ether. Money always belongs to somebody, and those somebodies have passports and home addresses. It matters who’s in charge, and the answer is never “nobody.”
Thing 9: We do not live in a post-industrial age. The myth that we do has just led to the neglect of U.S. manufacturing while Japan and Germany remain quite competitive in hard industries despite paying decent wages. You can’t download a ride to work or the supermarket.
Thing 10: The U.S. does not have the highest standard of living in the world. Much bad policy, both here and abroad, has been based on the idea that the American version of capitalism is observably superior. But our per-hour average income ranks about 8th in the world on a purchasing-power parity (read the book to find out what that is) basis.
Thing 11: Africa is not destined for underdevelopment. Africans aren’t poor because of any mysterious or immutable factors. In the 1960s and 1970s, they were making progress. They’re poor for the same reasons other nations were once poor—which means that their poverty can be fixed if the apply the same solutions other nations have.
Thing 12: Governments can pick winners. Not every time, and don’t get careless, but the free market isn’t always right, and the government isn’t always wrong. In the U.S., government was responsible for (in order) the Erie Canal, the Transcontinental Railroad, the Interstate Highway System, and the Internet. Not to mention the aircraft and semiconductor industries. In East Asia, governments did even more.
Thing 13: Making rich people richer doesn’t make the rest of us richer. Trickle down economics doesn’t work because wealth doesn’t trickle down. It trickles up, which is why the rich are the rich in the first place.
Thing 14: U.S. managers are overpriced. America has the highest-paid corporate managers in the world. We don’t have the best-performing industries. Are we getting our money’s worth? You do the math.
Thing 15: People in poor countries are more entrepreneurial than people in rich countries. Yup: they open up fruit stands at the drop of a hat. This doesn’t stop them from being poor, so stop telling them they need to be more “entrepreneurial.” Their problems lie elsewhere.

Thing 16: We are not smart enough to leave things to the market. In the real world, markets don’t take care of themselves. They need to be regulated. How much and in what way is legitimate party politics, but an unregulated economy is a dangerous fantasy.

Thing 17: More education in itself is not going to make a country richer. You need not just education, but industries for educated people to work in. And paper-pushing education isn’t necessarily the kind of education you need—something America forgets with its neglect of serious vocational training. Again, ask Germany and Japan.

Thing 18: What is good for General Motors is not necessarily good for the United States. There was (maybe) once a time when the interests of giant corporations were reasonably closely aligned with the interests of the national economies they reside in. That time is long gone. Multinationals will treat nations as hotels if we let them.

Thing 19: Despite the fall of communism, we are still living in planned economies. Capitalist planned economies, that is—only nobody calls it that when we get the results that happy suburban consumers like ourselves want. The very fact that people are whining to Washington to solve our economic problems reveals how important planning is in this country.

Thing 20: Equality of opportunity may be not be fair. A “get what you deserve” society sounds good, and in many ways it is, but there need to be some minimums for what even the losers get.

Thing 21: Big government makes people more open to change. Because it makes them more able to take risks. Some economies with big welfare states do very well, thank you. It all depends on what kind of big government you have. If big government is always a loser, why is America borrowing money from Sweden?

Thing 22: Financial markets need to become less, not more, efficient. Efficiency in financial markets isn’t the same thing as efficiency in other industries. It can easily just mean “efficiently sinking into debt.” Even we Americans understood this from about 1930 to 1980; time to relearn it.

Thing 23: Good economic policy does not require good economists. Most of the really important economic issues, the ones that decide whether nations sink or swim, are within the intellectual reach of intelligent non-economists. Technical Economics with a capital “E” has remarkably little to say about the things that really matter. Concerned citizens need to stop being intimidated by the experts here.

On this last score, reading Dr. Chang's book would be a good place to start.

think tank founded in 1933.  He was previously an economist in private practice, mostly serving hedge funds and private equity firms. He may be contacted at ian.fletcher@usbic.net.

© 2011 Copyright  Ian Fletcher - All Rights Reserved 

*Ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος είναι Πρόεδρος του "forum για την Ελλάδα"

Disclaimer: The above is a matter of opinion provided for general information purposes only and is not intended as investment advice. Information and analysis above are derived from sources and utilising methods believed to be reliable, but we cannot accept responsibility for any losses you may incur as a result of this analysis. Individuals should consult with their personal financial advisors