Η «τρόικα του καραμανλισμού»...

Του Τάκη Μίχα Σύμφωνα με την ευρύτερα κρατούσα άποψη η μεταπολεμική οικονομική εξέλιξη της χώρας θα μπορούσε να διαιρεθεί σε τέσσερεις με...

Του Τάκη Μίχα

Σύμφωνα με την ευρύτερα κρατούσα άποψη η μεταπολεμική οικονομική εξέλιξη της χώρας θα μπορούσε να διαιρεθεί σε τέσσερεις μεγάλες περιόδους: Άνοδος (1959-1974), Πτώση (1981-1994 ), Στασιμότητα (1994-2008 ) και Κατάρρευση (2009-2011).
Όμως σε μια πρόσφατη ενδιαφέρουσα μελέτη  που θα συζητηθεί *οι καθηγητές Γεώργιος Μπήτρος και Αναστάσιος Καραγιάννης προσπαθούν να ανατρέψουν την κυρίαρχη αυτή άποψη. Εξετάζοντας τα οικονομικά στοιχεία ανακαλύπτουν  ότι από το 1952 μέχρι σήμερα η ελληνική οικονομία είχε...
 πάρει την κατιούσα, ότι κάθε έτος ήταν, όσον αφορά την οικονομική ανάπτυξη, χειρότερο από το προηγούμενο.
Το γεγονός αυτό τους κάνει να  αναζητήσουν τα αίτια της διαχρονικής οικονομικής δυσπραγίας στην δεκαετία του 50 και στην κυβέρνηση του  Κ. Καραμανλή και όχι απλά στην δεκαετία του 80 και στο ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου ως είθισται. Τα αίτια οι συγγραφείς τα εντοπίζουν  κυρίως στην σαρωτική επικράτηση των σοσιαλιστικών αντιλήψεων που εκπροσωπούσε πολιτικά ο λεγόμενος «καραμανλισμός». Μπορεί μεν την εποχή εκείνη να κυβερνούσε τυπικά η Δεξιά, όμως την οικονομική  πορεία της χώρας κατηύθυνε η σοσιαλιστική τρόικα που αποτελείτο από τους πανεπιστημιακούς Ξενοφώντα Ζολώτα, Άγγελο Θ Αγγελόπουλο και Κωνσταντίνο Τσάτσο. Αυτή η τρόικα (συνεπικουρούμενη πολιτικά από τον Π. Παπαληγούρα )έθεσε τις οικονομικές βάσεις για το μεταπολεμικό κράτος ενώ αντίθετα κάθε φιλελεύθερη φωνή (όπως π.χ. του οικονομολόγου Κ. Βαρβαρέσου) εξορίστηκε στα πνευματικά γκουλαγκ.
Ευθύς εξ' αρχής το όραμα της τρόικας του καραμανλισμού ήταν ένα μεγάλο κράτος που «θα διέφερε από το καθεστώς του Σταλινικού κομμουνισμού μόνο κατά το ότι θα επιτρεπόταν περιορισμένη ιδιοκτησία και ελεγχόμενη δραστηριότητα στις μικρές επιχειρηματικές μονάδες, δηλαδή μια οικονομία που θύμιζε περισσότερο την Νέα Οικονομική Πολιτική του Λένιν»
Οι συγγραφείς αναλύουν διεξοδικά τους τρόπους με τους οποίους η τρόικα προώθησε την ατζέντα της για την βαθειά διείσδυση του κράτους σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Συνοπτικά οι τρόποι ήσαν κυρίως δυο:
- Με την κρατικοποίηση  του τραπεζικού συστήματος, την εξάπλωση της κρατικής ιδιοκτησίας σε όλους τους στρατηγικούς κλάδους της οικονομίας περιλαμβανομένης  και της βιομηχανίας και την υπονόμευση του ανταγωνισμού.
- Με τον ασφυκτικό έλεγχο του εκπαιδευτικού συστήματος και των ΜΜΕ.
Αν ο «καραμανλισμός»  της προδικτατορικής περιόδου είχε ορισμένες, μικρές έστω, ηθικές αναστολές για την εξόντωση της ελεύθερης οικονομίας, αυτές οι αναστολές έπαψαν με την επιστροφή του Εθνάρχη  από την Γαλλία. Εμποτισμένος με κομιλφο αντιαμερικανισμό, έβαλε μπροστά το σχέδιο για την ολοκληρωτική πλέον εξάλειψη κάθε νησίδας επιχειρηματικής πρωτοβουλίας. Το σχέδιο αυτό το έφερε σε πέρας με τέτοια επιτυχία ώστε μερικά έτη αργότερα ένα από τα πρωτοπαλίκαρα του, ο Μιλτιάδης Έβερτ υπερηφανευόταν ότι δεν είχε μείνει καμιά πλέον σοβαρή επιχείρηση σε ιδιωτικά χέρια αλλά ότι όλες είχαν κρατικοποιηθεί από την Νέα Δημοκρατία!
Έτσι όταν με το πλήρωμα του χρόνου ήρθε στην εξουσία ο Ανδρέας Παπανδρέου «το χάλι του κρατισμού είχε στρωθεί». Ντοπαρισμένη από την συστηματική πλύση εγκεφάλου δεκαετιών, η μεγάλη πλειονότητα των Ελλήνων συντηρητικών και προοδευτικών προσκυνούσαν πια τον Μολώχ του κρατισμού.
Στον βαθμό που το σημερινό πρόβλημα της ελληνικής οικονομίας είναι κυρίως πρόβλημα ανταγωνιστικότητας οι ρίζες θα πρέπει να αναζητηθούν και εδώ στις πολιτικές που εφαρμόστηκαν την δεκαετία του 50 και κυρίως στο εσωστρεφές μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης  που στόχευε στην υποκατάσταση των εισαγωγών (και όχι στην μεγιστοποίηση των εξαγωγών). Στις πρώτες δυο μεταπολεμικές δεκαετίες διαμορφώθηκε μια οιονεί κλειστή οικονομία στην οποία η αποτελεσματικότητα στη χρήση των πόρων, η παραγωγικότητα οι εξαγωγές και η ανταγωνιστικότητα με διεθνείς όρους αναφοράς και σύγκρισης θεωρούνταν λεπτομέρειες άνευ σημασίας.
«Το πρότυπο της ανάπτυξης που υιοθετήσαμε» αναφέρουν οι συγγραφείς «εξέθρεψε διαχρονικά μια κλειστοφοβική επιχειρηματικότητα με αμυντικό προσανατολισμό και με βαθιές εξαρτήσεις από το πολιτικό σύστημα μέσω του κρατικοποιημένου τραπεζικού συστήματος» Αυτό ακριβώς το ξενοφοβικό μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης, το πνευματικό τέκνο της τρόικας του καραμανλισμού, διαιωνίστηκε σε δομές και νοοτροπίες, με αποτέλεσμα όχι απλά να μην γίνει η Ελλάδα, Γερμανία, Ταϊβάν, Νότιος Κορέα, Δανία ή Ιαπωνία, αλλά επίσης να μην μπορέσει να προσαρμοσθεί στην λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με τα αποτελέσματα που βλέπουμε σήμερα.

* «Δημιουργική κρίση σε δημοκρατία και οικονομία με παράδειγμα τη σύγχρονη Ελλάδα», εκδόσεις Παπαζήση.