Ο Βέλτσος, ο Καμύ και ο μύθος του Ευρώ …

Του Δημήτρη Α. Γιαννακόπουλου Τον Γιώργο Βέλτσο υποθέτω ότι τον γνωρίζετε: είναι αυτός που συνήθως βρίζετε, καθώς σας μπερδεύει με μια γ...

Του Δημήτρη Α. Γιαννακόπουλου

Τον Γιώργο Βέλτσο υποθέτω ότι τον γνωρίζετε: είναι αυτός που συνήθως βρίζετε, καθώς σας μπερδεύει με μια γλώσσα που κάτι σας θυμίζει, αλλά δεν ξέρετε τι ακριβώς.  Τον Αλμπέρ Καμύ ίσως τον έχετε ακουστά ή και «διαβάσει» κάποιο καλοκαίρι, όπως έκανα κάποτε εγώ για να χτυπήσω καμιά «προχωρημένη» γκόμενα στην αμμουδιά: είναι τούτος που κινείτο μεταξύ αυτοκτονίας και καφετιέρας [«Να αυτοκτονήσω ή να κάνω καφέ;»]. Παρακμή είναι ο σύγχρονος ελληνικός μύθος που δε έχει καμία σχέση με τον Ελληνικό Μύθο, εντός του οποίου αισθανόταν άνετα ο Καμύ και μάλλον συνεχίζει να βολεύεται ο Βέλτσος. Πρόκειται για τον μεταδικτατορικό μύθο που εξελίχθηκε στον μύθο του ευρώ, αφού πρώτα...
 εμβαπτίσθηκε στο γιάπικο lifestyle, μιας πελατειακής πολιτείας.  

Σου λένε, ενώ σε δουλεύουν, ότι θα σου σώσουν το ευρώ, που λιγοστεύει επικίνδυνα ή ήδη εξαφανίστηκε από την τσέπη σου και εσύ μετράς τα κέρματα να δεις αν βγαίνουν για καφέ, αντί να μετρήσεις την παρακμή ενός καθεστώτος που σε καθιστά θύμα. Είσαι θύμα; Στο βαθμό που αναπαράγεις την κουλτούρα της παρακμής, ναι. Έτσι θυματοποιείσαι. Έτσι εκδικείσαι τον εαυτό σου και εύχεσαι την θεία τιμωρία για τους άλλους για να λυτρωθείς από την διάψευση: από την δυσβάσταχτη πραγματικότητα του μύθου του ευρώ. 

«Ο,τι σε εκδικείται σήμερα είναι το δυσβάστακτο πραγματικό που δεν μπορείς καν να το διανοηθείς», γράφει σ«Το Βήμα» ο Γ. Βέλτσος, για να συνεχίσει προκλητικά: «Κυρίως τώρα που ψάχνεσαι και ψάχνεις, σαν τον Πακιστανό, το αρνητικό της ελπίδας σου στους σκουπιδοτενεκέδες. Ξέρεις τι έφταιξε: η φούσκα. Τώρα που θα μπλέξουν τα πράγματα με την ψήφιση της νέας δανειακής θα το εμπεδώσεις. Διότι, αν η εμπλοκή του ΔΝΤ στη φιλελεύθερη δημοκρατία σου είναι το υπαρξιακό πρόβλημα του καπιταλισμού, το δικό σου υπαρξιακό πρόβλημα θα είναι η λειτουργία της δημοκρατίας. Ανασφαλής λοιπόν τι θα κάνεις; Θα έχεις να επιλέξεις ανάμεσα σε δύο μορφές σωτηρίας: την αγιότητα ή το έγκλημα. Σου θυμίζω τον εξεγερμένο Καμύ: «γράφω για να αποφύγω το έγκλημα».

Και εγώ το ίδιο έκανα παλαιότερα - σαν τον εξεγερμένο Καμύ - μέχρι να καταλάβω ότι αυτό ήταν είδος αργής αυτοκτονίας. Έτσι έκοψα και τους πολλούς καφέδες, μαζί με συμπεριφορές «επαναστάτη δίχως αιτία», όπως έλεγε και η Λιάνα πριν ανακαλύψει ότι όλο και κάποια αιτία βρίσκεται πίσω από τα επαναστατημένα υποσυνείδητα. Είναι ταξική ή κάτι άλλο; Ταξική, βεβαίως, ταξικότατη, ασχέτως αν δεν συνειδητοποιείται ως τέτοια και ασχέτως αν δεν είναι οπωσδήποτε τέτοια με την κοινωνικοοικονομική της σημασία (:ταξική συνείδηση του προλεταριάτου). 

Δυστυχώς ο μύθος του ευρώ συνδέθηκε με τα πλέον παρακμιακά φαινόμενα της σύγχρονης ελληνικής κοινωνίας και πολιτείας. Αντίδραση σε αυτόν τον μύθο σημαίνει και αμφισβήτηση των παρακμιακών σχέσεων και συμπεριφορών. Της παρακμασμένης πολιτικής που πτώχευσε, εξευτελίζοντας τον μύθο της ύπαρξης σου: την ισχυρή Ελλάδα που δεν θα πτώχευε ποτέ, διότι έτσι σου υποσχέθηκαν αυτοί που συμβολοποίησαν την ελληνική Νέα Τάξη με την Ολυμπιάδα του ντοπαρισμένου καταναλωτισμού.

Οι επαναστάτες δίχως αιτία, είναι υποκείμενα που αντιμάχονται κάποιου είδους παρακμή που γι’ αυτά σημαίνει ό, τι και η διάσταση του θανάτου στον Καμύ ή η έννοια του παράλογου στον Βέλτσο: αποξένωση από τον Εαυτό. Γρήγορα στη καφετέρια! Η ιδεολογία όπως και η θρησκευτική πίστη σε συνδέει με την κοινωνία ταξικά ή ιδεαλιστικά αντίστοιχα. Το ίδιο προφασίζεται ότι μπορεί να κάνει και η αγορά, και ο μύθος του ευρώ τα καταφέρνει σε κάποιο βαθμό να επιτελέσει το σκοπό του: τη συμφιλίωση μας με τον εαυτό μας και την κοινωνία με μηχανισμό την καταναλωτική δύναμη που πλάθεται μέσω του μύθου του ευρώ. Όμως όταν ο μύθος αυτός σκάσει σαν φούσκα, τότε η παρακμή που αποκαλύπτεται μπροστά σου δεν έχει γιατρειά. Ούτε εσύ έχεις. Να πάνε στο διάολο οι γιατροί του ΔΝΤ, αυτοί όλο ακτινογραφίες και πετσόκομμα είναι. Αυτό και αν είναι παρακμή! Και να θες να αγιάσεις στο καναπέ σου, δεν σε αφήνουν. Και να θες να εκληματίσεις …που να τρέχεις τώρα! Ευτυχώς που υπάρχει και το διαδίκτυο να φαντασιώνεσαι επαναστάσεις και εγκλήματα με τιμωρίες εγκληματιών ένα σωρό!

Αν βρεις την αιτία της διάθεσης για επανάσταση, τότε θα ξεφύγεις από την διαλεκτική της θυματοποίησης, αλλά και από την διάθεση να εγκληματήσεις για να εκδικηθείς τον θύτη σου. «Μια από τις χειρότερες αιτίες εχθρότητας είναι η λύσσα και η ποταπή επιθυμία να δεις να υποκύπτει, αυτός που τολμάει να αντιστέκεται σ’ αυτό που σε συνθλίβει», λέει ο Καμύ …φαντάζομαι να την γλυτώσω!!

Η αιτία συναρτάται με την αίσθηση του αποκλεισμού, που στην περίπτωσή μας δεν είναι τίποτε άλλο παρά η παρακμή του μύθου του ευρώ. Αυτή η παρακμή είναι συνδεδεμένη με την δύση ενός κοινωνικού μοντέλου και μιας πολιτείας που δομήθηκαν με τα υλικά και τον πολιτισμό ενός πελατειακού καθεστώτος, που στην αρχή προφασιζόταν είτε την ιδεολογική, είτε την ιδεαλιστική καθαρότητα, ενώ αργότερα κατέληξε να αναζητεί κυνικά πιο χειροπιαστά κίνητρα: «Εγώ τι θα βγάλω από το νταλαβέρι;», «Εσύ τι πουλάς;», «Αυτός ποιανού είναι;», «Για ποιόν δουλεύει αυτός και μας πλασάρει όλα αυτά;». Ρεαλισμός στην καθημερινότητα, δηλαδή παρακμή του κερατά, που τώρα σε στέλνει στον σκουπιδοτενεκέ, αφού δεν πρόλαβες να την πετάξεις εσύ πρώτα εκεί, όπου ήταν η θέση της.

Βρε έχει δίκιο ο Βέλτσος, σε λίγο το υπαρξιακό σου πρόβλημα θα είναι η λειτουργία της δημοκρατίας. Μια και το ΔΝΤ με την δημοκρατία δεν ταιριάζουν, όπως σου έχω διηγηθεί, σε λίγο για να ταιριάξεις με το νέο ελληνικό καθεστώς ΔΝΤ, θα νοιώθεις εντελώς άβολα με την δημοκρατία. Εσύ προϊόν της παρακμής, που διαθέτεις «δόντι» ή «λίπος» και ακόμη βολεύεσαι με τον μύθο του ευρώ, σίγουρα δεν θα αντιμετωπίσεις υπαρξιακό πρόβλημα με την «δημοκρατία» του ΔΝΤ και για όσο διάστημα διαθέτεις «δόντι ή/και λίπος». Μετά δήθεν θα ανακαλύψεις και εσύ την «αιτία» του επαναστάτη δίχως αιτία, μόνον που το πραγματικό αίτιο της δικής σου εξέγερσης θα είναι το σύμπλεγμα και όχι η «αγιότητα» αυτού που αναζητεί να επανασυστήσει τον εαυτό του όχι σε κάποιον επί γης παράδεισο, ούτε σε κάποιο ουράνιο βασίλειο, αλλά σε ένα περιβάλλον όπου η απώλεια ισχύος, ζωτικότητας και αξίας θα αποτελεί κατάρα και ύβρι.

Ο μύθος του ευρώ και όχι ασφαλώς το νόμισμα αυτό καθ’ εαυτό αποτελεί την δομή της παρακμής εντός της οποίας βολοδέρνουν, χωρίς να μπορούν να ξεφύγουν, κυρίαρχο πολιτικό σύστημα και ένα μεγάλο μέρος των μικρο- και μεσοστρωμάτων. Φοβάμαι ότι η απότομη κατάρρευση αυτού του μύθου με τον παράλληλο εξευτελισμό των κομματικών φορέων του (ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, ΛΑΟΣ, κλπ), καθώς και των διαπλεκόμενων ΜΜΕ θα προκαλέσει μία έκρηξη θυμικού και μια βίαιη εξέγερση του εαυτού ώστε να χαθεί κάθε αιτία δημοκρατικής εξέλιξης. Η δημοκρατία ομορφαίνει με τον επαναστατημένο εαυτό και κολακεύεται από τον επαναστάτη δίχως αιτία. Θέλει όμως παιδεία και επίγνωση ότι δεν θα την βρούμε στην διαδρομή μεταξύ αυτοκτονίας και καφετιέρας, καθώς και παιδεία και πολιτισμό που θα μας επιτρέπει να αντιλαμβανόμαστε την απελευθέρωση ως προϋπόθεση της ισότητας στην κοινωνία και όχι ως εκδίκηση για να τονίσουμε την δήθεν δημοκρατική μας ύπαρξη.

Η κατάρρευση του μύθου του ευρώ δεν ισοδυναμεί με το τέλος της παρακμής της ελληνικής κοινωνίας, αλλά με την προοπτική καλλιέργειας της άλλης πιθανότητας γι’ αυτήν και για όλους μας, ενώ δεν προσφέρεται στην αγορά, ούτε αποτελεί μυστικό που κατέχουν κομματικές ή θεόπνευστες ηγεσίες. Δεν έχει επίσης καμία σχέση με την τεχνολογία των οικονομικών ή της πολιτικής επιστήμης. Η άλλη πιθανότητα, κατά την ταπεινή μου γνώμη, σχετίζεται με την καλλιέργεια και εμπέδωση θεσμών ριζοσπαστικής δημοκρατίας σε ένα αποκεντρωμένο, με σοσιαλιστικές προδιαγραφές, σύστημα εξουσίας. Όλα αυτά όμως θα απαιτήσουν η επόμενη βουλή να οδηγήσει σε μια Συντακτική Εθνοσυνέλευση για την αναδιοργάνωση πολιτείας, κοινωνίας και οικονομίας. Μόνον έτσι θα γλυτώσουμε από την διαλεκτική του φόβου και του θανάτου και ενδεχομένως από βαθειά κατάδυση για πολύ στον σκουπιδοτενεκέ της ιστορίας. Δεν ξέρω τι θα έλεγε ο Καμύ και τι λέει ο Βέλτσος, αλλά εγώ πιστεύω ότι από την εμπειρία του σκουπιδοτενεκέ τίποτα θετικό, προοδευτικό και δημοκρατικό δεν μπορεί να προκύψει. Το σημερινό δίλημμα προς εμένα και όχι προς την κοινωνία - διότι δικαίωμα να θέτει διλήμματα κανείς στην κοινωνία δεν έχει – είναι εάν θα πετάξουμε τον μύθο του ευρώ στον σκουπιδοτενεκέ, ή αν θα μας πετάξει αυτός μέσα.