Το έλλειμμα εμπιστοσύνης της Ευρώπης...

Από το  banksnews.gr Στις μέρες μας αφθονούν οι συζητήσεις για τα ελλείμματα της Ευρώπης και την ανάγκη να τα αποκαταστήσει. Μέρος της συζ...

Από το banksnews.gr

Στις μέρες μας αφθονούν οι συζητήσεις για τα ελλείμματα της Ευρώπης και την ανάγκη να τα αποκαταστήσει. Μέρος της συζήτησης εστιάζει στα δημοσιονομικά ελλείμματα των κρατών. Άλλοι πάλι στέκονται στα επίμονα εξωτερικά ελλείμματα του ευρωπαϊκού Νότου. Άλλοι τονίζουν τα θεσμικά ελλείμματα της Ευρωζώνης – που έχει ενιαίο νόμισμα και...
μια κεντρική τράπεζα αλλά κανένα από όλα τα άλλα στοιχεία που επιτρέπουν την σωστή λειτουργία μιας νομισματικής ένωσης.
Βεβαίως όλα αυτά ισχύουν. Αλλά κανένα απ’ αυτά τα ελλείμματα δεν είναι το πιο σημαντικό. Το πιο σημαντικό έλλειμμα κι εκείνο που δεν επιτρέπει στην Ευρώπη να θέσει τέλος στην κρίση είναι το έλλειμμα εμπιστοσύνης.
Καταρχήν υπάρχει έλλειμμα εμπιστοσύνης ανάμεσα στους πολιτικούς ηγέτες των κρατών και τους λαούς τους. Το είδαμε πολύ καθαρά στο πρόσωπο του πρώην Ιταλού πρωθυπουργού Σίλβιο Μπερλουσκόνι που ευτυχώς έχει περάσει πλέον στο περιθώριο της πολιτικής σκηνής. Αλλά και οι πλέον ισχυροί Ευρωπαίοι ηγέτες έχουν χάσει την εμπιστοσύνη των οπαδών τους καθώς λένε τη μια μέρα το ένα και την άλλη το ακριβώς αντίθετο.
Στα τέλη Φεβρουαρίου για παράδειγμα, η Γερμανίδα καγκελάριος Αγγέλα Μέρκελ επέμενε ότι δεν χρειάζεται μεγαλύτερο τείχος προστασίας για τα κράτη της Ευρωζώνης ενόψει μιας ελληνικής αναδιάρθρωσης. Κανένα άλλο ευρώ από τα χρήματα των Γερμανών φορολογουμένων, ορκιζόταν, δεν πρόκειται να δαπανηθεί γι’ αυτό το σκοπό. Κι όμως όλοι γνωρίζουν πως από τη στιγμή που το γερμανικό κοινοβούλιο θα έχει υπερψηφίσει τη δεύτερη ελληνική διάσωση και θα περάσει κάποιος χρόνος ώστε να αναγνωριστεί η πραγματικότητα, η Μέρκελ θα πει ακριβώς τα ανάποδα και θα υποστηρίξει ότι η Ευρωζώνη πράγματι χρειάζεται ένα πολύ μεγαλύτερο τείχος προστασίας.
Δεν υπάρχει τίποτα το χαριτωμένο σε όλα αυτά. Το να λένε οι πολιτικοί κάτι σήμερα όταν όλοι γνωρίζουν ότι σύντομα θα πουν το αντίθετο αποτελεί εγγύηση για τη διάβρωση της εμπιστοσύνης του κόσμου στους Ευρωπαίους ηγέτες.
Δεύτερον, υπάρχει έλλειμμα εμπιστοσύνης ανάμεσα στα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο πραγματικός λόγος για τον οποίο τα κράτη του ευρωπαϊκού Βορρά αρνούνται να στηρίξουν το ‘μεγάλο μπαζούκα’ – δηλαδή να αυξήσουν τη χρηματοδότηση προς τον ευρωπαϊκό Νότο – είναι ότι δεν εμπιστεύονται ότι θα τη χρησιμοποιήσει σωστά. Φοβούνται για παράδειγμα ότι οι επιπλέον αγορές ομολόγων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που θα έχουν σαν στόχο τη μείωση του κόστους δανεισμού της Ισπανίας θα καταλήξουν να επιτρέψουν στη Μαδρίτη να χαλαρώσει τη μεταρρυθμιστική της προσπάθεια. Και έτσι η Γερμανία και οι σύμμαχοί της είναι έτοιμοι να δώσουν τόση βοήθεια όση χρειάζεται προκειμένου να μη βουλιάξει το καράβι, αλλά όχι να στηριχτεί πραγματικά και να προχωρήσει γερά.
Τρίτον, υπάρχει έλλειμμα εμπιστοσύνης ανάμεσα στις κοινωνικές ομάδες που καλούνται να κάνουν θυσίες. Οι Έλληνες και Ιταλοί οδηγοί ταξί θα ήταν έτοιμοι να δεχτούν την ενίσχυση του ανταγωνισμού αν ήταν σίγουροι ότι και οι φαρμακοποιοί θα έκαναν το ίδιο. Αλλά αν η έκδοση νέων αδειών ταξί μειώσει τα έσοδα των ταξιτζήδων ενώ οι φαρμακοποιοί καταφέρουν να αποτρέψουν τα μέτρα για τη μείωση του κόστους των υπηρεσιών τους, οι οδηγοί ταξί θα καταλήξουν να χάσουν και οι φαρμακοποιοί να πλουτίσουν, κι αυτό τους φαίνεται άδικο. Με άλλα λόγια, το έλλειμμα κοινωνικής εμπιστοσύνης μπλοκάρει τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.
Οι έρευνες έχουν δείξει πως οι κοινωνίες διαφέρουν πολύ μεταξύ τους σε ό,τι αφορά τα επίπεδα εμπιστοσύνης. Και οι οικονομολόγοι έχουν δείξει πως αυτές οι διαφορετικές στάσεις έχουν ισχυρές ιστορικές ρίζες.
Στις ευρωπαϊκές χώρες με μεγάλη ιστορία διώξεων σε βάρος των μειονοτήτων, οι εθνικές και θρησκευτικές συγκρούσεις έχουν επιρροή που φτάνει μέχρι σήμερα. Στα Βαλκάνια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, η εμπιστοσύνη στο κράτος ήταν πολύ πιο περιορισμένη από ό,τι στη γειτονική Αυστροουγγρική αυτοκρατορία που είχε καλύτερη διακυβέρνηση. Σε περιοχές όπου από πολύ νωρίς αντί της κτηνοτροφίας κυριάρχησε η γεωργία, η οποία ενισχύει τις τάσεις συνεργασίας των ανθρώπων, οι άνθρωποι έχουν ισχυρότερους δεσμούς εμπιστοσύνης μέχρι και σήμερα. Προφανώς οι στάσεις αυτές περνούν από τη μια γενιά στην άλλη. Είναι βαθιά ενσταλαγμένες στις κοινωνίες με τη μορφή της κουλτούρας. Για να το πούμε απλά σε ό,τι αφορά την εμπιστοσύνη, η ιστορία ορίζει πολλά.
Για πολύ καιρό οι ιστορικοί τόνιζαν τη σημασία αυτών των στάσεων – το ότι τα γεγονότα του παρελθόντος συνεχίζουν να έχουν αποτελέσματα στο σήμερα. Παρόλα αυτά μας λένε ότι υπάρχουν κάποια κατ’ εξαίρεση ‘παράθυρα ευκαιρίας’ στον ιστορικό χρόνο όπου οι κοινωνίες μπορούν να εγκαταλείψουν τις εγκατεστημένες συμπεριφορές τους. Ένα τέτοιο παράθυρο ευκαιρίας είναι μια κρίση όπου η βιωσιμότητα τον εγκατεστημένων διακανονισμών επερωτάται στην πράξη.
Η ευρωπαϊκή κρίση, επομένως, προσφέρει στην Ευρώπη μια δυνατότητα να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη. Οι εθνικοί της ηγέτες πρέπει να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη των λαών μιλώντας τους καθαρά και με ειλικρίνεια. Τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης πρέπει να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη το ένα στο άλλο. Και οι ευρωπαϊκές χώρες που χρειάζονται ριζοσπαστικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις πρέπει να αποκαταστήσουν την κοινωνική εμπιστοσύνη ανάμεσα στις κοινωνικές ομάδες.
Αν χαθεί η σημερινή ευκαιρία για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης, θα είναι δύσκολο, αν όχι αδύνατο, για την Ευρώπη να αντιμετωπίσει τα δημοσιονομικά, οικονομικά και θεσμικά ελλείμματά της.