Κρατάει χρόνια η γαλλο-γερμανική κολώνια...

Μια εικόνα που θυμίζει άλλες εποχές : ο Χέλμουτ Κολ και ο Φρανσουά Μιτεράν κρατώντας χέρια στο νεκροταφείο Douaumont το 1984, στο πεδί...

Μια εικόνα που θυμίζει άλλες εποχές : ο Χέλμουτ Κολ και ο Φρανσουά Μιτεράν κρατώντας χέρια στο νεκροταφείο Douaumont το 1984, στο πεδίο μάχης του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου κόσμο του Βερντέν, όπου περίπου 800.000 Γάλλοι και Γερμανοί στρατιώτες έχασαν άσκοπα τη ζωή τους για λίγα τετραγωνικά μίλια λάσπης το 1916.

Η στενή πολιτική και προσωπική συμμαχία μεταξύ Κολ και Μιτεράν - μέχρι το τέλος του ψυχρού πολέμου, την επανένωση της Γερμανίας, καθώς και τη διαπραγμάτευση της Συνθήκης του Μάαστριχτ που θέσπισε το ευρώ ως κοινό νόμισμα – βασιζόταν σε μια κοινή αντίληψη. Οι δυό τους μαζί προσωποποιούσαν τη γαλλο-γερμανική συνεργασία.

Αυτή την εβδομάδα, οι δύο χώρες γιορτάζουν την 50ή επέτειο της Συνθήκης των Ηλυσίων, το έγγραφο που έθεσε τα θεμέλια για τη στενή τους συνεργασία για την οικοδόμηση μιας ολοκληρωμένης Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και για τη μετατροπή των δύο εχθρικών γειτόνων και παραδοσιακών εχθρών σε στενούς συμμάχους.

Ωστόσο, παρόλη την λαμπρότητα, 50 χρόνια μετά τη Συνθήκη που υπεγράφη από τον Κόνραντ Αντενάουερ και τον Σαρλ ντε Γκωλ το 1963, ακόμα τίθενται ερωτήματα σχετικά με τη βιωσιμότητα της σχέσης των δύο πλευρών.

Ο Ζακ Ντελόρ, πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, και 'νονός' του ευρώ, έχει δηλώσει, «Αυτό που είναι εντυπωσιακό είναι ότι οικονομικά η Γερμανία κυριαρχεί, και η Γαλλία υποφέρει πολύ λόγω του χρέους της και της ανεπαρκούς ανταγωνιστικότητας της - και έτσι η σχέση είναι πλέον άνιση».

Γάλλοι και Γερμανοί έχουν μια εξαιρετικά θετική άποψη της άλλης χώρας, σε αντίθεση με παλιά συναισθήματα του ανταγωνισμού, γράφει ο Quentin Peel. Περισσότερο από το 50 τοις εκατό θα ζούσαν ευχαρίστως στη γειτονική χώρα τους, σύμφωνα με μια νέα δημοσκόπηση που ανατέθηκε από τη γερμανική και γαλλική δημόσια τηλεόραση και ραδιοφωνικούς σταθμούς, συμπεριλαμβανομένων των Ard, Arte, Deutschlandradio και Radio France.

Η Anne-Marie Le Gloannec, λέκτορας στο πανεπιστήμιο Sciences Po στο Παρίσι, βλέπει ωστόσο ότι  η νεοαποκτηθείσα δύναμη της Γερμανίας τροφοδοτεί τη γαλλική επιφυλακτικότητα έναντι του ιστορικού εχθρού της.

«Η εμπιστοσύνη εξαναμίζεται όλο και περισσότερο», λέει. «Η γερμανική ανυπομονησία, και ο γαλλικός εκνευρισμός σχετικά με τη γερμανική υπεροχή, είναι περισσότερο αυξημένα από ποτέ. Τα κράτη δεν έχουν αισθήματα, αλλά οι κοινωνικές και πολιτικές σχέσεις τους βασίζονται στην εμπιστοσύνη. Είναι ένα απολύτως απαραίτητο συστατικό για να λειτουργήσουν τα πράγματα.»

Ωστόσο, οι συμμετέχοντες στη διμερή σχέση επιμένουν ότι πάντα ήταν έτσι. Η γαλλο-γερμανική συνεργασία ήταν πάντα λίγο πολύ ταραχώδης με πλήθος πολιτικών αντιθέσεων, και όχι μια ομαλή πορεία προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση.

Όταν υπεγράφη η συνθήκη των Ηλυσίων από τον κ. Αντενάουερ και τον ντε Γκωλ, τον Ιανουάριο του 1963, προσπάθησε να συμβιβάσει δύο πολύ διαφορετικές θεωρήσεις του κόσμου, και δύο πολύ διαφορετικές κουλτούρες. Το όραμα του καγκελάριου Αντενάουερ ήταν μια ομοσπονδιακή Ευρώπη με ισχυρούς υπερεθνικούς θεσμούς. Ο Στρατηγός ντε Γκωλ τάχθηκε υπέρ μιας Ευρώπης 'des patries' στην οποία τα εθνικά κράτη θα παραμείνουν οι κυρίαρχοι παίκτες.

Μάλιστα, ο Γάλλος ηγέτης είδε τη συμμαχία με τη Γερμανία ως αντίβαρο για τον κυρίαρχο ρόλο των ΗΠΑ στην Ευρώπη. Αλλά όταν ο κ. Αντενάουερ παρουσίασε τη συνθήκη στη γερμανική Bundestag, αντιμετώπισε έντονη αντίδραση από τους 'ατλαντιστές' ακόμα και στο ίδιο του το κόμμα, που δε εμπιστεύονταν τη στρατηγική του ντε Γκωλ.

Επέμειναν στη σύνταξη ενός προοίμιου Συνθήκης, υπογραμμίζοντας τον σημαντικό ρόλο της Ατλαντικής Συμμαχίας, δίπλα από τη γαλλο-γερμανική συνεργασία. Ο Πρόεδρος Ντε Γκωλ ήταν έξω φρενών. «Εάν αυτό ήταν γάμος, τότε είμαι ακόμη παρθένα,» φέρεται να απάντησε τότε έξω φρενών.

Η συνθήκη αποτελείται από δύο πυλώνες. Ένας είναι γραφειοκρατικός, δεσμεύει και τις δύο κυβερνήσεις σε μια σειρά από τακτικές συναντήσεις, από αρχηγούς κυβερνήσεων μέχρι και δημοσίους υπαλλήλους. Ο άλλος είναι πολιτιστικός, ξεκινώντας από μια σειρά δραστηριοτήτων από το σχολείο ως τις ανταλλαγές φοιτητών, αδελφοποιήσεις πόλεων και την προώθηση της εκμάθησης γλωσσών του άλλου.

Ο πρώτος έχει εξασφαλίσει ότι, ανεξάρτητα από την πολιτική των κυβερνήσεων στο Βερολίνο και το Παρίσι, οι κοινές ευρωπαϊκές θέσεις θα συνεχίσουν να αναπτύσσονται

«Το πρώτο ερώτημα που ρωτάμε πάντα σχετικά με κάθε ευρωπαϊκή πολιτική είναι: τι λένε στο Παρίσι», λέει ο Michael Link, Γερμανός υπουργός για την Ευρώπη.  «Επιδιώκουμε γαλλο-γερμανικούς συμβιβασμούς, όχι για να πούμε στην Ευρώπη τι να κάνει, αλλά για να βρεθούν λύσεις.»

Ο Βαλερί Ζισκάρ ντ 'Εστέν ανατρέχει στην προεδρία του 1974-1981, όταν ο ίδιος και ο καγκελάριος της Γερμανίας Χέλμουτ Σμιτ αγωνίστηκαν από κοινού εν μέσω των  οικονομικών κρίσεων της δεκαετίας του 1970, και έθεσαν το πρότυπο για τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών.

«Ήταν μια χρυσή εποχή», δηλώνει ο ίδιος από το Παρίσι. «Ανταλλάζαμε γνώμες ο ένας με τον άλλον κάθε εβδομάδα. Αν κοιτάξετε τα χαρτιά και έγγραφα της εποχής, δεν υπήρχε διαφωνία.»

«Και οι δύο ήμασταν στον πόλεμο. Ο Χέλμουτ Σμιτ ήταν το γερμανικό στρατό, εγώ ήμουν στον αμερικανικό στρατό. Πυροβολούσαμε ο ένας στον άλλο. Είχαμε μια εμπειρία που δεν ήταν ευνοϊκή για τη μετάπειτα φιλία μας. Όμως, παρά ή εξαιτίας αυτού, είχαμε πλήρη κατανόηση για την πολιτική του άλλου.»

Τώρα ο 86-χρονος, κ. Ζισκάρ ντ 'Εστέν είναι βέβαιος ότι η γαλλογερμανική σχέση θα διαρκέσει.

«Αρκεί να διαβάσει κανείς τα βιβλία ιστορίας των δύο τελευταίων αιώνων για να καταλάβει ότι η γαλλο-γερμανική προσέγγιση είναι πλέον μη αναστρέψιμη», λέει. «Δεν υπάρχει καμία περίπτωση, κανένα πρόσωπο, που μπορεί να τη βάλει σε κίνδυνο. Μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο παραγωγική, αλλά δεν μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση. »

Δεν είναι τυχαίο που η εποχή συνεργασίας Ζισκάρ- Σμιτ θεωρείται εξαιρετική για την ομαλότητα της.

Σχετικά με την οικονομική πολιτική όμως, οι δύο χώρες είναι συχνά σε αντίθετα στρατόπεδα. Η Γερμανία ανέκαθεν είχε δεσμευθεί σε μια ανεξάρτητη κεντρική τράπεζα, για παράδειγμα, είτε τη γερμανική Bundesbank, ή την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Το Παρίσι επεδίωξε σταθερά τον πολιτικό έλεγχο της νομισματικής πολιτικής. Αυτή υπήρξε μία από τις διαφωνίες που περιπλέκουν και σήμερα τη διαχείριση κρίσεων στην ευρωζώνη.

Η αρχική συνθήκη απέτυχε να ενσωματώσει οποιαδήποτε αναφορά στον συντονισμό της οικονομικής πολιτικής, επειδή οι διαφορές θεωρήθηκαν πολύ μεγάλες. Η Γαλλία είχε δεσμευθεί στο να διατηρήσει το ρόλο του κράτους, και η Γερμανία στην προώθηση της οικονομίας της αγοράς. Πενήντα χρόνια αργότερα, παραμένουν άλυτες αυτές οι θεμελιώδεις διαφορές.

Ο Gérard Errera, πρώην γενικός γραμματέας του γαλλικού υπουργείου Εξωτερικών, το βλέπει ως μια συνεχή ένταση: «Η πίεση επί της γαλλο-γερμανικής σχέσης είναι ότι είμαστε διαφορετικοί στα πάντα - θεσμούς, ιστορία, πολιτισμός - και δεν' καταλαβαίνουμε πάντα ο ένας τον άλλον. Ωστόσο, πρέπει να συμφωνήσουμε να κάνουμε την Ευρώπη πραγματικότητα. Γι 'αυτό χρειάζονται πάντα τεράστιες προσπάθειες για την επίτευξη συμβιβασμών.»

Ανώτερος Γερμανός διπλωμάτης βλέπει την κατάσταση με τον ίδιο τρόπο: «Η γαλλο-γερμανική συνεργασία είναι αντιφατική. Υπάρχει μια κοινή εσφαλμένη εκτίμηση ότι η Γαλλία και η Γερμανία κάνουν πράγματα μαζί, γιατί τα θέλουμε. Αυτά είναι ανοησίες», λέει. «Είμαστε διαφορετικοί σε κάθε επιλογή μεταξύ μας, είτε πρόκειται για ελεύθερο εμπόριο έναντι του προστατευτισμού, δημιουργώντας μια στρατηγική αμυντική βιομηχανία ή συμπληρωματική στους Αμερικανούς, ή για το τι βάζουμε στο τραπέζι: μπύρα ή κρασί.

«Αλλά μόνο αν αυτά τα δύο σημεία εκκίνησης μπορούν να συμφιλιωθούν αποτελούν μια ευκαιρία για να κινείται προς τα εμπρός η Ευρώπη.»

Ο Joachim Fritz-Vannahme, επικεφαλής του έργου Future of Europe στο Ίδρυμα Bertelsmann, λέει ότι «η δύναμη της σχέσης δεν έρχεται από το να έχουν τις ίδιες θέσεις, αλλά από τις διαφορές τους. Όταν ξέρετε τις διαφορές, μπορείτε να προσεγγίσετε τρόπους συμβιβασμού.

«Ο Πρόεδρος της Γαλλίας λέει ότι χρειαζόμαστε μια κοινωνική Ευρώπη - δικαιότερη και με περισσότερη αλληλεγγύη. Η κα Μέρκελ και οι Γερμανοί λένε ότι ποτέ δεν θα φτάσουμε εκεί, αν δεν έχουμε δημοσιονομική πειθαρχία: σταθερότητα πρώτα. Αν συνδυάσουμε τη σταθερότητα με την αλληλεγγύη, έχετε τις απαρχές μιας καλύτερης Ευρώπης.»

Ο Bruno Le Maire, γερμανόφωνος πρώην υπουργός ευρωπαϊκών υποθέσεων υπό τον κ. Σαρκοζί, προειδοποιεί ότι η οικονομική αδυναμία της Γαλλίας έχει υπονομεύσει την εμπιστοσύνη στο Βερολίνο.

«Η Γαλλία πρέπει να ανακτήσει την αξιοπιστία της με τη Γερμανία και αυτό έρχεται μόνο μέσα από την οικονομία», λέει, «για τον καθορισμό της ανάπτυξης, την ανεργία και το χρέος. Τίποτα δεν λειτουργεί χωρίς αυτό.»

Ανώτερος Γάλλος αξιωματούχος υποστηρίζει ότι η διαδικασία έχει ξεκινήσει. «Είναι αλήθεια ότι υπάρχει μια οικονομική ανισορροπία», λέει.

«Η Γαλλία έχει χάσει 10 χρόνια. Η μεταρρύθμιση στη Γερμανία έχει ήδη γίνει – στη Γαλλία το κάνουμε τώρα σε πολύ πιο δύσκολες συνθήκες. Αλλά η ισορροπία στη σχέση δεν εντοπίζεται μόνο στην οικονομία.»

Η Ulrike Guérot του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων βλέπει την πίεση και στις δύο χώρες να αποκαταστήσουν τη «συμμετρία της ασυμμετρίας.» «Κάθε χώρα έχει δυνατά και αδύναμα σημεία», λέει. «Αν θέλουν να αποκαταστήσουν την αρμονία, πρέπει να σταματήσει η θεωρία ότι μόνο η Γαλλία μπορεί να μάθει από τη Γερμανία. Μπορούμε να διδαχθούμε από τη Γαλλία μια καλύτερη πολιτική για την οικογένεια, και μπορούν να μάθουν από τα προγράμματα μαθητείας μας.»

Αλλά η πραγματική πρόκληση είναι να συμφωνήσουν σε ένα κοινό όραμα προς μια στενότερη οικονομική και πολιτική ενοποίηση στην ευρωζώνη, λέει. Στα πλαίσια αυτά, η Γερμανία εξακολουθεί προωθεί μια πιο «ομοσπονδιακή» Ευρώπη, με ισχυρά κοινά όργανα, ενώ η Γαλλία μια πιο «διακυβερνητική» Ευρώπη, με τη χώρα μέλος να έχει τον κυρίαρχο ρόλο. 

Πενήντα χρόνια μετά τη Συνθήκη των Ηλυσίων, και ακόμα δεν έχουν συμφωνήσει σε αυτό το θεμελιώδες ερώτημα.

 sofokleous10.gr