Το καλύτερο νέο από την Ελλάδα, με εκλεκτό χιούμορ …

Του Δημήτρη Γιαννακόπουλου.     Φίλος, Σουηδός, λάτρης της Ελλάδας και του Νταλάρα – όλοι έχουμε ελαττώματα και αδιευκρίνιστες πλευρές –...

Του Δημήτρη Γιαννακόπουλου.  
 
Φίλος, Σουηδός, λάτρης της Ελλάδας και του Νταλάρα – όλοι έχουμε ελαττώματα και αδιευκρίνιστες πλευρές – επέστρεψε χθες στο σπίτι του σε προάστιο της Στοκχόλμης, μετά από ένα ακόμη καλοκαίρι στην Αθήνα και σε κάποια νησιά. «Έχω καλά νέα από την Ελλάδα», μου φωνάζει από μακριά! «Πιο σιγά θα μας ακούσουν μέχρι την Ελλάδα και δεν ξέρεις πώς θα το πάρουν», αποκρίνομαι και σπεύδω στο παρκινγκ του σπιτιού του να μάθω τα νέα (του).
«Οι Έλληνες βρήκαν την συνταγή για να ξεπεράσουν τα προβλήματα από την κρίση», μου λέει ενθουσιωδώς! «Ανακάλυψαν ένα εντελώς ιδιόμορφο χιούμορ για να απαντούν όταν τους ρωτάς σχετικά. Πρώτα αντιδρούν με ένα αινιγματικό χαμόγελο και μετά οι περισσότεροι απαντούν με έναν πανομοιότυπο χιουμοριστικό τρόπο»! « Μαύρο χιούμορ» αποφαίνομαι. «Όχι, καθόλου μαύρο, αυτοσαρκασμός και ειρωνεία με μεγάλη, ωστόσο, δόση αισιοδοξίας, νομίζω», μου απαντά. «Είναι σαν να σου λένε ένα ανέκδοτο ή να απαντούν σε ένα αίνιγμα που γνωρίζουν ήδη την απάντηση, αλλά κάνουν πως δεν την ξέρουν και πως το ακούν για πρώτη φορά. Είναι ένα μυστήριο χιούμορ που μοιάζει να αποσκοπεί στην ενίσχυση της αισιοδοξίας για το προσωπικό μέλλον του καθενός μέσα στην κρίση στο πλαίσιο όμως ολόκληρης της ελληνική κοινωνίας», συνέχισε… και με προκάλεσε να συνδέσω αυτή την «εικόνα» από την Ελλάδα με την πολιτική συμπεριφορά των συνομιλητών του φίλου μου.
Ξέρετε γιατί; Επειδή η μορφή του χιούμορ αποτελεί, κατά την γνώμη μου, την καλύτερη υποδήλωση για την πολιτική στάση του προσώπου που αρθρώνει μια απάντηση. Το έψαξα, λοιπόν, λιγάκι περισσότερο το ζήτημα, ρωτώντας στη συνέχεια τον φίλο μου κάμποσα πράγματα για να καταλάβω το ακριβές είδος του χιούμορ. Από την «διερεύνηση» απέκλεισα να πρόκειται για καθαρό είδος του λεγόμενου «affiliative humor» [δεν ξέρω πώς να το αποδώσω πιστά στα ελληνικά, πρόκειται πάντως για χιούμορ που φτιάχνει θετική ατμόσφαιρα σε μια κοινωνική/διαπροσωπική συνάθροιση/συνάντηση, χιούμορ για να ζεστάνει την ατμόσφαιρα, κάνοντας τον άλλον να νοιώσει οικεία κλπ.]. Δεν είναι επίσης καθαρή μορφή του λεγόμενου «προσαρμοστικού», που μειώνει την ένταση και με παιγνιώδη διάθεση μας φέρνει πιο κοντά στον άλλον. Με τίποτα δεν είναι δυσπροσαρμοστικό χιούμορ (maladaptive), με την έννοια πως δεν αποσκοπεί στην εγωιστική εξύψωση του Εαυτού ή/και στην μείωση κάποιου άλλου. Σίγουρα δεν είναι «επιθετικό» και ούτε «αυτομειωτικό» χιούμορ.
Τότε τι είναι; Μάλλον πρόκειται για το ευλογημένο «self-enhancing humor», «αυτο-ανυψωτικό» ή «αυτο-εμψυχωτικό», αν προτιμάτε, που σε μεταμορφώνει σε κύριο της καθημερινότητάς σου, δια της διασκέδασης όσων σου προκαλούν άγχος. Είναι το χιούμορ που δολοφονεί την μιζέρια, την θλίψη, μπορεί και την κατάθλιψη. Είναι η αφήγηση που διαχέει το αισιόδοξο μήνυμα της ζωής, επιχειρώντας έτσι να περιορίσει τα δυσάρεστα συναισθήματα που προκαλούνται από τις κοινωνικοοικονομικές σχέσεις στην Ελλάδα, αυτή την περίοδο της κρίσης. Πρόκειται για το χιούμορ που «απογειώνει» ελαφρά και στιγμιαία τους προσγειωμένους στην πραγματικότητα, για να μην τους πάρει από κάτω ο οδοστρωτήρας της δραματικής καθημερινότητας στην Ελλάδα της κρίσης. Και αυτό είναι κάτι που, αν μη τι άλλο, δείχνει ατομική και κοινωνική υγεία όπου και στο βαθμό που εμφανίζεται.
Τι άλλο δείχνει; Αυτοεκτίμηση και εποικοδομητική πολιτική στάση στην διαχείριση καταστάσεων κρίσης, έντονης αντίφασης, αποδιοργάνωσης και σύγκρουσης. Θα τολμούσα να πω και αυτοέλεγχο μαζί με έλλειψη πολιτικής φοβίας.
Και τι θα μπορούσε να σημαίνει αυτό ως προς την μεταβολή της πολιτικής συμπεριφοράς του ελληνικού εκλογικού σώματος; Προοδευτική και αριστερή ψήφο, θα ήταν η απάντηση. Μια ψήφο δίχως άγχος, μια χαλαρή ψήφο προς όσους δεν βασίζουν την καμπάνια τους στον οικονομικό συντηρητισμό και την απειλή κατάρρευσης, στο βαθμό που η επόμενη κυβέρνηση αρνηθεί το παρόν θεσμικό μοντέλο και καθεστώς συμμόρφωσης προς τους παράγοντες της τρόικας.
Το χιούμορ αυτό είναι σε κάθε περίπτωση μια υποδήλωση πολιτικής στάσης, που θα έπρεπε να γεννά δραματική ανασφάλεια στους κυβερνώντες του δικομματισμού. Κάποτε άλλοτε, υπό άλλες συνθήκες, και μόλις στις προηγούμενες εκλογές, το χιούμορ αυτό ΔΕΝ θα είχε την ίδια πολιτική σημασία και ούτε την ίδια πολιτική κατεύθυνση ως προς την δυναμική της ψήφου, σήμερα όμως ο «αυτο-εμψυχωτικός» χαρακτήρας του χιούμορ, οδηγεί σε δυναμική ανατροπής του καθεστώτος των μνημονίων και όχι στην παραγωγή ελπίδας πως θα υπάρξει από μηχανής θεός με την μορφή σωτηρίας από εξωτερικούς παράγοντες, πάτρωνες, κηδεμόνες και επιτρόπους με την μορφή των παραγόντων της τρόικας.
Το χιούμορ αυτό δείχνει την εξασθένηση του impact (της ισχύος) του φοβικού μηνύματος της κυρίαρχης πολιτικής αφήγησης στην Ελλάδα. Μια κρίσιμη μεταβολή του στερεοτυπικού χαρακτήρα αντίληψης των πολιτικών στο πλαίσιο του ατομικού μηχανισμού για την Ελλάδα. Μια στιγμιαία ίσως διάθεση «απογείωσης» από την ζοφώδη πραγματικότητα των εκβιασμών και των εκβιαστών προς τον ελληνικό λαό και το ελληνικό κοινοβούλιο. Ένα μήνυμα που απορρυθμίζει αυτή τη φορά την διαπλοκή: δεν πιάνουν οι εκβιασμοί, το «πιστόλι» είναι άδειο ή άχρηστο πια, αλλά το κανόνι σίγουρα γεμάτο. Αν δίνεις μάχη με το «κανόνι» που σε απειλεί, δεν δίνεις σημασία στους καουμπόηδες με τα περίστροφα, που πλέον μοιάζει να παίζουν σε ταινία σπαγγέτι-γουέστερν στις οθόνες της τηλεόρασης.
Μάλλον το πήγα μακριά, και σε λίγο θα συναντηθώ με τον Σενέκα να απογειωθούμε μαζί στον κόσμο των αντικαταθλιπτικών πολιτικών και μιας στρατηγικής απελευθέρωσης από το εκβιαστικό δίλημμα των εκλογών σε περίοδο κρίσεων. Ιδέα δεν έχω αν οι γνωστοί του φίλου μου αποτελούν ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα μεταβολής της πολιτικής στάσης των ελλήνων, που με την σειρά της θα επηρεάσει καθοριστικά την συμπεριφορά τους στις ερχόμενες εκλογές. Τίποτε από όσα σημείωσα παραπάνω σε ό, τι αφορά στην σχέση της συγκεκριμένης μορφής χιούμορ με την πολιτική στάση δεν είναι εμπειρικά επιβεβαιωμένο. Μια υπόθεση ως «self-enhancing humor» είναι και αυτή που επιχείρησα και τίποτε άλλο, με καλή όμως θεωρητική βάση.
Άρα, δεν πρόκειται για αστείο, αλλά για μια υπόθεση περί κρίσιμης μεταβολής της πολιτικής συμπεριφοράς των Ελλήνων, βασισμένη στο Πλατωνικό «γνώθι σ’ αυτόν». Αυτό, το άτιμο, στο βαθμό που μπολιαστεί με κοινωνική συνείδηση, απαλλαγμένο από φοβίες και κομματικές δουλείες, παράγει εκλογικά αποτελέσματα που συνήθως αιφνιδιάζουν τον πολιτικό επιστήμονα που διενεργεί μετρήσεις επί της δυναμικής της εκλογικής συμπεριφοράς. Αν μάλιστα μπολιαστεί με αμιγώς ταξική συνείδηση, γεννά επανάσταση. Μην χλευάζεις και μην κάνεις πως αψηφάς τον χιουμορίστα με το «αυτο-εμψυχωτικό σύνδρομο». Αυτός κρατάει αληθινό «περίστροφο» και σήμερα είναι αυτός που γελά με τον τρόμο σου, άνθρωπε του καθεστώτος! Το «self-enhancing humor» ίσως αποτελέσει την «Brass Verdict» για το καθεστώς των διαπλεκομένων στην Ελλάδα! Δηλαδή μια ετυμηγορία πολιτική, δίχως να προλάβει καν να ολοκληρωθεί η προγραμματισμένη ακροαματική διαδικασία, με την απόφαση που θα ανακοινώσει ο ιστορικός στη