Τι είδους Δημόσια Τηλεόραση χρειαζόμαστε…

Του Δημήτρη Γιαννακόπουλου.       Σπανίως μιλώ για την ελληνική τηλεόραση, την οποία γνωρίζω μάλλον καλά και σφαιρικά. Γιατί; Διότι αν...

Του Δημήτρη Γιαννακόπουλου.   
 
 Σπανίως μιλώ για την ελληνική τηλεόραση, την οποία γνωρίζω μάλλον καλά και σφαιρικά. Γιατί; Διότι αν μιλήσεις για την τηλεόραση, γνωρίζοντας την πολιτική, κοινωνική, πολιτισμική και τεχνολογική της ουσία, αλλά κυρίως την διάσταση της καθημερινότητάς της, την ρουτίνα της και το εύρος των δυνατοτήτων της, δεν θα χρειασθεί να μιλήσεις για τίποτα άλλο! Θα είναι σαν να τα έχεις πει όλα, δίχως να λες τίποτα που θα είχε κάτι να προσφέρει στην δόμηση άποψης πάνω στην κοινωνικοοικονομική και πολιτική πραγματικότητα, συγκεκριμένα. Αποφεύγοντας λοιπόν, να μιλώ με το «ΣΑΝ» , δεν αναφέρομαι στην τηλεόραση.

Η τηλεόραση, αναγνώστη μου, είναι όλα και τίποτα. Είναι η ολιστική αναπαράσταση ενός τεχνητού (σκηνοθετημένου) κόσμου που αποσκοπεί να προσδώσει νόημα στον δικό σου μικρόκοσμο. Μια καθημερινότητα που δίνει νόημα στην δική σου καθημερινότητα. Ένα κάποιο νόημα για δράση ή μη-δράση. Μια τηλεπολιτική και ένας τηλεπολιτισμός που ορίζουν την γενική πολιτική διαδικασία και τον τρέχοντα πολιτισμό στην χώρα. Η τηλεόραση προσφέρει το πιο ισχυρό μήνυμα για την κατασκευή του νοήματος και με αυτή την έννοια είναι το «απόλυτο» ΜΜΕ, εάν ασφαλώς εκμεταλλευτεί κάποιος πλήρως τις τεχνολογικές της δυνατότητες, δηλαδή τις πολιτικοπολιτισμικές της και τεχνικές της δυνατότητες (: ιδιότητες στην συγκρότηση του μηνύματος).

Άρα, η τηλεόραση ως τεχνολογικό φαινόμενο θα μπορούσε να είναι, και σε κάποιο βαθμό είναι, το απόλυτο Διακυβερνητικό Μέσο, το απόλυτο Διακυβερνητικό Μήνυμα. Φτιάχνει τεχνητή μάζα, εκεί όπου δεν υπάρχει μάζα, υπονομεύοντας παράλληλα την μαζική διάρθρωση της κοινωνίας και επιμέρους κοινωνικών δομών. Απομαζικοποιεί την πολιτική διαδικασία, οδηγώντας στο ξεπέρασμα της ουσίας της νεωτερικότητας (: μαζικός πολισμός) μέσω μια ψυχοδυναμικής διαδικασίας επανατοποθέτησης του εαυτού σε κάποιο ιδεατό πλαίσιο συμφέροντος, αγοράς, Δήμου. Εντός αυτού παράγεται το νήμα, με την μορφή οιονεί-πολιτικοποίησης (το οιονεί με την έννοια του quasi) και ψευδαίσθησης μαζικότητας/συλλογικότητας.

Σήμερα, η τηλεόραση για να είναι τηλεόραση θα πρέπει να αποτελεί έναν

συνειδητοποιημένο και διαρκή μετανεωτερισμό. Αν δεν είναι κάτι τέτοιο, αποτελεί ένα ξεπερασμένο γνωστικό και συναισθηματικό μοντέλο, το οποίο διδάσκει τον τηλεθεατή ένα ανούσιο για την ύπαρξή του μάθημα. Αυτό συμβαίνει σήμερα κατά κανόνα στην Ελλάδα και αυτό έκανε μέχρι χθες η ταλαίπωρη από τον κομματισμό ΕΡΤ, παράλληλα με τα ιδιωτικά κανάλια, με κάποιες ωστόσο νησίδες αντίφασης σε αυτό. Παραγωγή του ανούσιου με μια διαδικασία απομίμησης του πλέον χυδαίου ύφους των τηλεπολιτκών των ΗΠΑ. Όταν για πρώτη φορά, ο πιτσιρικάς γιός μου στάθηκε μπροστά στην οθόνη του ORF της Αυστρίας, μου είπε: «Αυτοί κάνουν άλλου είδους τηλεόραση, δεν είναι έτσι»; Έτσι ήταν και έτσι είναι, δίχως και αυτοί να έχουν προχωρήσει σοβαρά στον τηλεοπτικό μετανεωτερισμό που δεν είναι καλό, ούτε κακό, αλλά απλώς αναγκαίο για να συντάξεις ένα σύγχρονο και παραγωγικό (δημιουργικό) γνωστικό και ηθικό μοντέλο σε εθνικό επίπεδο.

Τί εννοώ με αυτή την έννοια; Τον στρουκτουραλισμό στην ενημέρωση και ψυχαγωγία, στην θέση του λειτουργισμού που κυριαρχεί. Αυτό σημαίνει ριζική μεταβολή του ρόλου της τηλεόρασης ως παιδαγωγικού μοντέλου ηγεσίας. Εκδημοκρατισμό με «αντι-λαϊκισμό» των τηλεπολιτικών και όχι απλώς πλουραλισμό στις απόψεις και την αισθητική τους. Εισαγωγή του τηλεθεατή στο «πώς» της σύνθεσης εικόνας και ήχου - στο «πώς» του ύφους. Δυνατότητα στον πολίτη να προβληματιστεί και επανατοποθετηθεί ενεργά στο «έργο», στην κάθε εκπομπή, δομώντας στη συνέχεια το δικό του «έργο», ασχέτως αν πρόκειται για ταινία, ειδήσεις, ενημερωτική ή ψυχαγωγική εκπομπή. Και όλα αυτά από τη στιγμή κατά την οποία ο παραγωγός ή δημοσιογράφος δεν εξιστορεί, σχολιάζει ή αφορίζει, παίζοντας το παιχνίδι της «αντικειμενικότητας», αλλά ορίζει υποκειμενικά αυτό που συμβαίνει, αφού όμως το τοποθετήσει προηγουμένως και πλήρως στο αντικειμενικό του πλαίσιο. Μέσα σε αυτό αποκτά πράγματι έννοια ο πλουραλισμός, αλλιώς είναι εξαπάτηση (: «αντικειμενικοφανές» εγχείρημα). Κάτι τέτοιο είχε επιχειρηθεί παλιότερα στην ΕΡΤ από ελάχιστους δημοσιογράφους-παρουσιαστές και έναν ή δυο «κριτικούς κινηματογράφου». Έτσι ξεκίνησε και το MEGA, αλλά σύντομα πέρασε στον λειτουργισμό του CNN, με εντελώς επαρχιώτικο ύφος μάλιστα, το οποίο αποτελεί την επιτομή του λαϊκισμού και της χυδαιότητας. Εδώ πλέον όλα, μα όλα είναι quasi- !

Γιατί συνέβη αυτό; Για πολλούς και σύνθετους λόγους που θα χρειαζόμουν πολύ χώρο για να εξηγήσω, στο βαθμό που τους έχω προσωπικά συστηματοποιημένους. Ωστόσο ο κυριότερος λόγος πιστεύω πως ήταν ο (δι)κομματισμός και η διαπλοκή του με μια μικρή ομάδα επιχειρηματιών στην Ελλάδα. Η ανάγκη χειραγώγησης της πολιτικής διαδικασίας και των πολιτικών, όπως και της αγοράς, σε ένα πλαίσιο απομίμησης του μοντέλου των τηλεπολιτικών των ΗΠΑ. Ο στρουκτουραλισμός στις τηλεπολιτικές δεν ευνοεί την χειραγώγηση και το «αμερικανικό» μάρκετινγκ όλων των μορφών. Το επιτρέπει, το προκαλεί ίσως σε επίπεδο «απλού ανταγωνισμού», αλλά δεν το ευνοεί ως μονοπωλιακή έκφραση. Σχετικοποιεί το μήνυμα για δράση και απομυθοποιεί τις τάσεις και το πολιτικώς ορθό, δείχνοντας την μονοπωλιακή διάσταση της λεγόμενης «κοινής γνώμης». Με μια κουβέντα, θα έλεγα, πως ο μετανεωτερισμός στις τηλεπολιτικές, με την μορφή του στρουκτουραλισμού, τείνει να αποδυναμώσει τις τάσεις δημιουργίας μονοπωλίων (οικονομικών στο κράτος και στην αγορά, πολιτικών, πολιτισμικών κλπ.), εξασθενώντας τις προκαταλήψεις, και τους κυρίαρχους μύθους (: στερεότυπα) πάνω στους οποίος δομούνται μονοπώλια ηγεμονίας σε όλα τα επίπεδα του δημόσιου βίου και της αγοράς.

Για να μην σε ταλαιπωρήσω περισσότερο αναγνώστη μου καλοκαιριάτικα, σταματώ εδώ «τα αναλυτικά» και σπεύδω να υποστηρίξω πως στην Ελλάδα, σήμερα παρά ποτέ, έχουμε την ανάγκη μιας τέτοιας μετανεωτερικής τηλεόρασης - μια και θα ήταν ουτοπικό να ισχυριζόμουν πως θα πρέπει να απαλλαγούμε εντελώς από αυτήν! Και μια τέτοια τηλεόραση δεν θα μπορούσε και δεν θα είχε κανένα συμφέρον να κατασκευάσει σήμερα στην Ελλάδα ο ιδιώτης, σφετεριστής, σε μεγάλο βαθμό και με ευθύνη του δικομματισμού, των συχνοτήτων. Μια τέτοια τηλεόραση θα μπορούσε να επιχειρηθεί να δομηθεί πρωταρχικώς στο πλαίσιο της δημόσιας (μη-κυβερνητικής, ασφαλώς) τηλεόρασης. Μιας απελευθερωμένης από τον κομματισμό τους «νταβάδες» και τα κρατικά δεσμά τηλεόρασης. Μα, αυτή, τότε, ίσως μετατρεπόταν σε imperium in imperio (κράτος εν κράτει), ίσως αντιτάξεις, προσκομίζονταν και κάποια παραδείγματα από την Δύση! Πράγματι, υπάρχει τέτοιος κίνδυνος, ωστόσο θα μπορούσε να υπάρξει ένας συνδυασμός εποπτικών αρχών και θεσμών - πραγματικά ανεξάρτητων διοικητικά από το πολιτικό σύστημα - που θα διασφάλιζαν την αποτροπή ενός τέτοιου ενδεχομένου.

Μια τέτοια τηλεόραση σε καμία περίπτωση δεν είναι η … ΝΕΡΙΤ! Τίποτα δεν προϊδεάζει προς αυτή την κατεύθυνση. Ούτε η νομοθετική της συγκρότηση, ούτε η αισχρή και αυταρχική πολιτική διαδικασία μετασχηματισμού και μετάβασης της ΕΡΤ σε μια νέα μορφή, ούτε οι διαδικασίες για την πρόσληψη προσωπικού και την έναρξη της λειτουργίας της καινούργιας οντότητας. Όλα έγιναν και γίνονται κουτοπόνηρα, ερασιτεχνικά, βεβιασμένα, ύπουλα, θρασύδειλα, υποκριτικά, με μια μορφή που καθιστά φάρσα την διαφάνεια και τον απολογισμό και γενικότερα μακριά από όλα όσα ανάφερα πιο πάνω. Έχω μάλιστα την αίσθηση πως μάλλον μεταβαίνουμε από μια κομματικά πελατειακή και κυβερνητική (πρωθυπουργική για την ακρίβεια) ΕΡΤ σε μια νέου τύπου Υ.ΕΝ.Ε.Δ! Αντί για μετανεωτερική, ποιοτική δημόσια τηλεόραση κατασκευάζεται αυτή την περίοδο ένα οπισθοδρομικό «ψοφίμι», δίχως σοβαρή οικονομοτεχνική μελέτη, με κουλτούρα και κοσμοαντίληψη Υ.ΕΝ.Ε.Δ. Κάπως έτσι αυτοί που πτώχευσαν το κράτος και φτωχοποιούν διαλυτικά την ελληνική κοινωνία, διαμορφώνουν τις βάσεις για τηλεοπτική υποβάθμιση και όχι ανάπτυξη στον δημόσιο χώρο.

Πώς να το κάνουμε πρέπει να ταιριάξει το δημόσιο τηλεοπτικό προϊόν στο σκουπίδι που προσφέρει σήμερα ο ιδιώτης!!! Να το συμπληρώνει αρμονικά και να μην το απειλεί εμπορικά! Αντί η δημόσια τηλεόραση να γίνει άρμα προόδου, κερδίζοντας μάλιστα τη συναίνεση όλων των πολιτικών δυνάμεων, γίνεται τροχός οπισθοδρόμησης και εναρμονισμού με την κατάντια και το τέλμα των ιδιωτικών καναλιών, που περιμένουν την νέα αναδιάρθρωση του δημόσιου και ιδιωτικού χρέους μήπως και αναδιαρθρωθούν και αυτά! Οι εξελίξεις στον τηλεοπτικό χώρο αντικατοπτρίζουν την διαλυτική για την ελληνική κοινωνία και την καταστροφική για τις ελληνικές πολιτικές εξέλιξη της ελληνικής κρίσης. Μάλλον θα πρέπει να «χρεοκοπήσουν» προηγουμένως τα πάντα, να εξευτελιστούν όλων των ειδών τα κεφάλαια, για να ξυπνήσουμε επιτέλους και να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή (κονστρουκτιβιστικώς), αποσκοπώντας στην αναβάθμιση της ποιότητας παντού [η ποιότητα ενισχύει την δημοκρατία] και, μην σας φανεί περίεργο, πρώτα από όλα στην τηλεόραση...