Ο τελευταίος σοφός από την Κρήτη

Ενας σοφός της ελληνικής διανόησης, ίσως ο τελευταίος, ο Στυλιανός Αλεξίου, έφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών, στα 92 του, σε μια εποχή που ...

Ενας σοφός της ελληνικής διανόησης, ίσως ο τελευταίος, ο Στυλιανός Αλεξίου, έφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών, στα 92 του, σε μια εποχή που όλο και λιγοστεύουν οι φυσιογνωμίες εκείνες που έχουν καθολική εποπτεία, επιστημονική εμβάθυνση, άμεση και βαθιά γνώση στα πεδία που μελετούν, είτε είναι η αρχαιολογία, είτε η ύστερη βυζαντινή φιλολογία, είτε η σύγχρονη νεοελληνική λογοτεχνία και αυτή η ίδια η ελληνική γλώσσα.

Ανθρωπος χαμηλών τόνων, σεμνός και σεβαστός από όλους, με βιβλία για τη μινωική αρχαιολογία που παρά τις δεκαετίες πάνω τους παραμένουν διαχρονικά εγχειρίδια για τους φοιτητές. Αφησε την τελευταία του πνοή χθες το απόγευμα, στο σπίτι του στο Ηράκλειο της Κρήτης. Η κατάσταση της υγείας του ήταν βεβαρημένη τον τελευταίο καιρό.

Κορυφαίος αρχαιολόγος και νεοελληνιστής, ομότιμος καθηγητής της Μεσαιωνικής και Νεότερης Ελληνικής Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, όπου δίδαξε μεταξύ 1977 και 1991, επίτιμος διδάκτωρ στα πανεπιστήμια Αθηνών, Πάντοβα και Κύπρου.

Γενικός έφορος αρχαιοτήτων Κρήτης και διευθυντής του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου (1962-1977), όπου δημιούργησε μια νέα πτέρυγα και την αίθουσα της Συλλογής Γιαμαλάκη, αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Αυτός ανακάλυψε τους υστερομινωικούς τάφους του Λιμένος Κνωσού και τους πρωτομινωικούς θολωτούς τάφους της Λεβήνος (Λέντα).

Συγγραφέας δεκάδων αρχαιολογικών και φιλολογικών βιβλίων αναφοράς. Αυτός ήταν ο Στυλιανός Αλεξίου, γεννημένος το 1921, στον οποίο η Κρήτη οφείλει και την ίδρυση των μουσείων Αγίου Νικολάου και Χανίων. Αν και αναγνωρισμένος, τιμημένος με το Ειδικό Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του (1993) και με τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος της Τιμής (2003), η συνεισφορά του δεν είναι γνωστή στο ευρύτερο κοινό.

Κι όμως, το έργο του, η πολύπλευρη προσφορά του στην αρχαιολογική έρευνα, τη φιλολογία και τη λογοτεχνία, αποτελεί σημαντικό πνευματικό και πολιτιστικό κεφάλαιο της χώρας. Οι μακροχρόνιες έρευνες και φιλολογικές μελέτες του γύρω από την κρητική λογοτεχνία στην εποχή της Ενετοκρατίας (Ερωτόκριτος, Ερωφίλη, Απόκοπος, Βοσκοπούλα κ.ά.) όπως και τα δημώδη βυζαντινά κείμενα έχουν αφήσει εποχή. Εξέδωσε (κυρίως από τις εκδόσεις «Στιγμή» του Αιμίλιου Καλιακάτσου) σημαντικά έργα της νεοελληνικής γραμματείας, όπως «Ο Κρητικός πόλεμος» του Μπουνιαλή και «Βασίλειος Διγενής Ακρίτης», ενώ ασχολήθηκε και με τον Νίκο Καζαντζάκη, σύζυγο για μικρό διάστημα της θείας του Γαλάτειας. Από την ίδια μεγάλη κρητική οικογένεια των Αλεξίου καταγόταν και η Ελλη Αλεξίου.

Περίοπτη θέση στο corpus των λεγόμενων «σολωμικών σπουδών» κατέχει το ογκώδες έργο του «Διονυσίου Σολωμού Ποιήματα και Πεζά» το 1994. Με τον Διονύσιο Σολωμό έμελλε να κλείσει και το ρηξικέλευθο συγγραφικό έργο του. Πριν από μία εβδομάδα περίπου κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Ο Κρητικός» του Σολωμού (εκδ. Κίχλη).

Με τις έρευνες και τις μελέτες του ο Στυλιανός Αλεξίου συνέβαλε όχι μόνο στην ανάπτυξη της νεοελληνικής γραμματείας αλλά και στην καλλιέργεια της εθνικής αυτογνωσίας. Η μελέτη του «Η ελληνική λογοτεχνία. Από τον Ομηρο στον 20ό αιώνα» το 2010, απόσταγμα σοφίας που διατρέχει μια περίοδο τριάντα αιώνων, αποτελεί μια συναρπαστική εθνική αφήγηση αλλά και έναν σταθμό στη μελέτη του ελληνικού πολιτισμού.

Η κηδεία του θα γίνει σήμερα στις 2.00 μ.μ. Η νεκρώσιμος ακολουθία θα ψαλεί στον καθεδρικό ναό Αγίου Μηνά του Ηρακλείου Κρήτης.

Δήμητρα Ρουμπούλα