Υπάρχει διέξοδος για την Ουκρανία;

του Δημήτρη Καλτσώνη* Οι πρόσφατες βουλευτικές εκλογές στην Ουκρανία επιβεβαίωσαν αυτό που γνωρίζαμε ήδη. Σε συνθήκες εμφυλίου πολέμου, α...

του Δημήτρη Καλτσώνη*

Οι πρόσφατες βουλευτικές εκλογές στην Ουκρανία επιβεβαίωσαν αυτό που γνωρίζαμε ήδη. Σε συνθήκες εμφυλίου πολέμου, απαγόρευσης κομμάτων, με απειλές και εκβιασμούς, με τους μπράβους των φασιστικών οργανώσεων να ξυλοκοπούν και να πετούν εκτός Κοινοβουλίου τους αντιπολιτευόμενους βουλευτές δεν μπορεί να γίνεται στα σοβαρά λόγος για στοιχειωδώς δημοκρατική διαδικασία.

Τα γεγονότα εν προκειμένω ξεπερνούν τη φαντασία. Πριν από 30 χρόνια, κανείς, ή έστω, ελάχιστοι θα ήταν εκείνοι που θα τολμούσαν να προβλέψουν ότι η Ουκρανία θα γίνει ανεξάρτητο κράτος και ότι στο έδαφός της, έδαφος μάλιστα ευρωπαϊκό, θα διεξαχθεί ένας αιματηρός εμφύλιος πόλεμος. Ακόμη και το Μάρτιο του 1991, όταν διεξήχθη στην πρώην Σοβιετική Ένωση δημοψήφισμα με το ερώτημα αν επιθυμεί ο λαός τη διατήρηση της Ένωσης, δεν μπορούσε κανείς εύκολα να προβλέψει την κατάληξη. Στο δημοψήφισμα εκείνο η συντριπτική πλειοψηφία των λαών της πρώην ΕΣΣΔ, με ποσοστό 76%, μαζί και ο λαός της Ουκρανίας υποστήριξαν τη διατήρηση της Ένωσης. Στην Ουκρανία μάλιστα τα σχετικά ποσοστά υπέρ της Ένωσης ήταν υψηλότερα από το μέσο όρο.

Ακόμη και πριν 20 χρόνια, όταν σοβούσε ο πόλεμος στην Γιουγκοσλαβία και πάλι δεν θα μπορούσε εύκολα κανείς να προβλέψει το ξέσπασμα ενός πολέμου στην Ουκρανία. Αντίθετα, οι περισσότεροι τότε αντιμετώπιζαν τις εξελίξεις στο γιουγκοσλαβικό ως εξαίρεση, ενώ θριαμβολογούσαν για τη βελτίωση των σχέσεων ΗΠΑ – Ρωσίας που άνοιγε, υποστήριζαν, μια νέα εποχή ειρήνης και δημοκρατίας.

Η λογική όμως των πραγμάτων είναι αμείλικτη. Δεν συγχωρεί ούτε την αφέλεια ούτε το ψέμα. Η καταστροφή της ΕΣΣΔ πρόσφερε στις ΗΠΑ και στον καπιταλιστικό κόσμο μια στρατηγική επιτυχία μέσω της ανατροπής του, έστω και γραφειοκρατικά εκφυλισμένου, σοσιαλισμού. Γέννησε όμως παράλληλα νέες ανταγωνιστικές αντιθέσεις στο έδαφος του κυρίαρχου κοινωνικο-οικονομικού συστήματος.

Η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση όξυνε, όπως ήταν αναμενόμενο, παραπέρα τις υπάρχουσες αντιθέσεις: τόσο στο εσωτερικό της Ουκρανίας ανάμεσα στην ολιγαρχία του πλούτου και στο λαό της χώρας αυτής, όσο και ανάμεσα στις ΗΠΑ και στη Ρωσία (στο πλαίσιο της όξυνσης των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών), όσο και στο εσωτερικό της ουκρανικής άρχουσας τάξης.

Αξίζει να υπενθυμίσει κανείς ότι η Ουκρανική ολιγαρχία, που ξεπήδησε κατά βάση από τους κόλπους της ηγετικής γραφειοκρατίας της σοβιετικής περιόδου, πραγματοποίησε ένα αληθινό πλιάτσικο σε βάρος της δημόσιας περιουσίας που είχε οικοδομηθεί επί Σοβιετικής Ένωσης. Έχει σημασία επίσης να σημειωθεί ότι η Ουκρανία ήταν, ήδη πριν από την κρίση, η χώρα των λευκών εργασιακών συμβάσεων: η συνηθισμένη δηλαδή πρακτική εργασιακών σχέσεων ήταν να υπογράφει ο νεοπροσλαμβανόμενος μια λευκή σύμβαση εργασίας την οποία συμπλήρωνε ο εργοδότης κατά το δοκούν.

Τα υπόλοιπα κομμάτια του παζλ είναι γνωστά: οι ΗΠΑ, αναγκασμένες από την οικονομική κρίση να εντείνουν την επιθετικότητά τους σε όλο τον κόσμο για να μην κλονιστεί η κυριαρχία τους, αξιοποίησαν την εύλογη λαϊκή δυσαρέσκεια από την πολιτική της κυβέρνησης Γιανούκοβιτς προκειμένου να την ανατρέψουν και να φέρουν στην κυβέρνηση της χώρας ένα συνονθύλευμα «φιλοευρωπαϊστών» και ακροδεξιών πολιτικών, ώστε να τραβήξουν βίαια την Ουκρανία στη σφαίρα επιρροής των ΗΠΑ και της ΕΕ. Φτάσαμε έτσι στις γνωστές δραματικές εξελίξεις.

Δέσμη μέτρων

Το βέβαιο είναι ότι ο μόνος παράγοντας που μπορεί να θέσει φραγμούς και να αλλάξει ριζικά την κατάσταση είναι ο ίδιος ο λαός της. Το πόσο έτοιμος είναι μένει να αποδειχθεί. Σε κάθε περίπτωση τα δραματικά γεγονότα τον βοηθούν -με επώδυνο τρόπο είναι αλήθεια- να συνάγει συμπεράσματα και να αποκτήσει εμπειρία.

Σε κάθε περίπτωση, για την αλλαγή της κατάστασης απαιτείται ως ελάχιστο η ανατροπή της κυβέρνησης Ποροσένκο και μια δέσμη βαθιών πολιτικών και οικονομικών μετασχηματισμών.

Τα πιο σημαντικά είναι η κατάπαυση του πυρός και των στρατιωωτικών επιχειρήσεων του Ουκρανικού στρατού στα ανατολικά της χώρας και η πλήρης αποκατάσταση των δημοκρατικών ελευθεριών: της ελευθερίας γνώμης, συνάθροισης, απεργίας, λειτουργίας πολιτικών κομμάτων, χρήσης της ρώσικης γλώσσας κλπ. Η αποκατάσταση των ελευθεριών δεν μπορεί να γίνει αν δεν αφοπλιστούν, διαλυθούν, απαγορευθούν και τιμωρηθούν οι ακροδεξιές, φασιστικές - ναζιστικές οργανώσεις και ένοπλες συμμορίες. Πρέπει επίσης να ξεριζωθούν από τις ένοπλες δυνάμεις και τα σώματα ασφαλείας της Ουκρανίας κάθε είδους δεσμοί με τους νεοναζιστές και τους ιμπεριαλιστές μέντορές τους.

Είναι φανερό επίσης ότι δεν μπορεί να σημειωθεί ειρηνική και δημοκρατική διέξοδος στην Ουκρανία, αν δεν υπάρξει απεμπλοκή από τα δεσμά της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Οι συμφωνίες ελευθέρων συναλλαγών, σαν αυτήν που προωθεί η ΕΕ, για αδύναμες οικονομίες ισοδυναμούν με «συμφωνίες ανάμεσα στον καρχαρία και στη σαρδέλα», όπως είχε πει κάποτε ο Φιδέλ Κάστρο.

Η Ουκρανία έχει ανάγκη από την ανάπτυξη οικονομικών σχέσεων πολυπολικών, ισότιμων και που θα λαμβάνουν υπόψη την ανάγκη παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας. Μπορεί ακόμη να αξιοποιήσει (σε ισότιμη βάση βεβαίως) τους ιστορικούς οικονομικούς δεσμούς με τη Ρωσία και τα άλλα κράτη της πρώην ΕΣΣΔ. Δεν είναι δυνατό να μη λαμβάνεται υπόψη το γεγονός ότι η Ουκρανία υπήρξε πάντοτε τμήμα της Ρωσίας και ότι μόνο μετά τις ανατροπές του 1991 έγινε ανεξάρτητο κράτος.

Μαζί με όλα αυτά όμως ζωτική και επείγουσα προτεραιότητα αποτελεί η προστασία του βιοτικού επιπέδου των εργατικών και λαϊκών στρωμάτων που έχει πληγεί από την ασυδοσία της ολιγαρχίας, την οικονομική κρίση και τον εμφύλιο πόλεμο. Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο ένας τρόπος υπάρχει: η αναδιανομή πλούτου σε βάρος της ολιγαρχίας. Απαιτούνται άμεσα μέτρα αποκατάστασης των πληγέντων περιοχών, μέτρα υπέρ των φτωχών στρωμάτων, εθνικοποίηση πρώτα απ’ όλα των επιχειρήσεων των ολιγαρχών εκείνων που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στον εμφύλιο σπαραγμό, προοδευτική φορολόγηση των περιουσιών κά.

Μόνο με μια τέτοια δέσμη μέτρων μπορεί η Ουκρανία να βρει το δρόμο προς την αληθινή ειρήνευση, τις πραγματικά ελεύθερες εκλογές και προς την υιοθέτηση ενός νέου, δημοκρατικού Συντάγματος που θα κατοχυρώνει και θα διευρύνει τα παραπάνω. Μόνο έτσι θα μπορούν οι Ουκρανοί πολίτες να αποφασίσουν κυρίαρχα για το μέλλον τους και για τον δρόμο ανάπτυξης που επιθυμούν να ακολουθήσουν.

Η κοινή γνώμη της Ελλάδας, ο ελληνικός λαός μπορούμε να επιδράσουμε στις εξελίξεις προσφέροντας την αλληλεγγύη μας με τον πιο καίριο τρόπο: α. απαιτώντας και ασκώντας αφόρητη πίεση στην ελληνική κυβέρνηση να σταματήσει να ευθυγραμμίζεται με τις εγκληματικές παρεμβατικές πολιτικές του ΝΑΤΟ και της ΕΕ στην Ουκρανία και β. ασκώντας πίεση στην κυβέρνηση της Ουκρανίας για να σταματήσει άμεσα την αιματοχυσία σε βάρος του λαού της χώρας.