«Πώς θα σταματήσει ο κατήφορος της οικονομίας»

Γράφει ο Γεώργιος Αγαπητός* Η Ελλάδα του 2016 βρίσκεται μπροστά σε πρωτόγνωρες οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις. Η λανθασμένη πολιτ...

Γράφει ο Γεώργιος Αγαπητός*

Η Ελλάδα του 2016 βρίσκεται μπροστά σε πρωτόγνωρες οικονομικές και κοινωνικές εξελίξεις. Η λανθασμένη πολιτική που επιβάλλει η Ε.Ε. στη χώρα και οι αθρόες μεταναστευτικές-προσφυγικές ροές έχουν αποδυναμώσει την οικονομία, με την κοινωνία να βρίσκεται σε αδιέξοδο.

ΕΑΝ Η ΧΩΡΑ είχε ξεκινήσει μια ανοδική οικονομική πορεία, θα ήταν ευκολότερη η διαχείριση της προσφυγικής κρίσης και των εθνικών θεμάτων. Δυστυχώς, το ξεκίνημα αυτό εμποδίζεται από τα αλλεπάλληλα προγράμματα λιτότητας που επιβάλλονται και από την ασφυκτική νομισματική ρευστότητα που ακολουθεί η ΕΚΤ.

Η ΕΙΚΟΝΑ των επίσημων εθνικολογιστικών στοιχείων αποκαλύπτει πλήρως την αναποτελεσματικότητα και τα σφάλματα της πολιτικής των εταίρων μας. Συγκεκριμένα, από το 2009 μέχρι σήμερα το ΑΕΠ της χώρας έχει μειωθεί άνω του 25%, οι μισθοί-συντάξεις, η ιδιωτική κατανάλωση-αποταμίευση έχουν μειωθεί σχεδόν 40%, οι επενδύσεις άνω του 50% και η ανεργία από 9% έχει υπερβεί το 25%. Η εικόνα αυτή είναι εικόνα καμένης γης και έχει να εμφανιστεί στη χώρα από το 1897 και τη γερμανική κατοχή.

Η ΕΠΤΑΕΤΗΣ αυτή ύφεση οφείλεται στη συρρίκνωση της ενεργού ζήτησης, η οποία οδήγησε στη δραματική αύξηση της ανεργίας και στην αδυναμία εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους. Η κατηφορική πορεία της οικονομίας μπορεί να σταματήσει μόνον με τονωτικές εισοδηματικές (άμεσες ή έμμεσες) ενισχύσεις. Ποτέ η κατηφόρα δεν οδηγεί στην κορυφή, όπως λέει και ο Καζαντζάκης «ο σωστός δρόμος είναι ο ανήφορος». Η μοναδική, συνεπώς, διέξοδος είναι η ενίσχυση της ενεργού ζήτησης (κατανάλωση και επενδύσεις), γιατί η οικονομία βρίσκεται πολύ μακριά από την περιοχή της ανάπτυξης και έχει καταστραφεί η παραγωγική της υποδομή. Εδώ πρέπει να διευκρινιστεί μια συνήθης παρεξήγηση, ακόμη και από τους οικονομικούς αναλυτές. Οταν η οικονομία βρίσκεται σε ύφεση, το επόμενο βήμα δεν είναι η ανάπτυξη, αλλά η «ανάκαμψη». Μετά ακολουθεί η «μεγέθυνση» της παραγωγής και τελευταία είναι η ποιοτική βελτίωση του επιπέδου του παραγόμενου προϊόντος και του βιοτικού επιπέδου της χώρας (ανάπτυξη).

ΤΑ ΠΟΣΟΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ που επιβάλλουν οι εταίροι δεν έχουν καμία λογική βάση, οδηγούν σε τραγική ύφεση και δεν έχουν καμία σχέση με τους καθιερωμένους διεθνείς όρους που πρέπει να εμπεριέχει μια μη αποικιακή δανειακή σύμβαση. Οι παρεμβάσεις τους είναι παράλογες και είναι κατανοητές μόνον από «αρειανούς», όπως ότι είναι αναγκαίο το δημοσιονομικό πλεόνασμα όταν η οικονομία βρίσκεται σε ύφεση. Στην πράξη έχει επιβεβαιωθεί πως: ό,τι δεν εξηγείται με τη λογική, το πιθανότερο είναι ότι αποτελεί καλομελετημένο σχέδιο που οδηγεί στη φτωχοποίηση της χώρας. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν έκαναν λάθη στο παρελθόν, συνήθως, όμως, με τις ευλογίες της Ε.Ε.

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΑΥΤΗ δεν ταυτίζεται με καμιά οικονομική θεωρία της παγκόσμιας βιβλιογραφίας, είναι: παγκόσμια πρωτοτυπία, άλογη, ανορθόδοξη και απάνθρωπη. Οι εταίροι θα μπορούσαν να ανατρέξουν στην αρχαία Ελλάδα για να μάθουν πώς ανακάμπτει μια οικονομία που βρίσκεται σε ύφεση και ανεργία. Στην αρχαία Αθήνα όταν ο Περικλής διαπίστωσε ότι υπάρχει ανεπαρκής ενεργός ζήτηση που δημιουργούσε ανεργία, έδωσε εντολή να εκδοθεί νέο χρήμα για να χρηματοδοτήσει την κατασκευή δημοσίων έργων (ναυπηγεία, τείχη, λιμάνια, δρόμοι, ναοί και έργα υποδομής), ώστε να ενισχυθεί η απασχόληση. Ακόμη και οι τύραννοι, οι οποίοι πρώτοι ανακάλυψαν την επιβολή φόρων (δεκάτη, επικεφάλαιον, φόρος των ζώων, φόρος πολυτελείας, έκτακτες εισφορές, διαπύλια τέλη, κηδειών), κατασκεύαζαν δημόσια έργα (κυρίως καλλωπιστικά) με ιδιοτελή βέβαια σκοπό (για να γίνονται αρεστοί και να απασχολούνται οι άνεργοι, ώστε να μην έχουν χρόνο για συνωμοσίες). Κατά τους Αριστοτέλη και Πλάτωνα, ο Κύψελος π.χ. κατασκεύασε το κολοσσιαίο άγαλμα του Διός από χρυσό και τη λάρνακα στην Ολυμπία και ο Πεισίστρατος τον ναό του Ολυμπίου Διός. Εξάλλου, το 1932 ο Πρόεδρος των ΗΠΑ (Φ. Ρούσβελτ) μετά το οικονομικό Κραχ του 1929, διαπιστώνοντας ότι η ανεργία είναι άνω του 30%, πήρε επιτυχώς μέτρα οικονομικής ανάκαμψης (κυρίως δημόσια έργα, ακόμη και περιττά). Επιπλέον, επέμενε στην αυστηρή χαλιναγώγηση των χρηματιστηριακών κεφαλαίων και τη μαζική απασχόληση των ανέργων. Ο Ρούσβελτ επεσήμανε για τις ΗΠΑ: «Θα αντέξουμε όπως αντέξαμε σε κάθε δοκιμασία, θα αναγεννηθούμε και θα δημιουργήσουμε». Πρόσφατα, επίσης, ο πρωθυπουργός της Ιαπωνίας (Σίνζο Αμπε) ουσιαστικά ακολούθησε (2012) την πολιτική του Περικλή για να ανακάμψει η οικονομία, στην οποία επικρατούσαν 20ετής ύφεση και αποπληθωρισμός. Ειδικότερα στο πρόγραμμά του (Abenomics) συμπεριέλαβε τρία μέτρα οικονομικής πολιτικής, που είχαν θετικά αποτελέσματα:

- έκδοση νέου χρήματος (70 τρισ. γιεν),
- αύξηση των δημοσίων δαπανών,
- παροχή κινήτρων για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των ιαπωνικών βιομηχανιών και τον εκσυγχρονισμό του αγροτικού τομέα.

Η ΕΞΟΔΟΣ, συνεπώς, της χώρας από την ύφεση μπορεί να επιτευχθεί μόνον με μέτρα ενίσχυσης της ενεργού ζήτησης:

-Κατασκευή έργων υποδομής (ιδίως στην περιφέρεια), τα οποία θα χρηματοδοτηθούν με έκδοση από την ΕΚΤ νέου χρήματος, για λογαριασμό των κρατών-μελών (δεδομένου ότι τους έχει στερήσει το εκδοτικό προνόμιο), το οποίο δεν θα είναι καθόλου πληθωριστικό, γιατί η ζήτηση είναι τραγικά υποτονική. Παράλληλα, απαιτούνται συστηματική προσπάθεια και δημιουργία κατάλληλου και σταθερού επιχειρηματικού περιβάλλοντος για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων, οι οποίες όμως υλοποιούνται και αποδίδουν μετά από πολύ χρόνο.

-Ενίσχυση της οικοδομικής δραστηριότητας (δεν είναι παραγωγική, ενισχύει όμως την απασχόληση και τις επιχειρήσεις) και ένταξη στο σχέδιο πόλεως των μη δασικών περιοχών.

-Παροχή ουσιαστικών κινήτρων για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις που δημιουργούν άμεσα απασχόληση και μπορούν να γίνουν ανταγωνιστικές.

-Κούρεμα ή ουσιαστική αναδιάρθρωση του δημοσίου χρέους (βλ. Γερμανία 1953).

-Μείωση όλων των φορολογικών συντελεστών τουλάχιστον κατά 20% και σταδιακή κατάργηση των έκτακτων εισφορών.

-Σταδιακή αποκατάσταση των μισθών και των συντάξεων, γιατί η μισθολογική ισοπέδωση έχει μηδενίσει κάθε κίνητρο παραγωγικότητας των εργαζομένων. Αυτό μπορεί να γίνει όχι με αύξηση των ονομαστικών μισθών, αλλά με μείωση των φόρων στα εισοδήματα από εργασία, χωρίς να αυξηθεί το κόστος εργασίας.

-Διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους των χρεών των πολιτών προς το Δημόσιο και τις τράπεζες, αντί να δίνονται στα distress funds στο 5% της αξίας τους (βλ. Ε. Βενιζέλος, Γ. Παπανδρέου - 1963).

-Επαναφορά των βασικών εργασιακών δικαιωμάτων.

-Κατάργηση όλων των προνομίων των πρώην (Προέδρων Δημοκρατίας - Βουλής, πρωθυπουργών, βουλευτών, διοικητών οργανισμών).

Τα οικονομικά μέτρα αυτά εξυπακούεται ότι θα είναι επαρκή, εάν η κυβέρνηση σέβεται έμπρακτα τις αποφάσεις των ανωτάτων δικαστηρίων της χώρας (ΣτΕ και Ελεγκτικό Συνέδριο), αποφεύγει τις Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου και τις αντισυνταγματικές νομοθετικές ρυθμίσεις. Ζήτημα ηθικής τάξεως είναι, επίσης, ο καταμερισμός των ευθυνών (πολιτικών - ποινικών), που αναφέρονται στην τεχνητή διόγκωση του δημοσιονομικού ελλείμματος (2009) και σε όλους όσοι έχουν υπογράψει τις αποικιακές δανειακές συμβάσεις από το 2010. Μερικοί ξεπέρασαν τα επιτρεπτά όρια εξουσίας και κατά τον Σεφέρη: στην αρχαία τραγωδία, ο άνθρωπος που ξεπερνά το μέτρο πρέπει να τιμωρείται από τις Ερινύες. Επιπλέον, είναι απαραίτητο να συνεργαστεί όλο το πολιτικό προσωπικό, γιατί η χώρα ουσιαστικά βρίσκεται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης και ίσως πρέπει να θυμηθεί τις αρχαίες αμφικτυονίες.

Εάν η Ε.Ε. περιφρονήσει τα ελληνικά αιτήματα, το μόνο που απομένει στην Ελλάδα είναι να ακολουθήσει την τακτική του Αγγλου πρωθυπουργού. Δεν είναι δυνατόν οι εκπρόσωποι των δανειστών να επεμβαίνουν στην άσκηση εθνικής οικονομικής πολιτικής και να μιμούνται τα μικρά παιδιά που χτίζουν σπιτάκια στην άμμο και να μην αντιλαμβάνονται ότι η αύξηση των φόρων και η μείωση των μισθών-συντάξεων (αυτό δεν είναι μεταρρύθμιση) συρρικνώνουν την οικονομική δραστηριότητα, την απασχόληση, τους πόρους των ασφαλιστικών ταμείων, μειώνουν τα φορολογικά έσοδα, αυξάνουν τη φοροδιαφυγή-παραοικονομία, χειροτερεύουν την ανταγωνιστικότητα-παραγωγικότητα και αυξάνουν το δημόσιο έλλειμμα-χρέος. Ξεχνούν ότι η Ελλάδα είναι αετοφωλιά του πνεύματος και του πολιτισμού, και όπως λέει ο υπέροχος στιχουργός Βασίλης Παπαδόπουλος: «Οι αετοί δε συγχωρούν / φονιά να βλέπουν δεν μπορούν». Δυστυχώς, όμως, μετά το δόγμα του σοκ: «Αυτοί που πρέπει να μιλήσουν δε μιλάνε / λες κι έχουν όλοι την αρρώστια της σιωπής / αυτοί που πρέπει να τολμήσουν δεν τολμάνε / να σταματήσουν τον κατήφορο της γης».

*Καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών - Πρώην υπηρεσιακός υπουργός Οικονομικών