Πρόβα Αποκάλυψης...

Γράφει ο Ηλίας Χρυσοχοΐδης* . Τέσσερα χρόνια πριν λάμβανα εθνικά συγχαρητήρια από Αμερικανό καθηγητή μου. Είχε μόλις επιστρέψει από την Ολυμ...

Γράφει ο Ηλίας Χρυσοχοΐδης*

.
Τέσσερα χρόνια πριν λάμβανα εθνικά συγχαρητήρια από Αμερικανό καθηγητή μου. Είχε μόλις επιστρέψει από την Ολυμπιακή Αθήνα ειλικρινά εντυπωσιασμένος. Σήμερα ζητά να μάθει πού βρίσκομαι. Εγκλωβίστηκα στην Ελλάδα; Μήπως απειλείται η ζωή μου;

Τού μήνυσα ότι για κάθε Οδυσσέα Ελλάδα σημαίνει ταυτόχρονα αφετηρία και προορισμό. Έρχεται στιγμή που το γεωγραφικό στίγμα ακυρώνεται από το χόρδισμα της συνείδησης. Μπορεί ο μέγας Ατλαντικός να με ασφαλίζει από την Ελληνική ποντικοπαγίδα, αλλά παράλληλα οξύνει τη διόραση και διευρύνει την αντίληψή μου για τα τεκταινόμενα στην πατρίδα.

Τί βλέπει λοιπόν ένας Έλληνας της αλλοδαπής στην Πρόβα Αποκάλυψης των τελευταίων βδομάδων;
Βλέπει ασφαλώς ένα Καιάδα χαμένων ευκαιριών. Τον γεωγραφικό και ιστορικό κόμβο Δύσης και Ανατολής να μαραζώνει από την εσωστρέφεια, το διχασμό, και την αλλοφοβία. Το δε καταραμένο πηγάδι του κράτους να μη λέει ποτέ να γεμίσει ό,τι κι αν τού ρίξεις, από το Σχέδιο Μάρσαλ μέχρι τα Κοινοτικά Προγράμματα. Βλέπει επίσης ένα λαό που ποτέ του δεν αποδέχτηκε την κεντρική διοίκηση ως εθνική του υπόθεση, κι ένα κράτος που σπάνια καταδέχτηκε να στηρίξει τις κοινωνικές ρίζες του. Πιο τραγικό ίσως απ’ όλα, βλέπει την αλυτρωτική ψυχοσύνθεση και τη βεβαρυμένη ιστορική μνήμη του Έλληνα ως ιδεώδη συστατικά για κοινωνικές εκρήξεις.

Κατανοεί επίσης ότι η ιστορική αποτυχία των Ελληνικών εκπαιδευτικών ιδρυμάτων να προστατεύσουν την περιουσία τους και, ειδικά, την αυτονομία τους από παραβατική συμπεριφορά προσφέρει θανατηφόρο βέλος στη φαρέτρα της ιδιωτικής παιδείας. Δημόσια εκπαίδευση σημαίνει πια «δεν ξέρω τί θα μού ξημερώσει».

Αντιλαμβάνεται ότι η ζωή ενός Έλληνα εφήβου – και όχι παιδιού όπως το ζητά ο ρητορικός αυνανισμός της επικαιρότητας – αξίζει μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια. Τόσο κοστολογείται το οργιαστικό μνημόσυνο του τραγικά φονευθέντος δεκαπεντάχρονου. Τόσο κοστίζει όμως και η σωτηρία εκατομμυρίων παιδιών στον πλανήτη που δεν θα φτάσουν ποτέ στην εφηβεία όντας ήδη καταδικασμένα σε θάνατο από πείνα και αρρώστεια.

Θρηνεί, τέλος, τον εξευτελισμό μιας νεολαίας που επικαλείται το μέλλον με πέτρες, βρισιές, βανδαλισμό, και αυτοδικία. Ο ηλικιακός της ναρκισισμός και η αγελαία συμπεριφορά της προδίδουν μάλλον γήρανση. Ζητούν μέλλον αυτοί που ήδη το ξορκίζουν με την υπερκατανάλωση νικοτίνης και σκληρών ποτών (μην αναφέρουμε άλλες μορφές εθισμού). Διεκδικούν καλύτερα χρόνια εκείνοι που ήδη στερούν από τους σκεπτόμενους συνομηλίκους τους το δικαίωμα στη μόρφωση, την αποφοίτηση, τη δημιουργία. Χειρότερο απ’ όλα, δεν έχουν ούτε μια φρέσκια πρόταση να καταθέσουν, έστω για μια σκιώδη κυβέρνηση νέων, ένα κίνημα με διάρκεια και στόχευση, πρωτοβουλίες για αυτοοργάνωση, κάτι, επιτέλους, που να υπερβαίνει το ζαχαρώδη συναισθηματισμό και την εξέγερση της τεστοστερόνης. Αποκάλυψαν βεβαίως τη γύμνια του κράτους, αλλά το μόνο νέο που επέδειξαν είναι η νεοελληνική τους ταυτότητα: βόλεμα στην τυφλή αντίδραση, θυσία της σκέψης στο θυμικό, καθολική απόρριψη των πάντων, και αδιαφορία για τις συνέπειες των πράξεών τους. Η οργή είναι ισχυρός μοχλός για κοινωνική μεταρρύθμιση, αλλά δίχως σχέδιο, δημιουργική ένταση, και εκτελεστική συνέπεια τίποτα δεν πρόκειται ν’ αλλάξει.

Τί μέλλει γενέσθαι;
Η αλλαγή προσώπων, ηγεσίας, κυβέρνησης είναι πια μονόδρομος στο χείλος του καταρράκτη. Κανείς βέβαια δεν περίμενε από τον Καραμανλή του 2004 να γίνει Τσώρτσιλ μαρσάροντας τις μηχανές του κράτους («Action this day» ισοδυναμεί με εξιτήριο από τη δημόσια διοίκηση). Σήμερα όμως δεν φαίνεται ούτε καν να κυβερνά, αφού τα γεγονότα καθημερινώς τον υποβιβάζουν σε πρωθυπουργό άνευ ουσίας και χαρτοφυλακίου. Η ηγετική αποστασιοποίηση και ο επικοινωνιακός μινιμαλισμός του Μαξίμου ήταν τελικά πρόσχημα αρετής για το γαλάζιο πλιάτσικο του αιώνα.

Το ΠΑΣΟΚ εγγυάται μεν αλλαγή προσώπων, αλλά ουδείς τολμά να προβλέψει την κυβερνητική του ρότα με καπετάνιο τον Γιώργο Παπανδρέου, εκτός κι αν ο ίδιος ευφυώς περιοριστεί στα του εξωτερικού εμπιστευόμενος τα φλεγόμενα εσωτερικά μέτωπα σε στιβαρό χέρι.

Η ιστορική ευθύνη της Αριστεράς δεν είναι να παίζει τις κουμπάρες με την εξουσία αλλά να την μπαλαντζάρει μέσα από την καινοτομία. Παράλληλα με την προάσπιση των δικαιωμάτων των ασθενέστερων πολιτών οφείλει να προωθήσει εναλλακτικές μορφές αυτοοργάνωσης και κοινωνικής αλληλεγγύης. Με την οργανωτική και κατηχητική της πείρα, η Αριστερά είναι ίσως ο μόνος πολιτικός φορέας που θα μπορούσε να επιχειρήσει, για παράδειγμα, την αποσυμφόρηση των αστικών κέντρων με το συγκροτημένο εποικισμό της μαράζουσας ενδοχώρας.

Εξαιρετικά σημαντικός είναι ο ρόλος της Εκκλησίας της Ελλάδος. Οι καιροί ζητούν να επικεντρωθεί στο κοινωφελές της έργο. Το άνοιγμα της καρδιάς στον πλησίον και η ανακούφιση του πάσχοντος συνανθρώπου αποτελούν την πεμπτουσία του Χριστιανισμού. Κάθε ναός πρέπει να γίνει εστία έμπρακτου ανθρωπισμού, πραγματική εκκλησία αγάπης και συναδέλφωσης. Ο σημερινός αρχιεπίσκοπος δείχνει έτοιμος για την αποστολή αυτή αλλά χρειάζεται την κατανόηση και συνεπικουρία των αδελφών επισκόπων του.

Κατώτερη των περιστάσεων (και θλιβερή απόγονος σπουδαίων Ελλήνων ευεργετών) αποδεικνύεται η οικονομική ελίτ της χώρας. Άπληστη και εθνικά αδιάφορη προσδοκά να μείνει αλώβητη από την παρούσα κρίση (διαθέτει άλλωστε το «λάϊφ-στάϊλ» ως αντιπυρική ζώνη στη λαϊκή ανάφλεξη). Ωστόσο ήταν και παραμένει στρατηγικό μέρος του προβλήματος, αφού τα υπερκέρδη της οφείλονται στις μονοπωλιακές συνθήκες που εδώ και γενεές διατηρεί για χάρη της η πολιτική ηγεσία του τόπου. Ως μέρος του προβλήματος, λοιπόν, θα πρέπει να γίνει και εταίρος στην λύση του. Όταν ένα τέταρτο του πληθυσμού βουλιάζει στην ανέχεια, η κοινωνική προσαρμογή του επιχειρηματικού κέρδους είναι επιβεβλημένη.

Συνοπτικά, τη στιγμή αυτή η Ελλάδα δεν έχει κανένα λόγο να ελπίζει για το μέλλον. Έχει κλούβια ηγεσία, διάτρητο κρατικό μηχανισμό, αλαζονικές ελίτ, αντιμετωπίζει λαϊκή αγανάκτηση με βαθύ κοινωνικό επίκεντρο, και φυσικά θερίζει διεθνή διασυρμό. Πρόκειται για σώμα με εξαρθρωμένα μέλη και αποδιοργανωμένη λειτουργία. Δεν βλέπω κανένα σημάδι στον ορίζοντα για την ανατροπή της φθίνουσας πορείας της. Είναι ευκολότερο να προσγειωθούν εξωγήινοι στην Ακρόπολη ή να επιστρέψει ο Χριστός παρά να υπάρξει εθνική συστράτευση για δίκαιη λύση στο πρόβλημά της. Ο μαγικός δεσμός της εμπιστοσύνης έχει χαθεί.

Με την αλήθεια πλέον να γρονθοκοπά στο πρόσωπο, το μυριομπαλωμένο μπαλόνι της σύγχρονης Ελλάδας κινδυνεύει να σκάσει στον αέρα ή να πέσει στο έδαφος. Ό,τι κι αν συμβεί, προτιμώ μια έντιμη κατάληξη από ένα ατέρμονο χαροπάλεμα.

*Ο δρ. Ilias Chrissochoidis είναι ιστορικός και ερευνητής στο Στάνφορντ της Καλιφόρνιας.

----------------------------------------------------