Σαν σήμερα 12 Μαρτίου: Η μεγάλη σύγκρουση Εκκλησίας – Πολιτείας του 1987 και η θυσία του Τρίτση – «Αντώνη έγραψες Ιστορία»

Στις 12 Μαρτίου του 1987 κατατίθεται στη Βουλή το περίφημο νομοσχέδιο Τρίτση, που σηματοδοτεί μία από τις μεγαλύτερες συγκρούσεις μεταξύ της...

Στις 12 Μαρτίου του 1987 κατατίθεται στη Βουλή το περίφημο νομοσχέδιο Τρίτση, που σηματοδοτεί μία από τις μεγαλύτερες συγκρούσεις μεταξύ της Πολιτείας και της Εκκλησίας στην Ελλάδα. Στο επίκεντρο ήταν η προσπάθεια της κυβέρνησης του Ανδρέα Παπανδρέου να θέσει υπό κρατικό έλεγχο την τεράστια εκκλησιαστική περιουσία, προκαλώντας αντιδράσεις που οδήγησαν σε πολιτική αναταραχή και την τελική θυσία του υπουργού Παιδείας, Αντώνη Τρίτση.
Ο Αντώνης Τρίτσης, ένας πολιτικός με σύγχρονες και ρηξικέλευθες ιδέες, επιχείρησε να λύσει ένα ζήτημα που ταλαιπωρούσε επί δεκαετίες τις σχέσεις Εκκλησίας-Κράτους. Το νομοσχέδιό του προέβλεπε, μεταξύ άλλων, την παραχώρηση μεγάλου μέρους της μοναστηριακής περιουσίας στο Κράτος, αλλά και την ενίσχυση της συμμετοχής λαϊκών στη διοίκηση της Εκκλησίας.
Η αντίδραση της Εκκλησίας ήταν άμεση και σκληρή, με τον τότε αρχιεπίσκοπο Σεραφείμ να κηρύσσει έναν ανοιχτό πόλεμο εναντίον της κυβέρνησης. Η Ιερά Σύνοδος απέρριψε το νομοσχέδιο, υποστηρίζοντας ότι παραβιάζει το αυτοδιοίκητό της και αντιβαίνει στο Σύνταγμα. Ο τότε πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, κατήγγειλε την κυβέρνηση ότι επιχειρεί να υποδουλώσει την Εκκλησία.
Οι μητροπολίτες οργάνωσαν συλλαλητήρια σε όλη τη χώρα, κάλεσαν σε βοήθεια διεθνείς εκκλησιαστικούς οργανισμούς και φορείς, και έφτασαν στο σημειο να απειλήσουν με άρση του Αυτοκέφαλου της Εκκλησίας της Ελλάδος. Το αποκορύφωμα ήταν ένα τεράστιο συλλαλητήριο στο Σύνταγμα την 1η Απριλίου 1987, όπου εμφανίστηκε δυναμικά για πρώτη φορά ο μετέπειτα αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος.
Παρά την αρχική αποφασιστικότητα του Αντώνη Τρίτση και της κυβέρνησης, τελικά ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου υποχώρησε. Υπό την πίεση της Εκκλησίας και της κοινής γνώμης, αλλά και με διαμεσολάβηση του αρχιεπισκόπου Αμερικής Ιακώβου, ξεκίνησε μια σειρά συμβιβασμών που οδήγησαν ουσιαστικά στην ανατροπή των βασικών προβλέψεων του νόμου Τρίτση.
Ο Τρίτσης, βλέποντας ότι η κυβέρνηση υποχωρεί στις πιέσεις της Εκκλησίας, υπέβαλε την παραίτησή του στις 13 Φεβρουαρίου 1988. Η ιστορική φράση του Ανδρέα Παπανδρέου «Αντώνη, έγραψες ιστορία», κατά την αποχώρησή του, έμεινε να σηματοδοτεί την άδοξη κατάληξη μιας προσπάθειας που ενόχλησε βαθιά κατεστημένα συμφέροντα.
Η σύγκρουση του 1987 έληξε με μια νίκη της Εκκλησίας, η οποία διατήρησε τον έλεγχο της περιουσίας της και απέτρεψε την κρατική παρέμβαση στα εσωτερικά της. Ο Αντώνης Τρίτσης «θυσιάστηκε» στο βωμό του συμβιβασμού, αναλαμβάνοντας την πολιτική ευθύνη για το αδιέξοδο.
Σήμερα, περισσότερο από τρεις δεκαετίες μετά, η εκκλησιαστική περιουσία παραμένει εν πολλοίς ανέγγιχτη και μεγάλη, ενώ κάθε νέα προσπάθεια διευθέτησης των σχέσεων Κράτους-Εκκλησίας πέφτει πάνω στις ίδιες περίπου δυσκολίες.
Οι σχέσεις Εκκλησίας-Κράτους στην Ελλάδα εξακολουθούν να αποτελούν ένα σύνθετο και ευαίσθητο ζήτημα ενώ παρά τις κατά καιρούς προσπάθειες για διαχωρισμό των δύο θεσμών, η Εκκλησία διατηρεί μια ισχυρή επιρροή στην ελληνική κοινωνία και πολιτική. Το ζήτημα της εκκλησιαστικής περιουσίας παραμένει ανοιχτό, ενώ συζητήσεις γίνονται και για άλλα θέματα, όπως η θρησκευτική εκπαίδευση στα σχολεία και η μισθοδοσία των κληρικών.