ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ 8 Ιουνίου! Η ΤΟΥΡΚΙΑ ψηφίζει το casus belli για τα 12 μίλια...

Στις 8 Ιουνίου 1995, η Τουρκική Εθνοσυνέλευση εγκρίνει ψήφισμα με το οποίο απειλεί με πόλεμο αν η Ελλάδα ασκήσει το νόμιμο δικαίωμά της να ε...

Στις 8 Ιουνίου 1995, η Τουρκική Εθνοσυνέλευση εγκρίνει ψήφισμα με το οποίο απειλεί με πόλεμο αν η Ελλάδα ασκήσει το νόμιμο δικαίωμά της να επεκτείνει τα χωρικά της ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια. Το κοινοβούλιο εξουσιοδοτεί την τουρκική κυβέρνηση να λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα, ακόμη και στρατιωτικά, εγκαθιδρύοντας έτσι ένα σταθερό πλαίσιο έντασης στο Αιγαίο που διαρκεί μέχρι σήμερα.
Ήταν η πρώτη φορά που μια τέτοια απειλή αποκτούσε επίσημο χαρακτήρα, μέσω ψηφίσματος εθνικού κοινοβουλίου. Η Τουρκία έγινε η πρώτη χώρα στη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία που διατύπωσε επίσημη απειλή πολέμου με κοινοβουλευτικό ψήφισμα, το λεγόμενο casus belli, απέναντι στην προοπτική άσκησης ενός δικαιώματος που κατοχυρώνεται από τη Διεθνή Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS), την οποία η Ελλάδα είχε μόλις επικυρώσει.
Η νομική βάση της έντασης
Η UNCLOS, την οποία η Ελλάδα κύρωσε τον Μάιο του 1995, προβλέπει ότι κάθε κράτος μπορεί να επεκτείνει την αιγιαλίτιδα ζώνη του έως και τα 12 ναυτικά μίλια. Η Ελλάδα, δίχως να κάνει χρήση του δικαιώματος, δήλωσε πως το διατηρεί ακέραιο. Η Άγκυρα, όμως, εξέλαβε ακόμη και την πρόθεση ως απειλή κατά των ζωτικών της συμφερόντων.
Σύμφωνα με τουρκικές εκτιμήσεις, μια τέτοια επέκταση θα μείωνε τη δυνατότητα πρόσβασής της στο Αιγαίο και θα μετέτρεπε το 70% της θαλάσσιας έκτασης σε ελληνική κυριαρχία, έναντι περίπου 35% που είναι σήμερα. Με το ψήφισμα της 8ης Ιουνίου, το casus belli απέκτησε συνταγματική και πολιτική βαρύτητα, αποτελώντας εργαλείο πίεσης που διατηρείται μέχρι και σήμερα.
Η ελληνική αντίδραση
Η απειλή αυτή δεν έμεινε αναπάντητη. Η Αθήνα αντέδρασε έντονα, υπογραμμίζοντας ότι η άσκηση των κυριαρχικών της δικαιωμάτων είναι απολύτως νόμιμη, σύμφωνη με το διεθνές δίκαιο και μη διαπραγματεύσιμη. Η επέκταση στα 12 μίλια αποτελεί πάγια ελληνική θέση – αλλά από το 1995 και έπειτα, μετατράπηκε σε ζήτημα υπέρτατης πολιτικής και στρατιωτικής βαρύτητας.
Από εκείνο το σημείο και μετά, κάθε δημόσια συζήτηση, διπλωματική πρωτοβουλία ή στρατιωτική άσκηση στο Αιγαίο περιλαμβάνει ως υπόβαθρο αυτήν την εκκρεμότητα: θα τολμήσει η Ελλάδα να εφαρμόσει τα 12 μίλια; Και αν ναι, πώς θα αντιδράσει η Τουρκία;
Το διαχρονικό αποτύπωμα του casus belli
Η κρίση του 1995 δεν ήταν απλώς ένα επεισόδιο στο πλαίσιο των ελληνοτουρκικών διαφορών – ήταν το προοίμιο μιας περιόδου που σημαδεύτηκε από κλιμακούμενη ένταση, με αποκορύφωμα τα Ίμια το 1996. Το casus belli εξακολουθεί να αποτελεί μέρος του τουρκικού πολιτικού πλαισίου και αναφέρεται συστηματικά από την τουρκική πολιτική ηγεσία σε κάθε απόπειρα της Ελλάδας να ανοίξει θέμα αιγιαλίτιδας ζώνης ή ΑΟΖ.
Για την Ελλάδα, η μη επέκταση μέχρι σήμερα αποτελεί στρατηγική επιλογή: δεν παραιτείται του δικαιώματός της, αλλά το διατηρεί για μελλοντική άσκηση. Παράλληλα, καταγγέλλει διεθνώς ότι η ίδια η ύπαρξη του casus belli αποτελεί μοναδική περίπτωση παραβίασης του Χάρτη του ΟΗΕ, όπου η απειλή χρήσης βίας απαγορεύεται ρητά.
Η απόφαση της Τουρκίας το 1995 άφησε πίσω της ένα σταθερό σημείο έντασης στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Τα 12 μίλια εξακολουθούν να θεωρούνται κόκκινη γραμμή για την ελληνική εξωτερική πολιτική, ενώ η επίκληση του casus belli παραμένει ένα από τα πιο ευαίσθητα ζητήματα στη διμερή ατζέντα.
Ακόμα και σήμερα, το θέμα αυτό λειτουργεί σαν υπενθύμιση των δυσκολιών στον διάλογο ανάμεσα στις δύο πλευρές και των σύνθετων ισορροπιών στο Αιγαίο.