Σαν σήμερα, 26 Δεκεμβρίου 1991, η κόκκινη σημαία υποστέλλεται από το Κρεμλίνο...

Praxis Review Σαν σήμερα, 26 Δεκεμβρίου 1991, η κόκκινη σημαία υποστέλλεται από το Κρεμλίνο. Η Σοβιετική Ένωση, το πρώτο Εργατικό Κράτος στο...

Praxis Review
Σαν σήμερα, 26 Δεκεμβρίου 1991, η κόκκινη σημαία υποστέλλεται από το Κρεμλίνο. Η Σοβιετική Ένωση, το πρώτο Εργατικό Κράτος στον κόσμο, το σημαντικότερο επίτευγμα της ανθρωπότητας στον 20ο αιώνα, παύει-και τυπικά-να υπάρχει.
Η προσφορά της Σοβιετικής Ένωσης άφησε για πάντα το σημάδι της στην ιστορία. Η δημιουργία-για πρώτη φορά-εργατικού κράτους, οι κατακτήσεις στην κοινωνική πολιτική,τον επιστημονικό κεντρικό σχεδιασμό, τον πολιτισμό, η συμβολή της στους εργατικούς αγώνες σε όλο τον κόσμο απέδειξαν στην πράξη ότι η προοπτική πέρα απο τον καπιταλισμό είναι εφικτή.
Η υπεροχή του Εργατικού Κράτους ως τον αναγκαίο δρόμο για το πέρασμα στον Σοσιαλισμό, την πρώτη βαθμίδα του Κομμουνισμού, φάνηκε ήδη τις 2 πρώτες δεκαετίες στην ΕΣΣΔ. Η εξάλειψη της ανεργίας, η μείωση του χρόνου εργασίας, η δωρεάν καθολική πρόσβαση στην Παιδεία και στην Υγεία, παραμένουν ακόμα και σήμερα άπιαστο όνειρο για τις καπιταλιστικές χώρες.
Για πρώτη φορά στην Ιστορία λειτούργησαν θεσμοί ουσιαστικής συμμετοχής των εργαζομένων στη λήψη των αποφάσεων, με τα Σοβιέτ, στο χώρο εργασίας. Στο έδαφος της εργατικής εξουσίας και της επέκτασης της κοινωνικής ιδιοκτησίας, υπήρξε απογείωση στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων.
Και όλα αυτά μέσα σε συνθήκες ιμπεριαλιστικής περικύκλωσης και ανελέητου πολέμου απο όλο τον καπιταλιστικό κόσμο (που δεν σταμάτησαν ποτέ) και πήραν όλες τις μορφές.
Κανένα καπιταλιστικό κράτος δεν κατάφερε και ούτε θα καταφέρει έστω να πλησιάσει αυτά τα επιτεύγματα, ανεξάρτητα απο τα όποια λάθη στην πορεία οικοδόμησης της Εργατικής Εξουσίας-Δημοκρατίας (η της δικτατορίας του προλεταριάτου που είναι το ίδιο).
Εξάλλου, ακόμα και οι όποιες επιμέρους κατακτησεις υπήρξαν στον καπιταλισμό ήταν κυρίως αποτέλεσμα αγώνων με πρωτοπόρους τους κομμουνιστές, που εμπνέονταν απο την ύπαρξη της Σοβιετικής Ένωσης η οποία ήταν και απο τους κύριους παράγοντες που συχνά τους ανάγκαζαν σε παραχωρήσεις.
H Σοβιετική Eνωση και οι Λαικές Δημοκρατίες ήταν το μόνο πραγματικό αντίβαρο στην ιμπεριαλιστική επιθετικότητα.
Μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες η δικτατορία του προλεταριάτου είχε περάσει την πλειοψηφία των βασικών μέσων παραγωγής στον έλεγχό της, ενώ παράλληλα είχε προχωρήσει η κολεκτιβοποίηση της αγροτικής παραγωγής. Όμως ενω υπήρχε μια σημαντική κίνηση προς τα εμπρός δεν είχε ολοκληρωθεί σε μια νέα μορφή κοινωνικής οργάνωσης, έστω στην πρώτη της βαθμίδα.
Το ΚΚΣΕ εκείνη τη χρονική στιγμή εκτίμησε ότι έχει οικοδομηθεί ο σοσιαλισμός, ότι η επανάσταση έχει νικήσει (Σοβιετικό σύνταγμα του 1936). Διακήρυξε την κατάργηση της δικτατορίας του προλεταριάτου και ουσιαστικά άρχισε να την ονομάζει Σοσιαλισμό.
Η λαθεμένη αυτή αντίληψη βρισκόταν μακριά απο το έργο των κλασικών στο οποίο ο σοσιαλισμός - κομμουνισμός αποτελεί μια ενιαία αταξική κοινωνία ελεύθερα συνεταιρισμένων παραγωγών στην οποία κράτος υφίσταται μόνο στην πρώτη ανώριμη βαθμίδα, το οποίο όμως δεν επιτελεί πολιτικές λειτουργίες.
Σύμφωνα με τον Μαρξ, "μεταξύ του καπιταλισμού και του κομμουνισμού υπάρχει η μεταβατική περίοδος μετατροπής του πρώτου στον δεύτερο" και "σε αυτή αντιστοιχεί μια πολιτική μεταβατική περίοδος», η δικτατορία του προλεταριάτου.
Ο κομμουνισμός και στις δύο βαθμίδες του είναι μια ενιαία (και όχι με στάδια) διαδικασία, όχι μια διαδικασία στην οποία στην πρώτη βαθμίδα (Σοσιαλισμός) υπάρχουν πχ εμπορευματικοχρηματικές σχέσεις και στην δεύτερη δεν υπάρχουν. Σε αυτήν την ενιαία διαδικασία δεν υπάρχουν τάξεις, πάλη των τάξεων, δικτατορία του προλεταριάτου.
Δεν πρόκειται για κάποιο θεωρητικό σχήμα αλλά για την επιστημονική θεωρία για το πέρασμα σε μια νέα κοινωνική οργάνωση, θεωρία που επιβεβαιώθηκε και απο όλη την ιστορία της ταξικής πάλης.
Στην ΕΣΣΔ της δεκαετίας του '30 υπήρχε πολιτικό κράτος, ταξική πάλη στο εσωτερικό και διεθνές επίπεδο, εμπορευματοχρηματικές σχέσεις, λειτουργία του νόμου της αξίας, αν και τροποποιημένος λόγω του κεντρικού σχεδιασμού. Δεν υπήρχαν δυνατότητες απόσπασης υπεραξίας αφού δεν υπήρχε ιδιωτική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής.
Το εργατικό κράτος διαχειριζόταν τα βασικά μέσα παραγωγής στο όνομα της κοινωνίας αλλά οι άμεσοι παραγωγοί δεν είχαν ακόμα την ίδια σχέση προς τα μέσα παραγωγής.
Η έμμεση δημοκρατία των Σοβιέτ της δεκαετίας του '30 ήταν σημαντική ιστορική κατάκτηση, έκφραση της δικτατορίας του προλεταριάτου στην ΕΣΣΔ, αλλά δεν ταυτιζόταν με τη σοσιαλιστική δημοκρατία, η οποία είναι άμεση δημοκρατία, με μόνιμη δυνατότητα ανάκλησης των αντιπροσώπων απο τους εργάτες και άλλα παρόμοια μέτρα.
Προφανώς, μέσα σε μια ανθρώπινη γενιά είναι αδιανόητο να διαμορφωθεί ο νέος σοσιαλιστικός άνθρωπος και αυτό εκφράστηκε και στην ιστορία της Εργατικής Εξουσίας στην Σοβιετική Ένωση.
Οι αποφάσεις του ΚΚΣΕ που αποτυπώθηκαν και στο Σύνταγμα του 1936 είχαν την βάση τους και στις αντικειμενικές συνθήκες εκείνης της περιόδου: Η ήττα της επανάστασης στην Ευρώπη, ο επερχόμενος πόλεμος που έβαζε σε κίνδυνο τις κατακτήσεις της Οκτωβριανής Επανάστασης και του ίδιου του Σοβιετικού Κράτους, τροφοδοτούσαν την ανάγκη για άμεσες πρωτοβουλίες που θα έδιναν ώθηση στην πρωτόγνωρη προσπάθεια οικοδόμησης του Εργατικού Κράτους, ακόμα και με τις αναγκαίες τακτικές υποχωρήσεις.
Τελικά, η ηγεσία του ΚΚΣΕ και ο Στάλιν, επέλεξαν να μην παρουσιάσουν αυτές τις αναγκαίες υποχωρήσεις ως τέτοιες (κάτι που πχ έκανε ο Λένιν με την ΝΕΠ που την παρουσίαζε ως αναγκαία υποχώρηση και προειδοποιούσε για τους κινδύνους την εργατική τάξη) αλλά να καταργήσουν την δικτατορία του προλεταριάτου (αφού η επανάσταση είχε πια νικήσει) και να ονομάσουν την κοινωνική οργάνωση της ΕΣΣΔ 'Σοσιαλισμό".
Στα μέσα της δεκαετίας του 1930, υποχώρησε η λειτουργία των Σοβιέτ με πυρήνα τον χώρο εργασίας. Στο Σοβιετικό Σύνταγμα του 1936 γενικεύτηκε το εκλογικό δικαίωμα με καθολική ψηφοφορία στον τόπο κατοικίας. Στην πράξη, αυξήθηκε η δυσκολία ανάκλησης των αντιπροσώπων στα ανώτερα κρατικά όργανα.
Την ίδια περίοδο, τακτικές επιλογές του ΚΚΣΕ και της Κομμουνιστικής Διεθνούς μέσα στους αρνητικούς διεθνείς συσχετισμούς της ανόδου του φασισμού και της ιμπεριαλιστικής περίκυκλωσης άρχισαν να μετατρέπονται σε προγραμματικη στρατηγική του κομμουνιστικού κινήματος ("Λαικά Μέτωπα", θεωρίες των σταδίων και αντιφασιστικών και στην συνέχεια αντιμονοπωλιακών κυβερνήσεων στο έδαφος του καπιταλισμού, κ.α), επιλογή που δεν δικαιώθηκε απο την ιστορική της πορεία.
Στον B΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο ρόλος της Σοβιετικής Eνωσης στην Aντιφασιστική Nίκη των Λαών ήταν καθοριστικός. H EΣΣΔ συνέτριψε τη στρατιωτική μηχανή των ναζί και των συμμάχων τους. Για την αντιφασιστική νίκη, έδωσαν τη ζωή τους πάνω από 20 εκατομμύρια Σοβιετικοί πολίτες, περίπου 10 εκατομμύρια ακόμα έμειναν ανάπηροι ή τραυματίστηκαν, ενώ τεράστιες ήταν οι υλικές καταστροφές.
Μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η οικοδόμηση του Εργατικού Κράτους στην ΕΣΣΔ βρέθηκε μπροστά σε νέες απαιτήσεις. Στο έδαφος του "Σοσιαλισμού" της δεκαετίας του 1930, (με εμπορευματοχρηματικές σχέσεις, έμμεση δημοκρατία χωρίς στην ουσία δυνατότητα ανάκλησης των αντιπροσώπων, τάξεις, κράτος και γραφειοκρατία) αναπτύχθηκε τελικά και ο χώρος για λύσεις που δεν δόθηκαν με το βλέμμα προς τα εμπρός, αλλά προς τα πίσω, με την αξιοποίηση εργαλείων και σχέσεων παραγωγής του καπιταλισμού, με τον "Σοσιαλισμό με αγορά".
Κοινωνικές δυνάμεις στο εσωτερικό της Σοβιετικής Ένωσης (πχ διάφορα διευθυντικά στελέχη στην βιομηχανία και την αγροτική παραγωγή, κολχόζνικοι αγρότες,κ.α) που πρόβαλλαν αντίσταση στην εμβάθυνση των σοσιαλιστικών σχέσεων, τελικά κατάφεραν να εκφραστούν πολιτικά μέσα από τις θέσεις που υιοθετήθηκαν στις αποφάσεις του 20ού Συνεδρίου του KKΣE (1956), που ήταν Συνέδριο δεξιάς οπορτουνιστική στροφής.
Το σχήμα του "Σοσιαλισμού" συνέχισε να αναπαράγεται απο το ΚΚΣΕ και μάλιστα ορισμένες φορές με ακόμα μεγαλύτερη ένταση όσο προχωρούσαν τα αντιδραστικά μέτρα στο εσωτερικό της.
Για παράδειγμα τρία χρόνια μετά το 20ο Συνέδριο του ΚΚΣΕ (που ουσιαστικά σηματοδότησε και επίσημα την εγκατάλειψη της επαναστατικής γραμμής και οδήγησε σε καταιγισμό "αγοραίων" μεταρρυθμίσεων με πρόσχημα την "αποσταλινοποίηση) το ΚΚΣΕ στο 21ο Συνέδριο του (1959) διακήρυξε την..."οριστική και αναντίστρεπτη νίκη του σοσιαλισμού στην ΕΣΣΔ".
Το ότι όμως οι ηγεσίες του ΚΚΣΕ ονόμαζαν την ΕΣΣΔ "Σοσιαλισμό" δεν σημαίνει ότι ήταν πραγματικότητα. Όπως έγραφε ο Μαρξ "Όπως δεν κρίνουμε ένα άτομο από την ιδέα που έχει για τον εαυτό του, έτσι δεν μπορούμε να κρίνουμε και μια εποχή μετασχηματισμού από τη συνείδησή της, αλλά, απεναντίας, αυτή η συνείδηση πρέπει να εξηγηθεί από τις αντιφάσεις της υλικής ζωής, από τη σύγκρουση που υπάρχει ανάμεσα στις κοινωνικές παραγωγικές δυνάμεις και στις παραγωγικές σχέσεις"
Η κατάργηση της δικτατορίας του προλεταριάτου, χωρίς να υπάρχουν οι αναγκαίες κοινωνικές συνθήκες, ακόμα και στο όνομα του "Σοσιαλισμού", δεν επιβεβαιώθηκε σαν επιλογή απο την ιστορική πείρα της ΕΣΣΔ.
Ιδιαίτερα μετά το 20ο Συνέδριο αλλά και τη "μεταρρύθμιση Κοσίγκιν" (1965), κάθε μεμονωμένη βιομηχανική μονάδα προσδιόριζε τους δικούς της στόχους με βάση το "επιχειρησιακό κέρδος" της, κατακερματίζοντας τους συνολικούς στόχους της κοινωνικής παραγωγής.
Σταδιακά, όλα τα κρατικά αγροκτήματα (σοβχόζ) πέρασαν σε καθεστώς πλήρους ιδιοσυντήρησης, ενώ ενισχύθηκε και η ομαδική ιδιοκτησία στον αγροτικό τομέα (κολχόζ). Αυξήθηκε η ψαλίδα μισθών και προνομίων μεταξύ διευθυντών και εργαζομένων.
Έτσι, εξασθένισε ο κεντρικός επιστημονικός σχεδιασμός της παραγωγής, ενισχύθηκαν οι δυνατότητες ατομικού σφετερισμού του κοινωνικού πλούτου και ισχυροποιήθηκαν ακόμα περισσότερο οι κοινωνικές δυνάμεις που είχαν, αντικειμενικά, συμφέρον απο το μπλοκάρισμα της διαδικασίας οικοδόμησης του Εργατικού Κράτους. Μπλοκάρισμα που είχε σαν προυπόθεση και την αναθεώρηση του Μαρξισμού και Λενινισμού στην οποία προχώρησε το ΚΚΣΕ, απο 20ο Συνέδριο και μετά ("Παλλαικό κράτος" κ.α). Σε αυτό το υπόβαθρο, σταδιακά υποχώρησε και το επίπεδο της κοινωνικής συνείδησης
Η μετατροπή του οπορτουνιστικού εκφυλισμού της ηγεσίας του ΚΚΣΕ σε αντεπαναστατική δύναμη ολοκληρώθηκε το 1987 με την πολιτική της περεστρόικα, που αποτελείωσε ότι είχε απομείνει απο τις κατακτήσεις της περιόδου του Εργατικού Κράτους και στο τέλος κατέβασε και την κόκκινη σημαία απο το Κρεμλίνο.
Σε αυτήν την διαδικασία ασφαλώς συνέβαλε και η ιμπεριαλιστική περικύκλωση.
Στο διάστημα της πορείας μέχρι το 1991, το κομμουνιστικό κίνημα συχνά δεν κατάφερε να αποφύγει ανεπάρκειες στις εκτιμήσεις για την εξέλιξη της ΕΣΣΔ.
Πολλά κομμουνιστικά κόμματα συνέχισαν (και δυστυχώς συνεχίζουν ακόμα και σήμερα) να αναπαράγουν την λανθασμένη αντίληψη ακόμα και του ΚΚΣΕ του Χρουτσώφ, του Μπρέζνιεφ και του Γκορμπατσόφ περι "Σοσιαλισμού" της ΕΣΣΔ. Μάλιστα υπάρχουν αντιλήψεις ότι ακόμα και επι Γκορμπατσόφ η ΕΣΣΔ ήταν "Σοσιαλιστική" και ότι το 1991 "ανατράπηκε ο Σοσιαλισμός".
Απο την άλλη πλευρά, το ίδιο αδιέξοδες είναι και απόψεις που υποστηρίζουν ότι η ΕΣΣΔ είχε "σοσιαλιστική οικονομία" η οποία όμως δεν μπορούσε να αναπτυχθεί λόγω της γραφειοκρατίας (με την συχνή διαμονοποίηση προσώπων, κυρίως του Στάλιν) αλλά και απόψεις που προσπάθησαν να ερμηνεύσουν την ΕΣΣΔ με όρους "κρατικού καπιταλισμού" η μιας τρίτης ιστορικά πρωτότυπης κοινωνίας που της έδωσαν διάφορα ονόματα (η διευθυντική κοινωνία του Μπάρναμ, η γραφειοκρατική κοινωνία του Καστοριάδη και άλλα).
Όμως όλα τα δεδομένα και η ιστορική πείρα δείχνουν ότι η ΕΣΣΔ ήταν μια κοινωνία Εργατικού Κράτους, οικοδόμησης της δικατορίας του προλεταριάτου μέσα σε πρώτογνωρες συνθήκες. Αυτή η προσπάθεια αναπτύχθηκε τις δύο πρώτες δεκαετίες συνάντησε σοβαρά εμπόδια απο τα μέσα της δεκαετίας του 1930 λόγω αντικειμενικών συνθηκών αλλά και υποκειμενικών λαθών του ΚΚΣΕ και μετά τον πόλεμο πέρασε οριστικά σε μια αντίστροφη διαδικασία που τελικά οδήγησε στην κατάρρευση του 1991 και το πισωγύρισμα στον καπιταλισμό.
Φυσικά, αυτή η διαδικασία δεν ήταν ευθύγραμμη αλλά πέρασε μέσα και απο διαπάλη στο εσωτερικό του ΚΚΣΕ. Και είναι χαρακτηριστικό της ιστορικής σημασίας της Οκτωβριανής Επανάστασης ότι και το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, η ΕΣΣΔ συνέχιζε να αποτελεί αντίβαρο στην ιμπεριαλιστική επιθετικότητα και οι κατακτήσεις, που ξηλώνονταν σταδιακά η μια μετά την άλλη στο εσωτερικό της, παράδειγμα που δεν κατάφεραν (και δεν θα καταφέρουν) να φτάσουν ποτέ οι καπιταλιστικές χώρες.
Το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης έφερε κλιμάκωση της αντικομμουνιστικής επίθεσης παντού. Διακυρήχθηκε το "τέλος της ιστορίας", οι υποστηρικτές του καπιταλιστικού συστήματος (δεξιοί και "αριστεροί") μοίρασαν παντού υποσχέσεις για "ευημερία", "ειρήνη"κ.α .
Σύντομα, αυτές οι υποσχέσεις αποδείχθηκαν (ξανά) κάλπικες και έδωσαν την θέση τους στις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, στην ένταση της αντεργατικής επίθεσης και της καταστολής σε όλο τον κόσμο.
Την επόμενη δεκαετία, ακολούθησε η οικονομική κρίση και στην συνέχεια η εγκληματική διαχείριση της πανδημίας, και η νέα κλιμάκωση των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών και εγκλημάτων, που αποκάλυψαν ξανά ποιο μέλλον επιφυλάσσει ο καπιταλισμός στους λαούς.
Ένα μέλλον που ζούν εδώ πάνω απο 30 χρόνια και οι λαοί στην πρωην Σοβιετική Ένωση, με το βιοτικό επίπεδο να έχει χειροτερεύσει δραματικά, την κατάρρευση βασικών υποδομών πρόνοιας, την πτώση ακόμα και του προσδόκιμου ζωής, την φτώχεια, κ.α.
Και όλα αυτά ενω συνεχίζεται ο ιμπεριαλιστικός πόλεμος στην Ουκρανία και ζούμε ένα απο τα μεγαλύτερα εγκλήματα της πρόσφατης ιστορίας την γενοκτονία του Παλαιστινιακού λαού στην Γάζα και γενικότερα την κλιμάκωση των συγκρούσεων ανάμεσα στους ιμπεριαλιστές του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας, της Κίνας κ.α, με θύματα τους λαούς.
Η βαρβαρότητα του καπιταλισμού φέρνει ξανά στο προσκήνιο την ανάγκη μιας άλλης οργάνωσης της οικονομίας και της κοινωνίας με τους εργαζόμενους στην εξουσία, την ιστορική σημασία της Σοβιετικής Ένωσης και όλων των εργατικών επαναστάσεων.
Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που όλα αυτά τα χρόνια αστοι δημοσιολόγοι συνεχίζουν να βλέπουν εφιάλτες με την Σοβιετική Ένωση. Γιατί ξέρουν καλά ότι το σύστημα τους είναι σάπιο, φοβούνται ότι οι επαναστάσεις θα επιστρέψουν.
Αργά η γρήγορα, οι φόβοι τους θα επιβεβαιωθούν. Η Παρισινή Κομμούνα άντεξε 71 μέρες, η Οκτωβριανή Επανάσταση και το Εργατικό Κράτος που προέκυψε απο αυτήν 74 χρόνια. Ο επόμενος γύρος της Εργατικής Έξουσίας μπορεί να έχει τις προυποθέσεις να είναι νικηφόρος και να οδηγήσει-για πρώτη φορά στην ιστορία-στο πέρασμα σε μια Σοσιαλιστική οργάνωση της κοινωνίας.
Όπως έλεγε ο Λένιν: "Εμείς αρχίσαμε αυτό το έργο. Πότε ακριβώς,σε πόσο χρονικό διάστημα, οι προλετάριοι ποιανού έθνους θα αποτελειώσουν το έργο αυτό δεν είναι το ουσιαστικό. Το ουσιαστικό είναι ότι ο πάγος έσπασε,ο δρόμος άνοιξε, ότι ο δρόμος χαράχτηκε"
Συνεχίζουμε,με την σημαία ψηλά.