Όταν ο Καραμανλής έπαιρνε την Εμπορική Τράπεζα από τον Ανδρεάδη...

5 Δεκεμβρίου 1975: Ο επιχειρηματίας και πανεπιστημιακός καθηγητής Στρατής Ανδρεάδης απομακρύνεται από τη διοίκηση των τραπεζών Εμπορική, Ιον...

5 Δεκεμβρίου 1975: Ο επιχειρηματίας και πανεπιστημιακός καθηγητής Στρατής Ανδρεάδης απομακρύνεται από τη διοίκηση των τραπεζών Εμπορική, Ιονική-Λαϊκή και Επενδύσεων, με απόφαση της κυβέρνησης Καραμανλή. Διορίζονται προσωρινοί επίτροποι και στη συνέχεια οι τρεις τράπεζες κρατικοποιούνται. Ο επιχειρηματικός κόσμος κάνει λόγο για «σοσιαλμανία»....



Πέρασαν σχεδόν πέντε δεκαετίες από εκείνη την παγωμένη Παρασκευή της 5ης Δεκεμβρίου 1975, όταν η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή ανακοίνωνε αιφνιδιαστικά την απομάκρυνση του επιχειρηματία και καθηγητή Στρατή Ανδρεάδη από τον έλεγχο τριών εκ των μεγαλύτερων τραπεζών της χώρας: της Εμπορικής, της Ιονικής–Λαϊκής και της Τράπεζας Επενδύσεων.
Ήταν μια πράξη με ισχυρό πολιτικό, οικονομικό και συμβολικό φορτίο, που έμελλε να μείνει στην ιστορία ως η πιο χαρακτηριστική σύγκρουση της Μεταπολίτευσης με την προδικτατορική οικονομική ελίτ.

Η απόφαση συνοδεύτηκε από τον διορισμό προσωρινών επιτρόπων και, λίγο αργότερα, από πλήρη κρατικοποίηση. Ο επιχειρηματικός κόσμος μίλησε τότε για “σοσιαλμανία”, κατηγορώντας την κυβέρνηση για υπερβολές κρατισμού. Η κυβέρνηση απάντησε ότι εξυγιαίνει την οικονομία και επαναφέρει την εμπιστοσύνη στους θεσμούς.

Σχεδόν μισό αιώνα μετά, το γεγονός παραμένει κομβικό για την κατανόηση της σχέσης κράτους–κεφαλαίου στη σύγχρονη Ελλάδα.
🔍 Το πολιτικό σκηνικό της Μεταπολίτευσης

Η Ελλάδα του 1975 ήταν ακόμη μια χώρα που γυρνούσε σελίδα.

Μετά την πτώση της δικτατορίας τον Ιούλιο του 1974, η κυβέρνηση Καραμανλή είχε αναλάβει:


την αποκατάσταση της δημοκρατίας,


την απομάκρυνση των σκιών της Χούντας από τους θεσμούς,


και την επαναδιαμόρφωση του οικονομικού τοπίου, που θεωρούσε ότι είχε ευνοήσει τη δημιουργία υπερσυγκεντρωμένων επιχειρηματικών ομίλων.

Η μεταπολιτευτική κυβέρνηση, αν και κεντροδεξιά, υιοθέτησε μια πολιτική κρατικής παρέμβασης, στο πνεύμα της εποχής – μιας εποχής όπου, από τη Βρετανία μέχρι τη Γαλλία και την Ιταλία, το κράτος επεκτείνονταν στη βιομηχανία και στις υποδομές για λόγους σταθερότητας.

Μέσα σ’ αυτό το κλίμα, ο τεράστιος τραπεζικός όμιλος του Στρατή Ανδρεάδη μοιάζει στα μάτια της κυβέρνησης να ενσαρκώνει την ανάγκη για “εξορθολογισμό”.
🧑‍🏫 Στρατής Ανδρεάδης: Ο άνθρωπος πίσω από την αυτοκρατορία

Ο Στρατής Ανδρεάδης, γεννημένος στη Χίο το 1910, δεν υπήρξε ένας συνηθισμένος επιχειρηματίας.
Με σπουδές στο Παρίσι και ειδίκευση στο εμπορικό και τραπεζικό δίκαιο, έγινε καθηγητής της Νομικής Αθηνών στα 33 του, και θεωρήθηκε για δεκαετίες μια εξέχουσα πνευματική μορφή της οικονομικής ζωής.

Στο επιχειρείν μπήκε αμέσως μετά τον πόλεμο και γρήγορα δημιούργησε έναν όμιλο που στα τέλη της δεκαετίας του ’60 ήταν χωρίς υπερβολή ο ισχυρότερος ιδιωτικός οικονομικός πόλος της χώρας.

Στον έλεγχό του βρέθηκαν:


η Εμπορική Τράπεζα, “ναυαρχίδα” του ομίλου,


η Ιονική–Λαϊκή,


η Τράπεζα Επενδύσεων,


τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά,


ασφαλιστικές, τουριστικές και ναυτιλιακές εταιρείες.

Ο όμιλος διέθετε σχεδόν κάθετη διάρθρωση: χρηματοδοτούσε, παρήγε, επένδυε και εξήγαγε.

Για τους υποστηρικτές του, ο Ανδρεάδης ήταν ένας εκσυγχρονιστής της ελληνικής τραπεζικής.
Για τους επικριτές του, ήταν ένας ιδιωτικός “κράτος εν κράτει” — με πολιτικές προσβάσεις και επιρροή δυσανάλογη προς τον θεσμικό έλεγχο.
⚡ Η σύγκρουση με την κυβέρνηση

Από την πρώτη στιγμή μετά τη Μεταπολίτευση, η κυβέρνηση έστρεψε το βλέμμα της στον τραπεζικό τομέα.

Σύμφωνα με το τότε επίσημο επιχείρημα:


ο όμιλος Ανδρεάδη είχε αποκτήσει υπέρμετρο μέγεθος,


υπήρχαν ενδείξεις αδιαφάνειας και κακοδιαχείρισης,


και ο δημόσιος έλεγχος ήταν επιβεβλημένος για την «εξυγίανση» των τραπεζών.

Στις 5 Δεκεμβρίου 1975, το κράτος έκανε την κίνηση-ματ:


Αφαίρεσε από τον Ανδρεάδη τον έλεγχο των τριών τραπεζών,


Διόρισε επιτρόπους,


Και στη συνέχεια προχώρησε σε πλήρη κρατικοποίηση.

Το γεγονός προκάλεσε σοκ στον επιχειρηματικό κόσμο — όχι μόνο για την πράξη αυτή καθαυτή, αλλά και για το μήνυμα που εξέπεμπε προς το μεγάλο κεφάλαιο.
📣 “Σοσιαλμανία”: η λέξη που έγραψε ιστορία

Η αντίδραση από επιχειρηματικούς και οικονομικούς κύκλους ήταν άμεση.
Η λέξη που χρησιμοποιήθηκε περισσότερο ήταν η —εδώ και δεκαετίες χαρακτηριστική—:
«Σοσιαλμανία»

Ένας όρος ειρωνικός, που συνδύαζε τις λέξεις “σοσιαλισμός” και “μανία” και υπονοούσε ότι η κυβέρνηση είχε υιοθετήσει μια υπερβολικά κρατικιστική, σχεδόν “μανιακή” πολιτική.

Για τους αντιπάλους της κρατικοποίησης, ο Ανδρεάδης έπεσε θύμα ενός πολιτικού κλίματος που ήθελε μεν εξυγίανση, αλλά κινδύνευε να παρεκτραπεί σε κρατικό μονοπρεπισμό.

Για τους υποστηρικτές της πολιτικής Καραμανλή, η κίνηση ήταν:


απαραίτητη για τη δημοκρατική ομαλότητα,


χτύπημα σε αδιαφανείς σχέσεις κράτους–επιχειρηματικού κατεστημένου,


και απαρχή της εξυγίανσης του τραπεζικού συστήματος.
🏦 Η επόμενη μέρα των τραπεζών

Τα επόμενα χρόνια, οι κρατικοποιημένες τράπεζες εντάχθηκαν στον δημόσιο πυλώνα του τραπεζικού συστήματος, ο οποίος κυριάρχησε στη δεκαετία του ’80.
Ο ρόλος τους υπήρξε καθοριστικός στη χρηματοδότηση:


της βιομηχανίας,


των δημοσίων επενδύσεων,


αλλά και της στεγαστικής πίστης.

Ο ιδιωτικός χαρακτήρας των τραπεζών επανήλθε σταδιακά μέσα από τις ιδιωτικοποιήσεις των δεκαετιών 1990–2000.
🧓 Το τέλος της αυτοκρατορίας και η παρακαταθήκη

Μετά το 1975, ο Στρατής Ανδρεάδης αποσύρθηκε από το προσκήνιο.
Συνέχισε περιορισμένες επιχειρηματικές δραστηριότητες και επέστρεψε μερικώς στην ακαδημαϊκή του ιδιότητα.
Πέθανε το 1989, αφήνοντας πίσω του μια κληρονομιά που ακόμη διχάζει:


Πρωτοποριακός τραπεζίτης ή υπερσυγκεντρωτικός ολιγάρχης;


Οραματιστής εκσυγχρονιστής ή σύμβολο της διαπλοκής;


Θύμα κρατικού αυταρχισμού ή αναγκαίος στόχος εξυγίανσης;

Η ιστορία δεν έχει καταλήξει.
📌 49 χρόνια μετά

Η 5η Δεκεμβρίου 1975 παραμένει ένα ορόσημο.
Ένα σημείο όπου η Μεταπολίτευση δοκίμασε τις αντοχές της ανάμεσα:


στον κρατισμό και τον φιλελευθερισμό,


στον εξορθολογισμό και την υπερένταση,


στην αποκατάσταση της δημοκρατίας και στη διαχείριση των παλιών οικονομικών εξουσιών.

Η υπόθεση Ανδρεάδη δεν ήταν απλώς μια τραπεζική υπόθεση.
Ήταν μια στιγμή που η Ελλάδα αποφάσισε ποιος έχει τον έλεγχο της οικονομίας — και με ποιο τίμημα.