Η ΕΚΤ πρέπει να παρέμβει επειγόντως...

Από το sofokleous10.gr H σημερινή αναταραχή στις αγορές ομολόγων της Ευρωζώνης παρουσιάζει εντυπωσιακές αναλογίες με τις ημέρες του φθινο...

Από το sofokleous10.gr

H σημερινή αναταραχή στις αγορές ομολόγων της Ευρωζώνης παρουσιάζει εντυπωσιακές αναλογίες με τις ημέρες του φθινοπώρου 2008. Τον καιρό εκείνο οι καταθέτες των τραπεζών είχαν χάσει την εμπιστοσύνη τους στη σταθερότητα του συστήματος και ο κίνδυνος μιας μαζικής απόσυρσης καταθέσεων αποφεύχθηκε μόνο χάρη στην παροχή μεγάλων κρατικών εγγυήσεων σε όλες τις τράπεζες. Σήμερα είμαστε μπροστά σε μια ανάλογη κρίση εμπιστοσύνης και σε ένα φαινόμενο μαζικής απόσυρσης των επενδυτών από τις αγορές κρατικών τίτλων των περισσότερων κρατών μελών της Ευρωζώνης. Το φαινόμενο αυτό οδηγεί τα μακροπρόθεσμα επιτόκια σε ιστορικά υψηλά κατά τρόπο που μετατρέπει για όλο και περισσότερες χώρες ένα προσωρινό πρόβλημα ρευστότητας σε μόνιμο πρόβλημα φερεγγυότητας. Και καθώς οι εποπτικές αρχές εξακολουθούν να...
αντιμετωπίζουν τα κρατικά ομόλογα σαν τον ασφαλή πυρήνα του χρηματοπιστωτικού συστήματος, αυτός ο φαύλος κύκλος απειλεί τη σταθερότητα των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων όχι μόνον της Ευρωζώνης αλλά ολόκληρου του κόσμου. Ενώ παράλληλα εντείνει τις υφεσιακές τάσεις της παγκόσμιας οικονομίας κατά τρόπο που στο τέλος οδηγεί σε επιδείνωση της χρηματοπιστωτικής θέσης των κρατών. Μιλάμε δηλαδή για τον απόλυτο φαύλο κύκλο.
Αυτός ο φαύλος κύκλος μπορεί να σπάσει μόνο αν σταματήσει η φυγή των επενδυτών από τις αγορές ομολόγων όσο πιο σύντομα γίνεται. Ένας τρόπος να γίνει αυτό θα ήταν η δημιουργία ενός κοινού παθητικού για το χρέος των κρατών-μελών της Ευρωζώνης. Αλλά όπως μας έδειξε η αντίδραση της κυβέρνησης Μέρκελ στις πρόσφατες προτάσεις του Γερμανικού Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων, δεν φαίνεται να κερδίζει έδαφος μια τέτοια λύση.
Μια εναλλακτική λύση θα ήταν το σχέδιο 7 σημείων του Τζορτζ Σόρος που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Financial Times στις 30 Οκτωβρίου. Σύμφωνα με αυτό, οι ευρωπαϊκές αρχές θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας προκειμένου να επιτρέψουν στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να λειτουργήσει ως δανειστής εσχάτου καταφυγίου δίχως να παραβιάσει τις ιδρυτικές της συνθήκες. Η ΕΚΤ θα μπορούσε πρακτικά να παράσχει απεριόριστη ρευστότητα εάν ο ευρωπαϊκός μηχανισμός της παρείχε εγγυήσεις για τους κινδύνους φερεγγυότητας που ενέχουν τα κρατικά ομόλογα. Αν οι δύο θεσμοί ενεργούσαν από κοινού, θα ήταν σε θέση να επιλύσουν τα προβλήματα ρευστότητας που αντιμετωπίζουν οι τράπεζες και θα έδιναν τη δυνατότητα στα κράτη με υπεύθυνα δημόσια οικονομικά να εκδώσουν έντοκα γραμμάτια με επιτόκιο χαμηλότερο του 1%.
Δυστυχώς όμως οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι δεν άρχισαν καν να εξετάζουν στα σοβαρά ένα παρόμοιο σχέδιο. Να θυμηθούμε πως το αρχικό σχέδιο τους προέβλεπε πως ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας θα παρείχε εγγυήσεις στα κρατικά ομόλογα. Στη συνέχεια επαναπροσανατόλισαν τη σκέψη τους εξετάζοντας αν ο ευρωπαϊκός μηχανισμός θα έπρεπε να χρησιμοποιηθεί προκειμένου να παράσχει εγγυήσεις και στο τραπεζικό σύστημα. Τον Ιούλιο, όταν ξεκαθάριζαν οι πρώτες προτάσεις για το μηχανισμό, αποφασίσθηκε ότι θα έπρεπε να είναι αρκετά μεγάλος προκειμένου να αναλάβει τη χρηματοδότηση της Ελλάδας, της Πορτογαλίας και της Ιρλανδίας. Έκτοτε όμως η μόλυνση απλώθηκε στην Ιταλία και την Ισπανία και οι προσπάθειες για μόχλευση του ευρωπαϊκού μηχανισμού προσέκρουσαν σε νομικές και τεχνικές δυσκολίες.
Από τη στιγμή που το σχέδιο Σόρος απαιτεί χρόνο για τις αναγκαίες προετοιμασίες, στο μεσοδιάστημα η ΕΚΤ θα πρέπει να αντιμετωπίσει την ραγδαία επιδεινούμενη κατάσταση. Τη Δευτέρα ο πρόεδρος της γερμανικής Bundesbank αμφισβήτησε το δικαίωμα της ΕΚΤ να λειτουργήσει ως δανειστής εσχάτου καταφυγίου. Την Τρίτη η μόλυνση απλώθηκε και στην υπόλοιπη Ευρωζώνη. Οι χρηματοπιστωτικές αγορές δοκιμάζουν την ΕΚΤ και θέλουν να διαπιστώσουν τι θα της επιτραπεί να κάνει.
Είναι άκρως επιτακτικό η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να μην αποτύχει σε αυτή τη δοκιμασία. Η κεντρική τράπεζα πρέπει να σταματήσει τη φυγή από τις αγορές ομολόγων με κάθε κόστος γιατί θέτει σε κίνδυνο τη σταθερότητα του ενιαίου νομίσματος. Ο καλύτερος τρόπος για να το πετύχει αυτό βραχυπρόθεσμα είναι να επιβάλει ένα ανώτατο όριο στις αποδόσεις των κρατικών τίτλων που εκδίδονται από κυβερνήσεις με υπεύθυνη δημοσιονομική πολιτική και οι οποίες δεν βρίσκονται σε προγράμματα προσαρμογής. Σε ένα αρχικό στάδιο το ανώτατο όριο θα μπορούσε να οριστεί στο 5% και σταδιακά να μειωθεί καθώς οι συνθήκες θα του επιτρέπουν. Αν η ΕΚΤ δηλώσει έτοιμη να αγοράσει απεριόριστα ποσά κρατικών τίτλων, θα μετατρέψει το ανώτατο όριο επιτοκίου σε ένα κατώφλι από το οποία οι τιμές των κρατικών τίτλων θα αρχίσουν σταδιακά να αυξάνονται δίχως να χρειαστεί εν τέλει να αγοράσει η ίδια απεριόριστα ποσά. Αυτό έκανε με επιτυχία η ελβετική κυβέρνηση όταν συνέδεσε το ελβετικό φράγκο με το ευρώ στο 1.20.
Φυσιολογικά οι κεντρικές τράπεζες ρυθμίζουν μόνο τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια, αλλά δεν βρισκόμαστε σε φυσιολογικούς καιρούς. Τα κρατικά ομόλογα που θεωρούνταν απαλλαγμένα κινδύνων όταν οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί επένδυαν σε αυτά και που αντιμετωπίζονται ακόμη από τις εποπτικές αρχές ως τέτοια, έχουν μετατραπεί στα πιο επικίνδυνα περιουσιακά στοιχεία. Τα κρατικά ομόλογα της Ισπανίας και της Ιταλίας θεωρούνται τόσο επικίνδυνα ώστε να ζητούνται αποδόσεις 7% κι επειδή θεωρούνται τοξικά οι αποδόσεις τους μπορεί κάλλιστα να φτάσουν ως το 10%. Κι όμως τα ίδια ομόλογα θα μπορούσαν κάλλιστα να είναι ελκυστικές μακροχρόνιες επενδύσεις στο σημερινό αποπληθωριστικό περιβάλλον, με ένα ας πούμε 4%, σε περίπτωση που αντιμετωπιστούν οι υπερβολικοί κίνδυνοι με την επιβολή ενός ανώτατου ορίου 5% στα επιτόκια.
Η σημερινή φυγή των επενδυτών από τις αγορές ομολόγων οφείλεται στο ότι οι ευρωπαϊκές αρχές βρίσκονται σε μια μείζονα εσωτερική σύγκρουση σχετικά με το αν μπορεί ή όχι η ΕΚΤ να αγοράζει κρατικά ομόλογα. Η γερμανική Bundesbank ήταν και παραμένει κάθετα αντίθετοι σε αυτή την ιδέα. Αλλά ο αποπληθωριστικός κίνδυνος είναι πραγματικός και αρχίζει να αναγνωρίζεται ακόμη και στη Γερμανία. Η εντολή της ΕΚΤ να διατηρεί τη σταθερότητα των τιμών δεν αφορά προφανώς μόνο την καταπολέμηση του πληθωρισμού αλλά και του αποπληθωρισμού. Η ασυμμετρία δεν βρίσκεται στις ιδρυτικές συνθήκες και την εντολή της ΕΚΤ αλλά στα μυαλά των Γερμανών που στο Μεσοπόλεμο βίωσαν ένα τρομακτικό υπερπληθωρισμό. Παρόλα αυτά το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ είναι μια ανεξάρτητη αρχή και η ανεξαρτησία της οφείλει να γίνει σεβαστή ακόμα και από την Bundesbank.
Η επιβολή ενός ανώτατου ορίου επιτοκίων πρέπει να θεωρείται σαν έκτακτο μέτρο. Μεσοπρόθεσμα θα μπορούσε πράγματι να ενθαρρύνει τους πολιτικούς να εγκαταλείψουν τη δημοσιονομική πειθαρχία. Αλλά σήμερα απαιτείται να δοθεί η αναγκαία ανάσα προκειμένου να εισαχθούν οι σωστοί δημοσιονομικοί κανόνες και να σχεδιαστεί μια αναπτυξιακή στρατηγική που θα επιτρέψει στην Ευρωζώνη να γυρίσει στην ανάπτυξη και να βγει από τη σημερινή της ακραία υπερχρέωση.