Γιατί οι σούπερ Μάριο χρειάζονται βοήθεια...

Από το  sofokleous10.gr Μπορούν οι δύο σούπερ Μάριο – ο λόγος για το νέο τεχνοκράτη πρωθυπουργό της Ιταλίας Μάριο Μόντι και τον επίσης σχε...

Από το sofokleous10.gr

Μπορούν οι δύο σούπερ Μάριο – ο λόγος για το νέο τεχνοκράτη πρωθυπουργό της Ιταλίας Μάριο Μόντι και τον επίσης σχετικά νέο πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι – να σώσουν την Ευρωζώνη; Προφανώς όχι. Αλλά μπορούν να κάνουν τη διαφορά. Αυτοί οι δύο ηγέτες έφεραν στο τραπέζι τον ‘εκλεπτυσμένο πραγματισμό’ – που δίχως του η προβληματική δομή της Ευρωζώνης δεν θα επιβιώσει. Οι σχεδιαστές πολιτικής πρέπει να είναι πιο συνεργάσιμοι και πιο ευέλικτοι. Το οικονομικό και πολιτικό κόστος μιας διάρρηξης της Ευρωζώνης θα είναι τόσο μεγάλο που ελπίζουμε να...
το αποφύγουμε. Ίσως οι δύο Μάριο μπορέσουν να στρέψουν την πολιτική προς πιο παραγωγικές κατευθύνσεις.
Δύο ήταν οι βασικές παρεμβάσεις τους. Η μία ήταν η νέα μακροπρόθεσμη λειτουργία αναχρηματοδότησης των ευρωπαϊκών τραπεζών που ανακοίνωσε τον Δεκέμβριο η ΕΚΤ. Η παροχή τριετούς ρευστότητας με το βασικό επιτόκιο του ευρώ που σήμερα βρίσκεται στο 1% αποδείχτηκε μια ακαταμάχητη προσφορά για τις τράπεζες της Ευρωζώνης οι οποίες αντιμετωπίζουν τεράστιες χρηματοδοτικές πιέσεις. Έτσι 523 τράπεζες άντλησαν 489 δις ευρώ. Ο ισολογισμός της ΕΚΤ είναι έτοιμος να εκραγεί. Επρόκειτο για μια έξυπνη και γενναία κίνηση του Μάριο Ντράγκι και πιθανώς το καλύτερο που μπορούσε να κάνει εδώ και τώρα.
Η φτηνή μακροπρόθεσμη χρηματοδότηση της ΕΚΤ θα βοηθήσει στη σταθεροποίηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος της Ευρωζώνης. Το εάν θα σταθεροποιήσει και τις αγορές ομολόγων δεν είναι εξίσου σαφές. Οι περισσότερες ευρωπαϊκές τράπεζες δεν πρόκειται να σπεύσουν να αγοράσουν τα ομόλογα των κρατών που έχουν ρίσκο, με δεδομένες και τις πιέσεις της Ευρωπαϊκής Τραπεζικής Αρχής για ενίσχυση της κεφαλαιακής τους επάρκειας. Αλλά οι εγχώριες τράπεζες μπορεί να λάβουν διαφορετικές αποφάσεις, ίσως και υπό την πίεση των εθνικών αρχών. Αυτό θα βοηθήσει στη χρηματοδότηση των ευάλωτων κρατών αλλά παράλληλα θα αυξήσει τη συγκέντρωση του κινδύνου στις εγχώριες τράπεζες. Η συγκέντρωση αυτή είναι ήδη υψηλή. Σύμφωνα με άρθρο του Ζαν Πιζανί-Φερί για το Ινστιτούτο Μπρύγκελ, στα μέσα του 2011 το 28% των ισπανικών ομολόγων και το 27% των ιταλικών ήταν ήδη στα χέρια των εγχώριων τραπεζών.
Η δεύτερη κίνηση ήταν η βούληση του Μάριο Μόντι να υποστηρίξει σε πρόσφατη συνέντευξή του στους Financial Times ότι τα κράτη πιστωτές πρέπει να κάνουν περισσότερα για να μειώσουν το κόστος δανεισμού της Ιταλίας, προειδοποιώντας παράλληλα ότι αν δεν κάνουν κάτι, μπορεί να δούμε ‘ισχυρές αντιδράσεις’ από τους ψηφοφόρους της περιφέρειας. Ο Μάριο Μόντι είναι σε θέση να αναδείξει το ζήτημα. Αν όχι αυτός, ποιος; Και αν όχι τώρα, πότε; Ο κ. Μόντι είναι ένα αξιοσέβαστος αξιωματούχος με αποδεδειγμένη αφοσίωση στο ευρωπαϊκό ιδεώδες και βαθύτατη συμπάθεια για τις γερμανικές θέσεις περί ανταγωνιστικότητας και δημοσιονομικής και νομισματικής σταθερότητας. Από τη δική του επιτυχία θα εξαρτηθεί η επιβίωση του ευρώ, τουλάχιστον στην παρούσα μορφή του. Η δική του αποτυχία θα φέρει την καταστροφή.
Οι κ.κ. Ντράγκι και Μόντι επιχειρούν να αντιμετωπίσουν δύο αλληλεξαρτώμενες αδυναμίες: τον ευάλωτο χαρακτήρα του τραπεζικού συστήματος και τους μη βιώσιμους όρους με τους οποίους δανείζονται σήμερα οι χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Από μόνοι τους δεν μπορούν να λύσουν αυτά τα προβλήματα. Απαιτείται περισσότερη ριζοσπαστικότητα απ’ ό,τι ο καθένας τους μπορεί να επιδείξει από μόνος του.
Το άρθρο του κ. Πιζανί-Φερί και άλλο ένα που συνυπογράφει με τον Πολ Ντε Γκράου του Πανεπιστημίου του Λόιβεν υποδεικνύουν τα βαθύτερα προβλήματα που πρέπει να αντιμετωπίσει η Ευρωζώνη. Το άρθρο του Πιζανί-Φερί υποστηρίζει ότι η ευρωπαϊκή συζήτηση περί μεταρρυθμίσεων εστιάζει στη δημοσιονομική πειθαρχία, αν και η αποτυχία προσαρμογής στους δημοσιονομικούς κανόνες διαδραμάτισε πολύ μικρό ρόλο στη σημερινή κρίση. Το κυρίαρχο αίτιο της κρίσης ήταν η ανεύθυνη συμπεριφορά των ιδιωτών πιστωτών και, σε πολλές περιπτώσεις, και των ιδιωτών δανειοληπτών. Αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό, τονίζουν και τα δύο άρθρα, είναι ο εύθραυστος χαρακτήρας της Ευρωζώνης ως οικοδομήματος μέσα από τρεις αλληλεξαρτώμενες διαστάσεις: της απουσίας κάθε κοινής ευθύνης για το δημόσιο χρέος, της απουσίας νομισματικής στήριξης για τον κρατικό δανεισμό, ακόμα και σε συνθήκες σοβαρής κρίσης, και της στενής σύνδεσης μεταξύ των κρατών και των εγχώριων τραπεζών.
Αυτό που κάνει εντύπωση σε σχέση με τα σπρεντ κινδύνου των κρατών της Ευρωζώνης είναι ότι δεν αντιστοιχούν καθόλου στις αποδόσεις των κρατικών ομολόγων άλλων ανεπτυγμένων κρατών που έχουν τη δική τους κεντρική τράπεζα, όπως είναι η Βρετανία, ακόμη κι αν τα βρετανικά ελλείμματα και χρέη είναι ενίοτε υψηλότερα των συγκρίσιμων με αυτήν κρατών της Ευρωζώνης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η Γαλλία ενοχλήθηκε τόσο πολύ με την υποβάθμισή της τη στιγμή που η Βρετανία διατηρεί – επί του παρόντος – την ανώτατη πιστοληπτική αξιολόγηση. Οι επενδυτές αυτών που ξαφνικά έγιναν ‘υπο-κρατικά’ ομόλογα αντιμετωπίζουν πρόβλημα ρευστότητας που μπορεί να τους οδηγήσει σε ζημιές ανά πάσα στιγμή.
Ο έντονα ευάλωτος χαρακτήρας του συστήματος στο πλαίσιο της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της κρίσης δημόσιου χρέους δεν αποτελεί όμως τη μοναδική απειλή για τα αδύναμα κράτη της Ευρωζώνης. Τα κράτη αυτά καλούνται να επιτελέσουν ένα έργο δημοσιονομικής προσαρμογής πολύ μεγαλύτερο από τα κράτη που διαθέτουν την ευελιξία μιας νομισματικής ισοτιμίας. Ο κίνδυνος είναι ότι η σοβαρότητα της χρηματοπιστωτικής κρίσης που πλήττει τα μέλη της Ευρωζώνης τα αποστερεί από το χρόνο που χρειάζονται για να επιτύχουν μεταβολές στην ανταγωνιστικότητά τους. Στην περίπτωση της Ιταλίας για παράδειγμα, ο συνδυασμός των υψηλών επιτοκίων και των ευάλωτων τραπεζών με τη δημοσιονομική λιτότητα μπορεί να οδηγήσει σε μια παρατεταμένη και βαθιά ύφεση και στην αύξηση των κυκλικών δημοσιονομικών ελλειμμάτων τη στιγμή που το διαρθρωτικό έλλειμμα θα μειώνεται. Υπό αυτές τις συνθήκες, το να αποπληθωρίσει μια μεγάλη χώρα το δρόμο της προς την εξυγίανση, αποτελεί σισύφειο έργο. Καμιά σύγχρονη δημοκρατία δεν έχει απεριόριστη υπομονή. Η Μέρκελ το γνωρίζει αυτό και πρέπει να αντιδράσει κατάλληλα.
Ο κ. Πιζανί-Φερί υποστηρίζει ότι υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι μεταρρυθμίσεων: η εισαγωγή μιας γνήσιας ομοσπονδιακής εποπτείας με στήριξη των τραπεζών, η μεταρρύθμιση της ΕΚΤ ώστε να γίνει μια σύγχρονη κεντρική τράπεζα ή μια κίνηση προς μια δημοσιονομική συνομοσπονδία. Όλες αυτές οι μεταρρυθμίσεις ενέχουν τεράστιες δυσκολίες. Για καμιά τους δεν φαίνεται πιθανή μια συμφωνία. Αλλά είναι δύσκολο να δούμε πώς η Ευρώπη θα ξεφύγει από την κρίση και θα κινηθεί προς μια κάποια σταθερότητα χωρίς ορισμένες από αυτές τις αλλαγές. Αν το παρόν καθεστώς καταρρέει κι αν αποκλείουμε τη διάρρηξη της Ευρωζώνης, θα πρέπει να επιλέξουμε τις μεταρρυθμίσεις, όσο οδυνηρές κι αν είναι.
Αν αναρωτηθούμε γιατί οι απαραίτητες αλλαγές είναι τόσο δύσκολες, η απάντηση θα μπορούσε να έχει τρία σκέλη. Πρώτον, το πρόγραμμα του κοινού νομίσματος ήταν ένα στοίχημα σχετικά με το πόσο ‘Ευρωπαίοι’ πολίτες μπορούν να νιώσουν οι πολίτες των κρατών μελών της Ευρωζώνης. Η απάντηση μέχρι στιγμής είναι ‘όχι αρκετά’ και ίσως ‘όλο και λιγότερο’. Δεύτερον, το πρόγραμμα ήταν ένα στοίχημα πάνω στη δυνατότητα να συμφωνήσουν όλα τα μέρη σε μια κοινή διάγνωση και σε αποδοτικές λύσεις για την κρίση. Αυτά μας έχουν λείψει μέχρι στιγμής. Τέλος, το πρόγραμμα ήταν κι ένα στοίχημα για το ότι αν ποτέ εκδηλώνονταν κάποια κρίση, θα προέκυπτε και η ανάλογη ευρωπαϊκή ηγεσία. Δυστυχώς όμως ακόμη περιμένουμε την εκπλήρωση του οράματος αυτού.
Αλλά το κόστος της κατάρρευσης της Ευρωζώνης είναι τόσο μεγάλο που πρέπει να μείνει ζωντανή η πιθανότητα των μεταρρυθμίσεων τόσο στο επίπεδο των κρατών όσο και στο επίπεδο της Ευρωζώνης. Η ηγεσία του Μάριο Ντράγκι στην ΕΚΤ μπορεί να βοηθήσει σε αυτό. Εν τω μεταξύ ο Μάριο Μόντι έχει τη δυνατότητα να οδηγήσει τα άλλα κράτη μέλη, μαζί και τους Γερμανούς, προς την κατεύθυνση των μεταρρυθμίσεων. Ο κ Μόντι μπορεί να λέει την αλήθεια απέναντι στην ισχύ των πιστωτών. Και γι’ αυτό πρέπει να τον ακούσουν προσεκτικά.