Δημοσιεύματα εφημερίδων του 19ου αιώνα

Αθηνά , αρ. φύλ. 354, 22.07.1836 Διάφοροι Λόρδοι Ἐλγῖνοι δὲν λείπουν κάποτε ἀπὸ τοῦ νὰ μᾶς ἀκρωτηριάζουν τὰ ὁποῖα ἄφησαν εἰς τὴν πτωχὴν ...

Αθηνά, αρ. φύλ. 354, 22.07.1836
Διάφοροι Λόρδοι Ἐλγῖνοι δὲν λείπουν κάποτε ἀπὸ τοῦ νὰ μᾶς ἀκρωτηριάζουν τὰ ὁποῖα ἄφησαν εἰς τὴν πτωχὴν Ἑλλάδα μικρὰ τῶν Ἀρχαιοτήτων μας λείψανα. Ἐσχάτως μάλιστα ἐχάλασαν τὸν πρὸ ὀλίγου εὑρεθέντα σῶον σαρκοφάγον, καὶ ἀποροῦμεν πῶς ὁ Κύριος Ρὸσς δὲν διορίζει ἀνθρώπους νὰ φυλάττουν τὰς εἰς τὸ Θησεῖον καὶ ἀλλοῦ εὑρισκομένας ἀρχαιότητας τοὐλάχιστον ὅποτε εἶναι μεγάλη συῤῥοὴ ξένων.
Αθηνά, αρ. φυλ. 439, 26.05.1837
Κάποιος Λίθοξος ὀνομαζόμενος Ἰνκὸφ ἦλθε πρὸ ἑνὸς ἤδη ἔτους εἰς τὴν Ἑλλάδα· ἀμέσως ὀποῦ ἐπάτησεν εἰς τὸ ἔδαφος μας ἐλάμβανε καὶ τὸν μισθὸν τοῦ, πρὸς δραχ. 350 κατὰ μῆνα· δεν ἐργάζετο ὅμως, διότι, ὡς ἔλεγε, δεν εἶχε πάρει μάζῃ τοῦ τὰ ἐργαλεῖα τοῦ· ἰδοὺ στρατιῶται εἰς τὸ πεδίον τῆς μάχης χωρὶς ὅπλα. Αὐτὸς ἔπειτα ἀπὸ ἐξ μήνας ἔλαβε τέλος πάντων τὰ ἐργαλεῖα τοῦ· ἄρχισε να ἀναπληρώσῃ τὴν κώμην μιᾶς Καρυάτιδος, […] ξενοκράται μας εἰς τὴν Ἑλλάδα. Καὶ μ’ ὅλα ταῦτα ποῖα εἶναι ἐκείνη ἡ χεὶρ ἥτις θέλει τολμήσει να ἀγγίξη εἰς τὰ ἔργα τοῦ Φειδίου, τοῦ Πραξιτέλους καὶ ἄλλων τοιούτων ἐνδόξων ἀγαλματοποιῶν καὶ λιθοξόων, εἶναι δυνατὸν να μιμηθῶσιν ἀκόμη καὶ σήμερον τὰ ἔργα τῶν προτύπων μέχρι τοῦδε τεχνητῶν ὡς πρὸς τὸ εἶδος τοῦτο; Καὶ ὅμως ἡ δυστυχὴς Ἑλλάς, ἂς πληρώσῃ χρήματα διὰ να χορηγῇ πόρους εἰς τοὺς ἀπεσταλμένους τῆς Μητροπόλεως μας, καὶ τίποτε περιπλέον ἂς μὴν ἐξετάζῃ.
Ήλιος, αρ. φύλ. 241, 11.12.1859
Κύριος Φάβερ καὶ ἡ ὑπεξαίρεσις τῶν Ἀρχαιολογικῶν μνημείων.
Ὁ Κύριος Φάβερ, ὁ τοσοῦτον ἀγερώχως ἐν Ἀθήναις κρίνων περὶ τῶν Ἑλλήνων ἡμῶν τῶν Φελλαχῶν καὶ ἐν τῇ μεγαλειότητι αὐτοῦ οὐδὲν ἐγκρίνων, ἐνέκρινεν ὅμως τὰ ἔργα τῶν ἡμετέρων προγόνων.
Διὰ ταῦτα, ὡς λέγει ἐφημερίς τις οὐ τυχοῦσα, ἀλλ’ ἔχουσα ἐν τῇ ἀνεξαρτησίᾳ αὐτῆς ἀγγελίας ἐπισήμους, ἐξήγαγε ὁ Κύριος Φάβερ, κιβώτια πλήρη Ἑλληνικῶν ἀρχαιοτήτων.
Ἰδοὺ τί λέγει ἡ ἐφημερὶς αὐτή·
«Ὁ Κύριος Φάβερ ὁ πρὸ μικροῦ Γραμματεὺς τῆς Βαυαρικῆς Πρεσβείας, ἐξήγαγε τῆς Ἑλλάδος λαθραίως ἀγάλματα καὶ ἄλλα ἀρχαῖα κειμήλια· ταῦτα δὲ εὑρίσκονται εἰς Τεργέστην ἐντὸς κιβωτίων εἰς τὸ οἴκημα τοῦ Βαυαρικοῦ Προξενείου (ἂν μὴ λανθανώμεθα καὶ ἐν ἀγνοίᾳ ἴσως ὡς πιστεύομεν τοῦ Κυρίου Προξένου τῆς Βαυαρίας ὡς πρὸς τὸ ἐγκληματικὸν τῆς τοιαύτης πράξεώς του)· τὴν πώλησιν αὐτῶν διεπραγματεύθη ὁ ἔντιμος ἰδιοκτήτης μετὰ τοῦ ἐν Βερολίνῳ ἀρχαιολογικοῦ Μουσείου, ἀπέτυχεν ὅμως τὴν ἐκποίησιν ἕνεκα τῆς τιμῆς ἣν ἀπῄτει· περὶ τούτων καὶ ἐπιστολαὶ αὐτοῦ τοῦ Φάβερ εὑρίσκονται εἰς χεῖρας ὁμογενῶν καὶ μάρτυρες ἐντιμότατοι ὑπάρχουσι πρὸς βεβαίωσιν τῶν ἡμετέρων ἰσχυρισμῶν. Εἶναι τῷ ὄντι λυπηρὸν προγονικὰ ἀριστουργήματα νὰ στολίζωσιν ἀλλότρια μουσεῖα καὶ ξένην γῆν, νὰ στερεῖται δὲ αὐτῶν ἡ πατρὶς ἡμῶν· καὶ ὅσα μὲν ἀφῃρέθησαν ἐπὶ τουρκοκρατίας ὑποφερτόν, ἀλλ’ ὑπαρχούσης ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως εἶναι σπαραξικάρδιον νὰ ἐξέρχωνται τῆς γενετείρας καὶ ἔτι μᾶλλον ἀνακαλυπτομένων νὰ μὴ γίνεται φροντὶς πρὸς ἀναγνώρισιν τῶν δικαίων μας· πιστεύομεν εἰς τὸν πατριωτισμὸν καὶ τὴν πρόνοιαν τοῦ ὑπουργείου ὅτι δὲν θέλει ἐγκαταλείψει ἀκαταδιώκτους καὶ ἡσύχους τοὺς ἀναιδεῖς τούτους ἅρπαγας».
(Ὁ Φιλόπατρις.)
Αυγή, αρ. φύλ. 1050, 26.05.1862
Ἀρχαιοφθορία.
Μετὰ μεγίστης ἡμῶν λύπης ἐμάθομεν καὶ ἡμεῖς ἐκ τοῦ Αἰῶνος ὅτι κατὰ τὴν ἐπαρχίαν Ἠλείας εἰς τὰ Ὀλύμπια ἐν τοῖς τοῦ Ἀδριανοῦ λουτροῖς φθειρομένων τῶν περισωθεισῶν αὐτόθι ἀρχαιοτήτων τῶν λίαν ἀξιοσπουδάστων καὶ πολυτίμων κατασκευάζεται ὑδρόμυλος ἐκ βάθρων ἢ μᾶλλον ἀνακαινίζεται ὁ ὑδρόμυλος ἐκεῖνος τὸν ὁποῖον ὅτε τὸν εἶχε κατασκευάσει ὁ ἰδιοκτήτης του ἐν ἔτει 1840 ὁ γαληνότατος ἡμῶν ἄναξ διερχόμενος ἐκεῖθεν εἶχε διατάξει τὴν τούτου κατεδάφισιν καὶ εἶχεν ἀποζημιώσει ἐμμέσως τὸν ἰδιοκτήτην μὲ 12,000 δραχμῶν. Ἐφιστῶμεν λοιπὸν καὶ ἡμεῖς τὴν συντονωτάτην προσοχὴν τῆς κυβερνήσεως ἐπὶ τῶν ἀρχαιοτήτων ἐν γένει, καὶ ἐπὶ τοῦ ἕλληνος (;) ἰδιοκτήτου τοῦ νερομύλου τοῦ ἀνοικοδομοῦντος μὲ ζημίαν τοῦ ἔθνους τὸν κακόμυλόν του.
Αυγή, αρ. φυλ. 3100, 26.02.1872
Ἡμερησία διαταγὴ τοῦ Ἕλληνος τοῦ Ὀλύμπου.
Τὴν 26 τ. μ. (Σάββατον) μετὰ τὴν πληρωμὴν τῶν ἡμερομισθίων τῶν ἐργατῶν, τῶν ἐν τῇ Ἀκροπόλει ἐργαζομένων ὁ Ἕλλην τοῦ Ὀλύμπου τοῖς ἀπήγγελε τὰ ἑξῆς: «Κύριοι, τὴν ἐρχομένην καθαρὰν Δευτέραν (28 τ. μ.), πρώτην ἡμέραν τῆς τεσσαρακοστῆς, ἕκαστος ἐξ ὑμῶν ὀφείλει νὰ ὑπάγῃ λίαν πρωΐ εἰς τὴν ἐκκλησίαν, νὰ κάμῃ τὸν σταυρόν του καὶ ἀμέσως νὰ ἔλθῃ εἰς τὴν ἐν Ἀκροπόλει ἐργασίαν του, τὸ αὐτὸ θέλω πράξει καὶ ἐγώ, οὐδεὶς δὲ ἐξ ὑμῶν νὰ ὑπάγῃ ἔξω εἰς τὰς στήλας τοῦ Ὀλυμπίου Διός (εἰς τὰ κούμουλα), διότι τὸ ἔθιμον αὐτὸ οὐχὶ μόνον δὲν εἶναι ἑλληνικόν, ἀλλ’ εἶναι καὶ ἀντιχριστιανικόν! Πρὸς τούτοις σᾶς συμβουλεύω καὶ τὰ ἑξῆς: Αὔριον Κυριακὴν νὰ ὑπάγητε νὰ ψηφοφορήσητε καὶ νὰ δώσετε ἐν καθαρᾷ συνειδήσει τὴν ψῆφον σας εἰς ὅν γνωρίζετε ὡς καλὸν καὶ τίμιον πατριώτην, οὐδόλως νὰ χαρισθῆτε οὔτε εἰς συγγένειαν, οὔτε εἰς φιλίαν ἤ εἰς ῥοσφέτια καὶ πωλήσετε τὴν ἱερὰν ψῆφον σας, διότι ὅποιος πωλεῖ τὴν ψῆφον του, εἶναι ἀνάξιος ἐλευθερίας, καθὼς καὶ ὁ ὑποψήφιος, ὅστις ἀγοράζει ἤ διὰ ῥοσφετίων προσελκύει τὸν ἐκλογέα νὰ τῷ δώσῃ τὴν ψῆφον του καὶ αὐτὸς οὐκ ἔστιν ἄριστος πολίτης, διότι τὸν καλὸν πατριώτην οἱ πολῖται τὸν γνωρίζουν, καὶ ὅπου καὶ ἄν εὑρίσκεται τὸν ἐκλέγουν βουλευτήν των καὶ ὄχι νὰ ζητῇ διὰ ῥοσφετίων τὴν ψῆφον των. Ταῦτα πρὸς ὁδηγίαν σας καὶ ὅστις ἐκ τῶν ἐργατῶν δὲν ἀκούσει τὰς συμβουλάς μου ταύτας, αὐτὸς πλέον δὲν εἶναι δεκτὸς εἰς τὴν ἐργασίαν ἐν τῇ Ἀκροπόλει.
Ἀθῆναι τὴν 26 Φεβρουαρίου 1872.
Ὁ ἀρχαιοφύλαξ τῶν ἀρχαιοτήτων
ΖΗΣΗΣ
Αυγή, αρ. φυλ. 3365, 23.04.1873
Ὁ Ἕλλην τοῦ Ὀλύμπου Ζήσης Σωτηρέου (sic), εἰδοποιεῖ τὸ Πανελλήνιον, ὅτι τὴν 25 Μαρτίου θέλει πανηγυρήσει τὴν ἐθνικὴν ταύτην ἑορτὴν εἰς τὸ ἐθνικὸν ἀρχαιολογικὸν Μουσεῖον ἐν ὑπαίθρῳ, ὅπου θέλει διανείμει εἰς τὰ γενναῖα παλληκάρια καὶ τὸ Πανελλήνιον μπομπόταν, ὕδωρ καὶ δάφνην τοῦ Ὀλύμπου ὁμοῦ μὲ τὸ πρόγραμμά του καὶ τὸ φυλλάδιον τοῦ νέου ἔτους 1873, εἰς ὅσους ἔλαβον αὐτό.
Αυγή, αρ. φύλ. 3421, 16.06.1873
Μετὰ λύπης ἀλγεινοτάτης ἐμάθομεν ὅτι πολλὰ τῆς ἀρχαιότητος κειμήλια λάθρα ὑπεξάγονται διὰ τὴν ἀλλοδαπήν, μάλιστα δι’ Ἀγγλίας.
Εἶναι ἀδύνατον ν’ ἀποπλεύσῃ ἐκ Πειραιῶς ἀγγλικὸν πολεμικὸν πλοῖον ἄνευ ἱκανοῦ ἀριθμοῦ λειψάνων τῆς ἀρχαιότητος πολλάκις πολυτιμοτάτων.
Τοῦτο βεβαίως δὲν εἶναι οὐδὲ ἄγνωστον, καὶ οὐχὶ σπανίως ἡ ἀστυνομικὴ ἀρχὴ Πειραιῶς ἀνεκάλυψε τὴν ἀπαγωγὴν καὶ κατέσχε τ’ ἀπαγόμενα, ἐσχάτως ὅμως, ὡς ἐπληροφορήθημεν παρ’ ἀνδρὸς ὄντος εἰς θέσιν νὰ γνωρίζῃ ἀκριβῶς τὸ πρᾶγμα, οἱ ἀσεβεῖς συληταὶ εἰς τοσοῦτο προέβησαν θρασύτητος, ὥστε ἐν μέσῃ ἡμέρᾳ ἐπιβιβάζουσι τὸ ἀνόσιον ἐμπόρευμά των εἰς τὸν πρὸς ὃν ὅρον ἀδεῶς καὶ τοῦτο ποιοῦσι συχνότατα. Συνιστῶμεν λοιπὸν εἰς τὰς ἁρμοδίας ἀρχὰς Πειραιῶς ἄγρυπνον προσοχήν, ὅταν μάλιστα πρόκειται ν’ ἀναχωρήσωσιν Ἀγγλικὰ πλοῖα, ὅπως μὴ οἱ ξένοι ἀπογυμνοῦντες ἡμᾶς ὁσημέραι τῶν προγονικῶν θησαυρῶν, κομπάζωσιν ἅμα ὡς ἀπατῶντες καὶ χλευάζοντες ἡμᾶς.
Αυγή, αρ. φυλ. 3579, 07.02.1874
Ἀνακάλυψις θησαυροῦ.
Ἐν τῷ «Ἀνατολικῷ Ταχυδρόμῳ» εὑρίσκομεν τὰς ἑπομένας περιέργους λεπτομερείας περί τινων ἐν Χάσκλοϊ γενομένων ἀνασκαφῶν.
»Ὀθωμανός τις ἐκ τῶν προκρίτων τῇ ἀδείᾳ τῆς ἀρχῆς, ἐνεργεῖ ἤδη ἀνασκαφὰς παρὰ τὸ ἐν Χάσκλοϊ Ἰσραηλιτικὸν κοιμητήριον πρὸς εὕρεσιν θησαυροῦ· ἀγνοεῖται δὲ πόθεν ὁρμώμενος συνέλαβε τὴν περὶ τούτου ἐλπίδα· παρὰ τοὺς πρόποδας ὅθεν τοῦ λόφου τοῦ κοιμητηρίου κατὰ τὴν θέσιν τοῦ Τσὶκ-Σαλὶμ ἐνήργησεν ἀνασκαφὴν φρέατος εἰς βάθος ἓξ πήχεων· οἱ ἐργάται δὲ κατελθόντες εἰς τὸ βάθος τοῦτο, εὗρον πλάκα μαρμάρινον, ἣν ἀφελόντες ἀνεκάλυψαν ὑπόγειον, εἰς τὸ βάθος τοῦ ὁποίου εὗρον τρεῖς χειροποιήτους παρόδους ἐξ ὧν ἡ μὲν ἀκολουθεῖ τὴν διεύθυνσιν τοῦ Κουλαξί, ἢ δὲ τὴν τοῦ κοιμητηρίου, καὶ ἡ τρίτη ἑνὸς Ἁγιάσματος. Οἱ ἐργάται κρατοῦντες λαμπάδας εἰσῆλθον ἐν τῇ μεσαίᾳ παρόδῳ, προβάντες δὲ εἰς ἀπόστασιν 15-20 πήχεων, ἀπαντῶσι θύραν σιδηράν, πλησίον τῆς ὁποίας ἦτον ὀπή τις κεκλεισμένη διὰ πλακὸς ἐπίσης σιδηρᾶς· διαρρήξαντες δὲ τὴν θύραν βλέπουσιν ἄλλην ὀπὴν ὁμοίαν τῇ πρώτῃ, ἀλλὰ κεκλεισμένην διὰ μαρμαρίνης πλακός, ἣν ἀφελόντες ἠσθάνθησαν ἐξερχόμενον τῆς ὀπῆς σφοδρὸν ρεῦμα ἀέρος μετὰ πυκνοῦ καπνοῦ ἀποσβέσαντος τὰς λαμπάδας· εὑρεθέντες ὅθεν ἐν τῷ σκότει οἱ ἐργάται ἐπέθεσαν τὴν πλάκα εἰς τὴν θέσιν της καὶ ἀπῆλθον. Ἡ χιὼν διέκοψε τὰς ἐργασίας μέχρι τῆς ἐπαναλήψεως αὐτῶν, χωροφύλακες φυλάττουσι παρὰ τὴν εἴσοδον τοῦ φρέατος.
Πᾶσαι αἱ μέχρι τοῦδε ὑπὸ τοῦ ἀνωτέρω ὀθωμανικοῦ Μουσταφᾶ Ἀγᾶ καλουμένου προερηθεῖσαι πληροφορίαι εὑρέθησαν ἀκριβέσταται· ἴδωμεν δὲ ἂν εὑρεθῇ καὶ ὁ θησαυρός».
Αυγή, αρ. φυλ. 3797, 21.12.1874
Πληθυσμὸς τῆς παλαιᾶς καὶ νέας Ἀττικῆς.
Οἱ κάτοικοι τῆς Ἀττικῆς τὸν μέν ἑ· π. Χ. αἰῶνα ἦσαν περὶ τάς 600,000, τὸν δὲ δ·. περὶ τάς 550,000. Τῶν τελευταίων ταύτων ἦσαν 100,000 ἰθαγενεῖς Ἀθηναῖοι, 50 χιλ. μέτοικοι ξένοι καὶ 400,000 δοῦλοι, ἐξ ὢν ἐν Ἀθήναις καὶ Πειραιεῖ κατῴκουν περὶ τάς 180,000 ἐλεύθεροι καὶ δοῦλοι· οἱ λοιποὶ πάντες ἐν τοῖς ἔξω Δήμοις. Ἀπῃτεῖτο πρὸς τροφὴν πάντων τούτων κατ’ ἐνιαυτὸν 4,000,000 μέδιμνοι ἢ κοῖλα, λογιζομένων 7-8 κοίλων κατ’ ἔτος εἰς τροφὴν ἑκάστου ἀνθρώπου. Τοῦ ποσοῦ τούτου τὸ 1]4 εἰσεκομίζετο ἐκ τοῦ Πόντου καὶ ἄλλοθεν, τὰ δὲ 3]4 πάρηγεν αὐτὴ ἡ Ἀττική, καλῶς καλλιεργουμένου τοῦ ἠμισεως τῆς ὅλης ἐκτάσεως αὐτῆς διὰ τῶν πολλῶν ἐν αὐτῇ δούλων. Ὁ δὲ πληθυσμὸς τῆς αὐτῆς χώρας σήμερον εἶναι 76,819 ἢ 87,725 μετὰ τῶν τῆς Σαλαμῖνος καὶ Ἐλευσῖνος καὶ Εἰδυλίας, αἵτινες τὸ πάλαι ἀνῆκον εἰς τὴν Ἀττικὴν σήμερον δὲ εἰς τὴν ἐπαρχίαν Μεγαρίδος ἤτοι τὸ 1)7 περίπου τοῦ ἀρχαίου πληθυσμοῦ, ὧν 60,000 οἰκοῦσιν ἐν Ἀθήναις καὶ Πειραιεῖ, οἱ λοιποὶ ἐν τοῖς ἄλλοις Δήμοις. Πρὸς τροφὴν τούτων ἀπαιτοῦνται κατ’ ἐνιαυτὸν 550,000 κοῖλα περίπου, ὧν ἧττον τοῦ ἠμισεως παράγει ἡ Ἀττική, καλλιεργουμένου τοῦ 1)17 τῆς ὅλης ἐκτάσεως αὐτῆς. Τὸ δὲ λοιπὸν ποσὸν εἰσάγεται ἔξωθεν. Ἡ σημερινὴ λοιπὸν παραγωγὴ πάντων τῶν σιτηρῶν παραβαλλομένη πρὸς τὴν τῶν ἀρχαίων εἶναι τὸ ὄγδοον περίπου. (Ἐκ τῆς ἐν τῷ «Ἀθηναίῳ» πραγματείας τοῦ καθηγητοῦ κ. Εὐθυμ. Καστόρχη.)
Αυγή, αρ. φυλ. 3889, 05.05.1875
Ὁ ἐν Κυθήροις ταμίας κ. Γρ. Μουκάκος τῇ 22 Ἀπρ. ἐ.ἔ. ἐπέστειλε τῇ Ἀρχαιολ. Ἑταιρίᾳ τοιάδε: Ὁ παρὰ τῷ σουλτάνῳ ἔκτακτος ἀπεσταλμένος τῆς Ἀγγλίας λόρδος Ἔλγιν τῷ 1802 ἐλθὼν εἰς Πειραιᾶ διὰ πλοίου τοῦ καλουμένου Μέντορος ἀφεῖλε δυναστικῷ φιρμανίῳ ἐκ τῆς ἀκροπόλεως Ἀθηνῶν 17 ὅλα κιβώτια πλήρη πολυτίμων ἀντικειμένων τῆς προγονικῆς ἡμῶν εὐκλείας, κατέπλευσε δὲ τῇ 15 Σβρίου 1802 εἰς τὸν λιμένα Αὐλέμονα τῶν Κυθήρων, ἔνθα μετὰ 3 ἡμέρας κατεβυθίσθη ἐκ τρικυμίας τὸ φέρον τὰς ἀρχαιότητας πλοῖον. Ὁ Ἐλγῖνος ἔγραψε πρὸς τὸ ἐν Μελίτῃ ναυαρχεῖον καὶ ἐπίτηδες τοῦτο ἐκ Καλίμνου (sic) ἔπεμψε δύτας, δι’ ὧν κατορθώθη (sic) ν’ ἀνευρεθῶσι καὶ ἐξαχθῶσι ἐκ τῶν 17 κιβωτίων τὰ 12 μόνον, τὰ δὲ 5 ἡ τύχη ἐπεφυλάξατο, φαίνεται, τοῖς Ἕλλησιν. Ἐν ταὐτῷ δὲ ὁ παντὸς ἐπαίνου ἄξιος κ. Γρ. Μουκάκος, ἀπέστειλε καὶ ἀντίγραφα τῆς ἐκθέσεως τοῦ κυβερνήτου τῆς Βασ. Βρετανικῆς φορτηγίδος «Γεωργ. Πάρρη» περὶ τῆς παραλαβῆς τῶν ἐκβυθισθεισῶν ἀρχαιοτήτων καὶ τριῶν ἐπιστολῶν τοῦ λόρδου Ἐλγίνου. Ἐπιλέγει δὲ ὁ κ. Μουκάκος, ὅτι νῦν ὡς ἐκ τοῦ χρόνου διελύθησαν ἐκ τῆς σήψεως τὰ κιβώτια καὶ φαίνονται τὰ μάρμαρα ἐν βάθει 19 ὀργυιῶν καὶ ἀποβαίνει λίαν εὐχερὴς ἡ ἐκβύθισις. Ἐπαινοῦντες τὸν κ. Μουκάκον διὰ τὴν εὐγενῆ ταύτην ὑπηρεσίαν ἣν διὰ τῆς πάνυ ἀξιεπαίνου μερίμνης αὐτοῦ περιέχει τῷ ἑλλην. ἔθνει καὶ τῇ Ἀρχαιολ. Ἑταιρίᾳ, προτρέπομεν τὴν κυβέρνησιν νὰ σπεύσῃ εἰς ἐπικουρίαν τῆς Ἀρχαιολογικῆς Ἑταιρίας ἐπὶ ταχίστῃ ἐκβυθίσει τῶν κειμηλίων τῆς ἀρχαιότητος, ἃ ἡ τρικυμία περιέσωσεν ἡμῖν ἀπὸ τῶν χειρῶν τῶν ἱεροσύλων, ἵνα μὴ ἐν τῇ θαλάσσῃ μένοντα βλάπτωνται καὶ φθείρωνται.
Ώρα, αρ. φύλ. 140, 27.03.1882
Οἱ Σλαῦοι ἐν Ἑλλάδι.
Οἱ ἀναγνῶσται τῆς «Ὥρας» ἐνθυμοῦνται ὁποίαν ἐντύπωσιν ἐπροξένησεν ἡ πρωτάκουστος θεωρία τοῦ Κ. Σάθα, περὶ τοῦ ὅτι οὐδέποτε Σλαῦοι εἰσέβαλον εἰς τὴν Ἑλλάδα, ἀλλ’ ὅτι οἱ ὡς τοιοῦτοι ἐκληφθέντες ἐπιδρομεῖς τῆς ΣΤ΄ ἑκατονταετηρίδος ἦσαν Ἀλβανοί. Περὶ τῆς γνώμης ταύτης πολλὰ ἐγράφησαν ἐν τῷ Εὐρωπαϊκῷ τύπῳ καὶ τῇ «Ὥρᾳ». Ὁ κ. Σάθας ἁπλῶς τότε θίξας τὸ ζήτημα, ὑπεσχέθη τὴν ἔκδοσιν εἰδικῆς πραγματείας. Ἐν τῷ μεταξὺ ἡ γαλλικὴ κυβέρνησις ἀνέθετο εἰς τοῦτον καὶ τὸν γνωστὸν ἀκαδημαϊκὸν κ. Μίλλερ τὴν ἔκδοσιν τοῦ Ἑλληνικοῦ κειμένου τῶν Κυριακῶν χρονικῶν μετὰ γαλλικῆς μεταφράσεως. Τὰ μεσαιωνικὰ ταῦτα μνημεῖα ἀποτελοῦσι μέρος τῆς γνωστῆς βιβλιοθήκης τῆς ἐν Παρισίοις σχολῆς τῶν Ἀνατολικῶν γλωσσῶν. Εἶναι δύο ὀγκώδεις τόμοι διακρινόμενοι ἐπὶ τυπογραφικῇ κομψότητι ἢ μᾶλλον πολυτελείᾳ, διότι καὶ χάρτης λαμπρὸς καὶ τυπογραφικοὶ χαρακτῆρες κομψοὶ καὶ χρωματογραφίαι ὡραῖαι καθιστῶσι τὸ σύγγραμμα ἐπέραστον ἀπόκτημα τῶν φιλοβίβλων. Ὁ κ. Μίλλερ οὐ μόνον συμφωνεῖ πληρέστατα πρὸς τὰς περὶ Σλαύων ἰδέας τοῦ ἕλληνος συνεργάτου του, ἀλλὰ καὶ νέα ἐπιχειρήματα προβάλλονται εἰς κραταίωσιν αὐτῶν. Ἐκ τοῦ γαλλικοῦ προλόγου τοῦ πρώτου τόμου μεταφράζομεν τὰς ἑξῆς περικοπὰς ἀφορώσας εἰς τὴν καταγωγὴν τῆς γλώσσης τῶν σημερινῶν Κυπρίων, ὡς καὶ τὴν πρὸς ταύτην συνδεδεμένην ἱστορίαν τοῦ Σλαυϊκοῦ ζητήματος. Καὶ ἡμεῖς συμμεριζόμεθα ὡς ὀρθοτάτην τὴν παρατήρησιν γαλλικῆς ἐφημερίδος, ὅτι ἡ ἐπιστήμη εἶναι ἐχθρὰ ἄσπονδος τῶν χρησμῶν καὶ τοῦ ἀλαθήτου, καὶ ὅτι οἱ σπουδαιότεροι τῶν ἐπιστημόνων δύναται νὰ σφάλωσι, κακῶς κρίναντες ἢ ἀγνοήσαντες τὰ πράγματα· παράδειγμα ἔστωσαν οἱ Λὴκ καὶ ὁ Χὰν ἡμαρτημένως δοξάσαντες, ὅτι οἱ Ἀλβανοὶ ἐφάνησαν ἐν Ἑλλάδι ἐν ἔτει 1389, ἐνῷ πρὸ χιλίων ἐτῶν κατῴκουν τὴν Κύπρον, ὡς σήμερον ἀποδεικνύεται.
«Ὁ Ἡσύχιος καὶ ἄλλοι γλωσσογράφοι διέσωσαν 257 λέξεις τοῦ ἀρχαίου τῶν Κυπρίων ἰδιώματος· ἐκ τούτων ὅμως μία καὶ μόνη διεσώθη ἐν τοῖς χρονικοῖς καὶ τῇ σημερινῇ διαλέκτῳ, ἡ λέξις «βροῦχος» σημαίνουσα τὴν χλωρὰν καὶ ἄπτερον ἀκρίδα. Ἐξ ἐναντίας ἡ γλῶσσα τῶν Κυπριακῶν χρονικῶν παρουσιάζει τοιαύτην ὁμοιότητα πρὸς τὴν νῦν καθομιλουμένην ἑλληνικήν, ὥστε εὐλόγως δυνάμεθα νὰ ὑποθέσωμεν, ὅτι κοινὰ αἴτια παρήγαγον τὸ γλωσσολογικὸν τοῦτο φαινόμενον. Ἡ σπουδὴ θέματος στενῶς συνδεομένου πρὸς τὴν ἱστορίαν τῶν βαρβαρικῶν ἐπιδρομῶν ἐν Ἑλλάδι, θὰ μᾶς ἀπεμάκρυνε πολὺ τοῦ σκοποῦ· ἐν τούτοις ἀρκούμεθα νὰ εἴπωμεν ὀλίγας λέξεις.
Γνωστὸν ὁπόσας συζητήσεις ἐπροκάλεσεν ἡ ὀλίγον παράδοξος θεωρία ἑνὸς γερμανοῦ ἱστορικοῦ, τοῦ Φαλμεράγερ, περὶ τῆς πανωλεθρίας τοῦ ἑλληνικοῦ στοιχείου ἐν Σλαυϊκῇ τινι ἐπιδρομῇ. Εἰς τὴν ἐπιδρομὴν ταύτην ἀπέδωκάν τινες καὶ τὴν βαρβαρότητα τῆς γλώσσης τῶν νεωτέρων Ἑλλήνων· ἐν τούτοις ἡ Κύπρος δὲν κατεκτήθη ὑπὸ Σλαύων, ἐκτὸς ἂν ὁ Φαλμεράγερ ἐπεξέτεινε καὶ μέχρι τῶν ἑλληνικῶν νήσων τὴν καταστροφήν. Ὁ κ. Σάθας ἀναλαβὼν ἐσχάτως τὴν ἐξέτασιν τοῦ ζητήματος ἀπέδειξεν, ὅτι οἱ θρυλλούμενοι οὗτοι Σλαῦοι οὐδὲν ἄλλο ἦσαν ἢ Ἀλβανοί, ἡ δὲ Βυζαντινὴ ἀμάθεια ἐσύγχυσε καὶ τὸν λαὸν τοῦτον πρὸς τοὺς Σλαύους. Ἡ νέα αὕτη θεωρία, στηριζομένη ἐπὶ νέων μαρτυριῶν, παρήγαγε σπουδαίαν αἴσθησιν ἐν τῷ ἐπιστημονικῷ κόσμῳ. Καὶ ὑπὸ μὲν τῶν γιγνωσκόντων τὴν Ἑλλάδα κάλλιον τοῦ Φαλμεράγερ, ἡ Σλαυϊκὴ θεωρία ἐξελήφθη πάντοτε ὡς ἁπλῆ φαντασία, ἀφοῦ οὐδεὶς ἀνεῦρεν εἴτε ἐν τῇ γλώσσῃ, εἴτε ἐν τοῖς ἔθεσι καὶ τοῖς ἐθίμοις τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ, τὸ ἐλάχιστον ἴχνος τῆς διαβάσεως τῶν περιβοήτων ἐπιδρομέων, οἱ ὁποῖοι ἐξώντωσαν πρόρριζα τὴν κλασικὴν φυλήν. Ἐν τούτοις σκεπτικοί τινες, μὴ δυνάμενοι ν’ ἀπαλλαγῶσι παλαιῶν προλήψεων, ἐξηγέρθησαν κατὰ τῆς θεωρίας τοῦ κ. Σάθα ἐπὶ τῷ παραξένῳ ἰσχυρισμῶ, ὅτι μόλις περὶ τὴν ΙΔ΄ ἑκατονταετηρίδα ἐνεφανίσθησαν οἱ
Ἀλβανοὶ ἐν Ἑλλάδι. Ἀλλ’ ἂν οἱ συγγραφεῖς οὗτοι ἐλάμβανον τὸν κόπον ν’ ἀνατρέξωσιν οὐχὶ εἰς χειρόγραφα, οὐχὶ εἰς δυσεύρετα βιβλία, ἀλλ’ εἰς συγγράμματα πολλάκις ἐκδεδομένα, εὐκόλως θ’ ἀνεγνώριζον, ὅτι τὸ ἐπιχείρημά των εἶναι σαθρόν, ἀφοῦ ἡ ἐγκαθίδρυσις Ἀλβανῶν οὐ μόνον ἐν Πελοποννήσῳ, ἀλλὰ καὶ ἐν αὐτῇ τῇ Κύπρῳ, ἀνέρχεται ἀκριβῶς χίλια ἔτη ἄνω τῆς προσημειωθείσης χρονολογίας· πρὸς τούτοις θὰ ἔβλεπον οἱ προειρημένοι κύριοι, ὅτι οἱ ἁπλοϊκοὶ Κύπριοι, γράφοντες ἐν τῇ ΙΣΤ΄ ἑκατονταετηρίδι καὶ ἑπομένως ὀλίγον ἐνδιαφερόμενοι εἰς τὸ ἀνύπαρκτον τότε Σλαυϊκὸν ἢ Ἀλβανικὸν ζήτημα, ἀγνοοῦντες μάλιστα ἂν ἐκτὸς τῶν Κυπρίων εὑρίσκοντο καὶ ἄλλοι Ἕλληνες, μᾶς χορηγοῦσι πληροφορίας παραδόξως συμφωνούσας πρὸς τὰς διαβεβαιώσεις τῶν σπουδαιοτέρων συγγραφέων. Εἶναι γνωστόν, ὅτι ὁ Λαόνικος ὁ Χαλκοκονδύλης ἀποκλίνει ὅπως ἀναγνωρίσῃ εἰς τοὺς σημερινοὺς Ἀλβανοὺς τοὺς ἀπογόνους τῶν παλαιῶν Μακεδόνων· τὸ αὐτὸ δὲ γεγονὸς ἐπιβεβαιοῦται ὑπὸ τοῦ Κυπρίου μοναχοῦ Λουζινιάνου, ὅστις εἶχεν ὑπ’ ὄψει τόσα ἄγνωστα εἰς ἡμᾶς ἔγγραφα, καὶ ἐγνώριζε τὰς παραδόσεις τοῦ Ἀλβανικοῦ λαοῦ, ἀποτελοῦντος ἔτι ἰδίαν κλάσιν Κυπρίων πολιτῶν».
Μετὰ ταῦτα οἱ ἐκδόται σημειοῦσιν, ὅτι ἡ ἐν Κύπρῳ ἀλβανικὴ ἀποικία ἐγκατέστη περὶ τὰς ἀρχὰς τῆς Δ΄ ἑκατονταετηρίδος, ἐπὶ τοὺς δουκὸς Καλοκαίρου, προελθοῦσα ἐξ Ἠπείρου, γνωστῆς τότε ὑπὸ τὸ γενικώτερον ὄνομα Μακεδονία· ὠνομάζοντο καὶ Στραδιῶται καὶ Ἀρβανίσται, ἤτοι Πλάνητες, διότι τοῦτο σημαίνουσι τὰ δύο τελευταῖα ταῦτα ὀνόματα. Ὑπὸ τὸ ὄνομα Στραδιῶται ἢ Στρατοκόποι εἶναι γνωστοὶ οἱ Ἀλβανοὶ καὶ ἐν Βενετίᾳ καὶ ἐν Γαλλίᾳ, ἔνθα ὡς μισθοφόροι ἱππεῖς ὑπηρέτουν· μόνοι οἱ τοῦ βασιλείου τῆς Νεαπόλεως μισθοφόροι χειμαριῶται ἐπροτίμησαν μέχρι τέλους τὸ ὄνομα Μακεδόνες. Ἄννα ἡ Κομνηνὴ ὠνόμασε τοὺς Ἀλβανοὺς Οὐέτωνας, τὸ δὲ ὄνομα τοῦτο, βασανίσαν πάντας τοὺς ἱστορικούς, ἐξηγεῖται νῦν ἄριστα, διότι Βέτων ἐν τῇ ἀλβανικῇ γλώσσῃ εἶναι ὁ Πλάνης· οὕτως ἐξηγεῖται καὶ τὸ βυζαντινὸν ὄνομα μιᾶς ἐπαρχίας τῆς Ἠπείρου, τῆς Βαγενετίας, διότι σημαίνει τὴν γῆν τῶν Πλανήτων (Vagentia). Αἱ νέαι αὗται τοσοῦτον πειστικαὶ ἑρμηνεῖαι ἀποτελοῦσι σπουδαιόταστον ἐπιχείρημα ὑπὲρ τῆς δοξασίας ὅτι οἱ Ἀλβανοὶ εἶναι μοῖρα τῶν παλαιῶν Πελασγῶν, διότι τὸν Πλάνητα ἐδήλου καὶ ἡ λέξις Πελασγός, ἐν αὐτῇ τῇ ἀρχαιότητι.
Ταῦτα περὶ Ἀλβανῶν σημειοῦντες οἱ κκ. Μίλλερ καὶ Σάθας, δοξάζουσιν ὅτι τὸ γνωστὸν ἰδίωμα τῶν σημερινῶν Κυπρίων διεμορφώθη ὑπὸ τὴν ἐπιρροὴν τῆς ἀλβανικῆς γλώσσης· ἡ δὲ περὶ κυπριακῆς γλώσσης μελέτη τελευτᾷ μὲ τὴν ἑξῆς ἀξιοπερίεργον παρατήρησιν. «Ἀλλ’ ἂν ὑπὸ τοιαύτην ἐπιρροὴν διεμορφώθη τὸ σημερινὸν τῶν Κυπρίων ἰδίωμα, ἡ γλῶσσα τοῦ χρονογράφου τῆς νήσου Λεοντίου Μαχαιρᾶ διετήρησε τὴν ἰδιάζουσαν ἐκείνην σφραγῖδα, ἥτις κατέστησε τὴν Κύπρον περιβόητον ἐν τῇ ἀρχαιότητι, δηλαδὴ τὸν σολοικισμόν. Γνωστὸν ὅτι ἡ λέξις αὕτη προῆλθεν ἐκ τοῦ βαρβάρου ἰδιώματος τοῦ παλαιοῦ τῆς Κύπρου διαμερίσματος, τῶν Σόλων. Ἐπὶ τῶν Ρωμαίων εἶχεν ἐπὶ τοσοῦτον ἐξαπλωθῆ ἀνὰ τὴν νῆσον, ὥστε ἡ τῶν Κυπρίων διάλεκτος κατέστη συνώνυμος πρὸς τὴν παροιμιώδη λέξιν. Ὁ διεξερχόμενος τὸν Μαχαιρᾶν ἀπαντᾷ ἐν ἑκάστῃ γραμμῇ προφανῆ σημεῖα τοῦ κυπριακοῦ σολοικισμοῦ. Οὐδέποτε ἡ γλῶσσα τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ ἔφθασεν εἰς τοιοῦτον σημεῖον διαφθορᾶς. Καίτοι ὁπωσοῦν λόγιος ὁ χρονογράφος τῆς νήσου, ἀδιαφορεῖ περὶ τὴν σύνταξιν καὶ ὀρθογραφίαν· συγχέει ἀλλοκότως τὰ ἄρθρα, τὰ γένη, τὰ ὀνόματα, τὰς συζυγίας καὶ τοὺς ἀριθμοὺς τῶν ρημάτων. Ἀδυνατῶν ν’ ἀπαλλαγῇ τοῦ σολοικισμοῦ, ὃν μετὰ τοῦ μητρικοῦ γάλακτος ἐθήλασεν, ἁπλοϊκῶς ἰσχυρίζεται, ὅτι οἱ Γάλλοι κατακτηταὶ εἶναι οἱ αἴτιοι τοιαύτης ἐκβαρβαρώσεως τοῦ ἑλληνικοῦ λόγου. Ἐν τούτοις ἡ μαρτυρία τῶν ἀρχαίων ἀποδεικνύει, ὅτι ὁ σολοικισμὸς εἶναι καρπὸς αὐτοῦ τοῦ Κυπριακοῦ ἐδάφους».
Αυγή, αρ. φυλ. 3139, 27.04.1872
Ἀρχαιολογικά ἐν Δήλῳ.
Ἀπὸ ἐπιθυμίαν ὁρμώμενος νὰ ἴδῳ τὴν Δῆλον μετέβην ἐκ τῆς Μυκόνου ἐκεῖσε πρὸ χρόνου τινός· ὁ καιρὸς ἦτο γαλήνιος ἡ δὲ μετάβασίς μου εἰς τὸν ἄλλοτε ἱερὸν τοῦτον τόπον οὐκ ὀλίγην ἐντύπωσιν μοὶ ἐπροξένησεν· ἐδέησε νὰ περιέλθω τὰ μέρη ὅλα ἐκεῖνα ἐπὶ τῶν ὁποίων σώζονται ἄπειρα ἐρείπια καὶ πολλὰ λείψανα τῆς ἀρχαιότητος, ἐκεῖνα δὲ τὰ ὁποῖα διεγείρουσιν αἴσθημα μεγαλείου καὶ θαυμασμοῦ εἰς τὸν ἐπισκεπτόμενον τὴν μικρὰν ταύτην νῆσον εἰσὶν κυρίως, ὁ πλησίον τῆς παραλίας εἰς λείψανα ναὸς τοῦ Ἀπόλλωνος, καὶ ἐν τῇ θέσει τοῦ ὁποίου σώζεται οἰκοδόμημά τι ἐκ κολοσσιαίων μαρμάρων, ἔχον βαθὺ ἐμβαδὸν τρίγωνον, καί οὗ τινος ἡ χρῆσις καθίσταται δυσεξήγητος, τὸ ἐπὶ ὑψώματος τινὸς ὑπάρχον ἐν ἐρειπίῳ ὠδεῖον ἤ θέατρον μεγάλης χωρητικότητος, ἡ λεγομένη ὀρχήστρα κειμένη ἐν τῷ μέσῳ σχεδὸν τῆς νήσου εἰς μέρος κατωφερές, ἔχουσα μεγάλην στρογγύλην περιφέρειαν, καὶ ἡ ὁποῖα ὡς ἐκ τῶν ὑπαρχόντων ὀχετῶν, δι’ ὧν διωχετεύετο θαλάσσιον ὕδωρ, φαίνεται ὅτι ἐχρησίμευεν εἰς γυμνάσια πλησιέστατα τῆς Δήλου κεῖται ἡ μεγάλη Δῆλος ‘Ρήνια, ἐπὶ τῆς ὁποίας οἱ Δήλιοι εἶχον τὸ νεκροταφεῖόν των. Τὸ ἔτος 1828 γεωργός τις σκάπτων εἰς τὸ μέρος τοῦτο τυχαίως εὗρεν ἕν ἄγαλμα, ἡ ἀνεύρεσις τοῦ ὁποίου παρεκίνησε πολλοὺς κατοίκους τῆς Μυκόνου, καθότι ἡ Δῆλος ἀνήκει εἰς τὴν Μύκονον, νὰ μεταβῶσιν ἐπὶ τούτῳ εἰς τὴν Δῆλον καὶ ἔργον ποιήσαντες τὴν ἀνασκαφὴν ἐπὶ τοῦ μέρους τοῦ νεκροταφείου ἀνεκάλυψαν ἀνάγλυφα πλέον τῶν ἑκατὸν καί τινα ἀγάλματα πολλοῦ λόγου ἄξια καὶ οὐκ ὀλίγα κιβώτια μολύβδινα περιέχοντα ὀστᾶ. Ἡ δημογεροντία Μυκόνου ἐφρόντισε νὰ συλλέξῃ ὅλας τὰς ἀνακαλυφθείσας ταύτας ἀρχαιότητας, καὶ ὁ τότε ἐπὶ Κυβερνήτου Καποδίστρια ἔφορος τῶν ἀρχαιοτήτων κ. Μουσταξύδης ἐπεμελήθει (sic) νὰ τὰς μετακομίσῃ εἰς Αἴγιναν, ὅθεν καὶ ὀλίγαι μόνον ἐκ τούτων, καθ’ ἅ λέγουσιν, ἀποτελοῦσιν ἤδη μέρος τῶν ἐν τῷ ἐνταῦθα ναῷ τοῦ Θησέως ὑπαρχουσῶν ἀρχαιοτήτων· κατὰ τὴν τότε γενομένην ἀνασκαφὴν ἀνευρέθη ἕν ζεῦγος χρυσῶν ἐνωτίων παριστανόντων πρόσωπον λέοντος. Ταῦτα ὁ δῆμος Μυκόνου ἐδωρήσατο εἰς τὴν πρώην (sic) βασίλισσαν Ἀμαλίαν δεχθεῖσαν αὐτὰ μετὰ μεγίστης εὐχαριστήσεως. Ὅ,τε (sic) ὡς προεῖπον, μετέβην εἰς Δῆλον ἔλαβον ὡς ὁδηγὸν ἕνα ἐκ τῶν αὐτόθι ποιμένων, ὁ ὁποῖος ἀφοῦ μ’ ἐφιλοξένησεν ἐν τῇ πενιχρᾷ καλύβῃ του μοὶ ἐδώρησεν ἕν πήλινον ἀγγεῖον καὶ ἐννέα χάλκινα νομίσματα ἀρχαῖα, μὲ ὑπέδειξε δὲ ἕν μάρμαρον χωμένον ἐν τῇ γῇ τῆς αὐτῆς καλύβης, ὅπερ πιθανὸν νὰ ἦναι (sic) ἀνάγλυφον καὶ τὸ ὁποῖον δὲν ἐτόλμησε ν’ ἀνασκάψῃ φοβούμενος τὴν τιμωρίαν του παρὰ τοῦ δημάρχου Μυκόνου ἀπαγορεύσαντος αὐστηρῶς πᾶσαν ἀνασκαφήν. Ἀνέκαθεν τὴν Δῆλον ἐπεσκέπτοντο ἄπειροι περιηγηταὶ Εὐρωπαῖοι καὶ πολλὰ πολεμικὰ αὐτῶν πλοῖα ἐλιμενίζοντο ἐπίτηδες ἐκεῖσε καὶ ἐπεχείρουν πρὸ τῆς συστάσεως τοῦ ἑλλην. βασιλείου ἀνασκαφάς, οὐδεμία δὲ ἀμφιβολία, ὅτι πολλὰ κειμήλια τῆς ἀρχαιότητος ἀνήκοντα εἰς τὸ ἔθνος ἡμῶν μετεφέρθησαν εἰς τὰ ξένα κράτη. Πρὸ χρόνων πολλῶν ἀνευρέθη ἐντὸς τῶν ἐρειπίων τῆς Δήλου μαρμάρινος κεφαλή, ἥν ὁ τότε ἐν Μυκόνῳ ὑποπρόξενος τῆς Γαλλίας ἠγόρασε· ἡ κεφαλὴ αὕτη ἦτο τόσον ἐντελὴς καὶ τοσαύτην φυσικότητα παρίστανεν, ὥστε πολλοὶ περιηγηταὶ μαθόντες τὴν ἀνακάλυψιν τοῦ σπανίου τούτου ἀγάλματος μετέβησαν εἰς Μύκονον ὅπως ἴδωσιν καὶ εἰ δυνατὸν ἀγοράσωσιν αὐτό, ἀλλ’ εἰς μάτην καθότι (sic) ὁ ὑποπρόξενος ἠρνήθη τὴν πώλησιν, τὸ δὲ ἑξῆς ἀνέκδοτον ἔλαβε τότε χώραν. Ἑνὸς δικρότου γαλλικοῦ προσορμισθέντος εἰς Μύκονον ἀξιωματικοί τινες αὐτοῦ ἐξῆλθον πρὸς ἐπίσκεψιν τοῦ Γάλλου ὑποπροξένου, οὗτος ἔδειξε τὸ ἄγαλμα εἰς αὐτούς, οἵτινες θαυμάσαντες τὴν ἐντέλειαν αὐτοῦ παρεκάλεσαν τὸν ὑποπρόξενον νὰ σχηματίσῃ ἐντὸς δωματίου ἔχοντος ἀμυδρὸν φῶς καὶ ἐπὶ κλίνης σῶμα ψευδὲς ἀνθρώπου καὶ θέσῃ εἰς αὐτὸ τὴν ἀγαλμάτιον κεφαλὴν καλυμμένην μὲ σκοῦφον καὶ οὕτως παραστήσῃ εἰς τὸν διοικητὴν τοῦ δικρότου, ὅστις ἔμελλε νὰ ἐξέλθῃ καὶ μεταβῇ εἰς τὸ ὑποπροξενεῖον, ὅτι Γάλλος τις μεταβὰς πρὸ ἡμερῶν αὐτόθι ἀσθενεῖ βαρέως· τούτου γενομένου ὁ διοικητὴς ἐξελθὼν ἐζήτησε νὰ ἴδῃ ἀμέσως τὸν πάσχοντα· ὠδηγήθη λοιπὸν οὗτος εἰς τὸ προπαρασκευασμένον δωμάτιον καὶ πλησιάσας εἰς τὴν κλίνην ἔθεσε τὴν χεῖρά του εἰς τὸ μέτωπον τοῦ μαρμαροασθενοῦντος, ὅτε αἰσθανθεὶς ψυχρότητα καὶ ἐκλαβὼν αὐτὸν ὡς τεθνηκότα ἀνέκραξεν, «αὐτὸς ἀπέθανε» καὶ τότε μόνον ἠδυνήθη νὰ ἐννοήσῃ τὴν ἀπάτην του ὁπόταν οἱ ἀξιωματικοὶ καὶ ἄλλοι παρεστῶτες ἐγέλασαν.  Ἡ φήμη τοῦ ἀγάλματος τούτου ἔφθασεν εἰς τὰς ἀκοὰς τοῦ Σουλτάνου, ὁ ὁποῖος ἀπέστειλεν εἰς Μύκονον ἕνα πασᾶν καὶ τὸ παρέλαβεν ὅπως τὸ δωρήσῃ εἰς τὸν μέγαν Ναπολέοντα.
Ἡ Δῆλος περιέχει ἐν τοῖς κόλποις αὐτῆς πολλὰς ἀρχαιότητας τὰ δὲ σωζόμενα εἰς σωροὺς ἐκ λίθων ἐρείπια, τὰ ὁποῖα καλύπτουσι τὸ μεγαλείτερον (sic) μέρος τῆς νήσου τὸ ὠδεῖον καὶ ἡ ὀρχήστρα εἰσὶν ἰσχυραὶ ἀποδείξεις ὅτι ἡ ἔρημος Δῆλος εἶχε κατοίκους τὸ πάλαι πλέον τῶν ἑκατὸν χιλιάδων.
Ἡ Δῆλος κειμένη εἰς τὸ κέντρον σχεδὸν τῶν Κυκλάδων νήσων εἶναι εὐάερος καὶ ὑγειεστάτη (sic), κέκτηται δὲ καὶ ἀσφαλεῖς λιμένας· τὰ προσόντα ταῦτα καὶ ἄλλοι λόγοι φαίνεται, ὅτι προέτρεψαν τοὺς ἀρχαίους νὰ κατοικήσωσι τὴν μικρὰν ταύτην νῆσον καὶ ὅπου οἱ Ἀθηναῖοι κατὰ πενταετίαν ἀπέστελον (sic) ἀντιπροσώπους καὶ ἐπανηγύριζον τὰς ἑορτὰς πρὸς τιμὴν τοῦ Ἀπόλλωνος.
Ἀθῆναι τήν 25 Ἀπριλίου 1872.
Πηγή