Ο πολιτικός γάμος 30 χρόνια μετά, στην Ελλάδα της κρίσης

Γράφει ο Κωνσταντίνος Ζέρβας Αντιδήμαρχος Περιβάλλοντος, Ποιότητας Ζωής και Ελεύθερων Χώρων δήμου Θεσσαλονίκης kzervas@otenet.gr «Συγκε...

Γράφει ο Κωνσταντίνος Ζέρβας
Αντιδήμαρχος Περιβάλλοντος, Ποιότητας Ζωής και Ελεύθερων Χώρων δήμου Θεσσαλονίκης
kzervas@otenet.gr

«Συγκεντρωθήκαμε εδώ σήμερα για να συμμετάσχουμε στο γάμο του… και της …, μια σημαντική στιγμή της ζωής τους. Σας απευθύνω λοιπόν επίσημα την ερώτηση: … δέχεσαι ως σύζυγό σου την …; … δέχεσαι ως σύζυγό σου τον …;»
Έτσι ακριβώς ξεκινά το τελετουργικό του πολιτικού γάμου στη χώρα μας. Ο πολιτικός γάμος νομιμοποιήθηκε στη χώρα μας μόλις το 1982, με τον νόμο 1250/1982, με καθυστέρηση σχεδόν δύο αιώνων από την πρώτη αντίστοιχη περίπτωση στην Ευρώπη. Υπήρξε ένα ακόμη από τα αποτελέσματα της Γαλλικής Επανάστασης και πολύ γρήγορα εξαπλώθηκε σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο. Στην Ελλάδα, και λόγω του ιδιαίτερου ρόλου της Εκκλησίας στην εξέλιξη των κοινωνικών θεσμών (βλέπε ταυτότητες, αποτέφρωση κ.α.), ο θεσμός πολεμήθηκε. Ο αείμνηστος Αντώνης Τρίτσης πέρασε άσχημα στις μέρες της δόξας του, προσπαθώντας να καθιερώσει την τέλεση του πολιτικού γάμου ως υποχρεωτική. Ο τότε πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου, ουσιαστικά τον παρέκαμψε θεσπίζοντας την επιλεκτική χρήση πολιτικού ή θρησκευτικού γάμου. Τα πρώτα εκείνα χρόνια όμως ούτε το 10% δεν επέλεγε το γάμο στο Δημαρχείο. Ελάχιστοι επέλεγαν την τέλεση της λιτής πολιτικής τελετής. Λίγο η σύγκρουση με τις παραδόσεις, λίγο η έλλειψη γκλαμουριάς και η επίδειξη πλούτου σε μια Ελλάδα που από τότε ακολουθούσε σταθερά ανοδικό βιοτικό επίπεδο. Κι έτσι οι περισσότεροι κατέληγαν στης «εκκλησιάς την πόρτα». Αντίθετα το δρόμο του Δημαρχείου επέλεγαν πέραν κάποιων ιδεολογικά τοποθετημένων στο θέμα, όσοι είχαν καθαρά συμβατικούς λόγους (άδειες παραμονής, μεταθέσεις, προχωρημένες… εγκυμοσύνες).
Η νομική κάλυψη πλέον όσων τελούν πολιτικό γάμο και στην Ελλάδα είναι πλήρης. Παρότι στην χώρα μας ο πολιτικός γάμος δεν είναι υποχρεωτικός όπως στον δυτικό κόσμο, όσοι τον επιλέγουν δεν υπολείπονται νομικά τίποτα όσων επιλέγουν τον θρησκευτικό. Οι υποχρεώσεις και τα δικαιώματα είναι πλέον ίδια και βασίζονται στον νόμο 1329/83 για την ισότητα ανδρών και γυναικών. Το θέμα της αστικής νομιμοποίησης μίας σχέσης μπορεί να λύθηκε για άθεους, αλλόθρησκους και αλλοεθνείς δε λύθηκε όμως για άλλη μια κατηγορία που περιμένει να βρει δικαίωση. Το μόνο που απομένει, είναι να νομιμοποιηθεί και ο πολιτικός γάμος για τα ομοφυλόφιλα ζευγάρια. Και να μπορούν να τον επιλέξουν, ως ισότιμα μέλη μιας κοινωνίας που δεν τους κατακρίνει, αλλά τους αποδέχεται όπως είναι. Να αποκτήσει τη νόμιμη δυνατότητα συμβίωσης και διαχείρισης περιουσίας. Θα πρέπει να προβλεφθεί και από το ελληνικό δίκαιο αυτό που ήδη εφαρμόζεται στην Ισπανία, Βέλγιο, Ολλανδία, αρκετές πολιτείες των Η.Π.Α. και πρόσφατα και στη Γαλλία. Ένα βήμα το οποίο στην δεδομένη πολιτική συγκυρία θα αποτελούσε σίγουρα μια απόδειξη ότι η ελληνική κοινωνία παρ’ όλη την κρίση εξελίσσεται και δεν έχει μόνο ακραία ανακλαστικά και συμπεριφορές.
Τι γίνεται όμως σήμερα στην Ελλάδα της κρίσης; Μία από τις πολλές συνέπειες της οικονομικής κρίσης στην χώρα μας είναι η αύξηση τέλεσης των πολιτικών γάμων. Μάλιστα μια πρόχειρη και ανεπιβεβαίωτη στατιστική υποστηρίζει ότι πλέον για κάθε πέντε πολιτικούς γάμους, γίνεται μόλις ένας θρησκευτικός! Φαινόμενο, που αν επιβεβαιωθεί και επισήμως, θα αποτελέσει σημαντική αλλαγή για το μέλλον του θεσμού του γάμου στην Ελλάδα. Και έτσι μια ολόκληρη βιομηχανία (από το φωτογράφο μέχρι τους καντηλανάφτες της εκκλησίας, και από τους οίκους υψηλής ραπτικής μέχρι τους ιδιοκτήτες των -άθλιων κατά κανόνα- αιθουσών γαμήλιων δεξιώσεων και τους ανθοπώλες) αναπολούν τις παλιές καλές μέρες, όπου χρειαζόταν «μέσο» για να εξασφαλίσεις δημοφιλή εκκλησία ή αίθουσα σε Σαββατόβραδα υψηλής ζήτησης.
Οι πρώτοι λοιπόν πολιτικοί γάμοι που τελέστηκαν στην χώρα μας είχαν κάποιο ιδεολογικό υπόβαθρο. Είτε διότι επείγονταν για διοικητικούς λόγους να αποκτήσουν την ιδιότητα του συζύγου. Οι λόγοι όμως που πλέον οδηγούν τους περισσότερους στα σκαλιά του Δημαρχείου αντί της Εκκλησίας, φαίνεται πως είναι οικονομικοί. Ο πολιτικός γάμος μπορεί πράγματι να βγει πιο οικονομικός από τον θρησκευτικό. Τα χρήματα του γαμήλιου προϋπολογισμού αντί να ξοδευτούν στην δημιουργία (ή μίσθωση) ενός νυφικού, μπορεί να δοθούν στα έξοδα διαβίωσης (αν όχι επιβίωσης!). Το κόστος ενός πολιτικού γάμου είναι ελάχιστο (ένα απλό παράβολο των 15 Ευρώ για κάθε σύζυγο) σε σχέση με τις εκατοντάδες ευρώ που απαιτούνται στις εκκλησίες (και όσο κεντρικότερη η εκκλησία το κόστος ανεβαίνει!). Οι… καημένοι αντιδήμαρχοι (μαζί με τις άλλες αρμοδιότητες κι επιτροπές) είμαστε εκεί τουλάχιστον μια φορά την εβδομάδα, να τελούμε το πολιτικό «μυστήριο» ανά 10 λεπτά της ώρας. Προσπαθώντας σε μια τυπική (και μάλλον άνευρη) διαδικασία να δώσουμε λίγη λάμψη ή έστω λίγο κέφι. Θα μπορούσε βέβαια να προβλεφθεί η δυνατότητα από τους Δήμους (έστω και με μια παραπάνω χρέωση) να παρέχουν ένα ιδιαίτερο χώρο σε μια διαδικασία πιο λαμπερή. Στο Δήμο Θεσσαλονίκης αυτό έχει εφαρμοσθεί πιλοτικά στον υπέροχο αύλειο χώρο της «Κάζα Μπιάνκα», κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες.
Η εμπειρία μου πάντως από τους πολιτικούς γάμους που έκανα ως αντιδήμαρχος τα δύο τελευταία χρόνια είναι πλουσιότατη.
Μου έτυχαν γάμοι ζευγαριών με διαφορετικές θρησκείες: παλαιστίνιος γαμπρός με σαλονικιά νύφη. Απίστευτο κέφι και παραδοσιακά τραγούδια και ευχές από το αναρίθμητο σόι του γαμπρού. Γάμοι με βέρες ή χωρίς. Σε έναν μάλιστα η βέρα του γαμπρού ήταν υποδιπλάσια αυτής της νύφης (αντίστοιχα ήταν και τα κιλά). Γάμοι με μεγάλη διαφορά ηλικίας. Γάμος στο μαιευτήριο στο παρά πέντε πριν τη γέννα (πόσο άντεξε άραγε η νύφη να περιμένει;), γάμος στο κρεβάτι του πόνου (και μάλλον του θανάτου). Γάμοι όπου η παρέα του ζευγαριού ήρθε σχεδόν μεθυσμένη, έχοντας μάλιστα «απαλλοτριώσει» το νυφικό μπουκέτο από διπλανό παρτέρι του Δήμου. Γάμος όπου ο ένας πεθερός ήθελε να δώσει χαρτζιλίκι στον αντιδήμαρχο για τον… κόπο του. Γάμοι με μουσική και χορό. Γάμοι με μάρτυρες δύο βλοσυρούς δικηγόρους. Γάμοι όπου το δημαρχιακό μέγαρο είχε ασφυκτικά γεμίσει!
Ο γάμος βέβαια πάντα αποτελεί την προσδοκία μιας νέας ζωής, με την αισιοδοξία που αυτή εμπεριέχει. Κι έτσι κάθε Τετάρτη απόγευμα τα χαρούμενα ή λιγότερο χαρούμενα πρόσωπα που βλέπουμε στο Δημαρχείο του Δήμου Θεσσαλονίκης ακούν τις τελευταίες οδηγίες από το προσωπικό μήνυμα του Γιάννη Μπουτάρη προς αυτούς που σαλπάρουν για μια νέα ζωή: «Συνταγή και μυστικό επιτυχημένου γάμου δεν υπάρχει. Στο χέρι σας είναι να το ανακαλύψετε, αν η αγάπη, ο σεβασμός του ενός για τον άλλο κι η σύνεση στις κοινές αποφάσεις σας ακολουθούν. Σας εύχομαι στην κοινή πια διαδρομή σας, να μοιραστείτε πολλές χαρές και να σταθείτε μαζί, ενωμένοι και να ζήσετε μαζί τις καλές και τις κακές μέρες αυτής της συμβίωσης»!