Η μέθοδος των τεσσάρων και η λύση στο πρόβλημα της Ευρώπης…

Άρθρο του Δημήτρη Α. Γιαννακόπουλου. Ενώπιον ποιού προβλήματος βρίσκονται σήμερα οι πολίτες της ΕΕ; Ποιο είναι το πρόβλημα που καλείται ν...

Άρθρο του Δημήτρη Α. Γιαννακόπουλου.

Ενώπιον ποιού προβλήματος βρίσκονται σήμερα οι πολίτες της ΕΕ; Ποιο είναι το πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει η ψήφος τους;
Το πρόβλημα δεν είναι ένα, αλλά τέσσερα σε ένα, τα οποία θα μπορούσαν να αναπαρασταθούν και επιλυθούν - σε γεωστρατηγικό, γεωπολιτικό και γεωοικονομικό πλαίσιο - με τέσσερεις μεθόδους. Έτσι έχουμε το πρόβλημα ΕΕ, όπως το ορίζει ο δεξιός ευρωσκεπτικισμός, ο αριστερός ευρωσκεπτικισμός, ο κεντρώος οικονομισμός (κεντροδεξιά και κεντροαριστερά) και ο αριστερός ευρωπαϊσμός.

Οι τέσσερεις διακριτές προσεγγίσεις (διακριτή προβληματοποίηση) δομούν τέσσερα διακριτά προβλήματα κονστρουκτιβιστικής μορφής με περισσότερο ή λιγότερο ωστόσο ποζιτιβιστή οντολογία: πώς (:κονστρουκτιβισμός) θα πρέπει να δράσουμε πολιτικοοικονομικά, ώστε να … [ακολουθεί η κανονιστική (normative) τοποθέτηση καθενός από τους τέσσερεις κύριους, διακριτούς ιδεολογικοπολιτικούς και κοσμο-αντιληπτικούς παράγοντες (1. εθνικιστές δεξιοί, 2. μαρξιστές-λενινιστές, 3. «χριστιανοδημοκράτες, φιλελεύθεροι και σοσιαλδημοκράτες», ως μια συναινετική, συγκλίνουσα φόρμα στο νεοφιλελεύθερο κέντρο, δια της σύζευξης της λεγόμενης Νέας Νεοκλασικής Σύνθεσης με τον Μονεταρισμό, και 4. αριστεροί που προτάσσουν την ριζοσπαστικοποίηση των δημοκρατικών θεσμών στην ΕΕ, για την μετάβαση της σε μια δημοκρατική, αποκεντρωμένη ομοσπονδία].

Αυτές οι τέσσερεις διακριτές προβληματοποιήσεις της ΕΕ αντιμετωπίζονται στο πλαίσιο τεσσάρων μεθόδων: εθνοκεντρική, αντικαπιταλιστική-επαναστατική, οικονομιστική (: όλα είναι οικονομία και η εθνική οικονομία ακόμη, μια οικονομία της αγοράς) και ευρωπαϊκή (: βάση είναι ο δημοκρατικός πολιτισμός στην ΕΕ, από τον οποίο μπορεί να παραχθεί μια κοινωνική οικονομία της αγοράς, με κοινωνική δικαιοσύνη και αλληλεγγύη).

Συνεπώς, το ποζιτιβιστικό ερώτημα που αφορά στην οικονομική κρίση της ευρωζώνης (το «γιατί και το διότι» της κρίσης), είναι, ως πολιτικό δίλημμα, ένα στην ουσία κονστρουκτιβιστικό ερώτημα που αφορά στο «πώς» της αλλαγής του μοντέλου διακυβέρνησης της ΕΕ, ώστε να επιτευχθεί με πολιτικά ή ακόμη τεχνοκρατικά (: οικονομισμός) μέσα, λύση στο οικονομικό πρόβλημα.

Παραδόξως, καλύτερα εξοπλισμένη για να απαντήσει σε αυτό το ερώτημα είναι η Ευρωπαϊκή Αριστερά και με την έννοια αυτή είναι εκείνη που αναπτύσσει και προβάλει την πλέον φιλοευρωπαϊκή αναφερόμενη ταυτότητα στην συγκυρία της κρίσης. Παραδόξως επιφανειακά, αλλά ευλόγως αν το εξετάσεις βαθύτερα, στο πλαίσιο της κοινωνικής θεωρίας με δημοκρατικές αρχές. Μην απορείτε λοιπόν που ακόμη και ο Jürgen Habermas της κριτικής δημοκρατικής θεωρίας, γύρισε την πλάτη στους σοσιαλδημοκράτες και αγαλλιάζει σήμερα την Ευρωπαϊκή Αριστερά! Τίποτε το περίεργο! Η Ευρωπαϊκή Αριστερά μιλάει αυτή τη στιγμή της κρίσης την γλώσσα του: η οικονομική κρίση του μοντέλου συσσώρευσης στην ΕΕ, με πόλωση του κεφαλαίου στο κέντρο, αντιπληθωριστική πολιτική και λιτότητα, απαιτεί εκδημοκρατισμό των ευρωπαϊκών θεσμών και πολιτικοοικονομική ολοκλήρωση της Ένωσης για να αντιμετωπιστεί ως πρόβλημα. Δηλαδή, με τον ριζοσπαστικό εκδημοκρατισμό της Ένωσης θα λύσεις το πρόβλημα της παρούσας οικονομικής κρίσης.

Αυτό, αναγνώστη μου, έρχεται να συναντήσει την προβληματοποίηση από την μεριά του αυθεντικού Κεϋνσιανισμού σε ένα όμως πιο πλούσιο θεωρητικό και εμπειρικό περιβάλλον και σε ένα διαφορετικό δημόσιο χώρο που λαμβάνει την μορφή ενός «Οικονομικού Ευρωπαϊκού Εθνικισμού», σε αντικατάσταση του «Οικονομικού Κρατικού Εθνικισμού». Εδώ, ο αντιπληθωρισμός και η λιτότητα που χαρακτηρίζουν την συναίνεση στο κέντρο χριστιανοδημοκρατών, φιλελευθέρων και σοσιαλδημοκρατών, δομώντας μιας μορφή Νεο-ηγεμονίας στην Ευρώπη υπό την ηγεσία της γερμανικής ελίτ, θεωρείται ως τραγική αντιλαϊκή στρατηγική που ουσιαστικά θίγει την πολιτική νομιμοποίηση ως προς το κοινό ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Η στρατηγική αυτή είναι τέρας για τον λαό και άγγελος για το μεγάλο κεφάλαιο. Είναι η στρατηγική που οδηγεί σε ρήξη μεταξύ εργαζομένων και κεφαλαιούχων. Είναι η στρατηγική που διαμορφώνει εμπόλεμο κλίμα στην Ευρώπη. Είναι η αποκρουστική μέθοδος που μεταβάλει την κυριαρχία σε αυστηρή πειθαρχία και έλεγχο με την μορφή του Panopticon που σχεδίασε ο Jeremy Bentham κατά το τέλος του 18ου αιώνα, και για το οποίο είχα γράψει ένα άρθρο, μάλλον προφητικό, για την εξέλιξη της ευρωζώνης.

Η Ευρωπαϊκή Αριστερά προτείνει έναν πολιτικό μηχανισμό που αντιστρέφει αυτή την στρατηγική «σύγκλισης στο Νεο-ηγεμονικό κέντρο», αντιπαραθέτοντας μια στρατηγική εναλλακτικής ηγεμονίας ήπιων πολιτικών, σύμφωνα με την οποία η παραγωγή και διαμόρφωση της αξίας στην ΕΕ, παύει να αποτελεί τέρας για τον λαό, αν και μεταβάλλεται σε τέρας για τον μονοπωλιακό καπιταλισμό!

Κατά την άποψή μου, ο δεξιός και ο αριστερός ευρωσκεπτικισμός, αν και νομιμοποιούνται πολιτικώς, εξαιτίας της καταστροφικής, για τα δύο τρίτα της κοινωνίας των λιγότερο ανταγωνιστικών χωρών της ΕΕ, στρατηγικής της «συναίνεσης στο κέντρο», δεν έχουν να προσφέρουν μια λύση με οικουμενικά, ευρωπαϊκά χαρακτηριστικά. Αυτοί, είτε αναδιπλώνονται αμυντικά στον εθνοκεντρισμό, εκφράζοντας έναν δεξιό λαϊκισμό, είτε αρθρώνουν μια επαναστατική, αντικαπιταλιστική αφήγηση μαρξιστικού-λενινιστικού τύπου, που όμως δεν μπορεί να υποστηριχθεί με αντικειμενικά (κοινωνικά και παραγωγικά) στοιχεία, στο σημερινό πλαίσιο των εθνικών ευρωπαϊκών κρατών. Έτσι και οι δύο αυτές μέθοδοι αντιμετώπισης της κρίσης, αν και έχουν ισχυρά στοιχεία πολιτικής νομιμοποίησης, με εντελώς διαφορετικά ασφαλώς κίνητρα και κριτήρια πολιτικής δράσης, εμφανίζονται εκτός σύγχρονου ευρωπαϊκού τόπου και χρόνου. Είναι αφηγήσεις από το παρελθόν…

Έτσι, οι δύο κατεξοχήν αντίπαλοι, στο σύγχρονο ευρωπαϊκό πλαίσιο, είναι από την μια μεριά ο συνεταιρισμός χριστιανοδημοκρατών-σοσιαλδημοκρατών, του ενδιάμεσου χώρου τους και των παραφυάδων τους από δεξιά και αριστερά, και από την άλλη η αναδυόμενη, πολύχρωμη, πλουραλιστική, νέα Ευρωπαϊκή Αριστερά. Οι πρώτοι υπερασπίζονται τον μηχανισμό που δόμησε την ΕΕ, σε αυτό που είναι σήμερα και το σκληρό ευρώ που συνοδεύεται από αντιπληθωριστική πολιτική και οικονομιστική διαλεκτική, που θεμελιώνει την μετατροπή της Ευρώπης σε Νεο-ηγεμονία υπό την γερμανική ηγεσία, ενώ οι δεύτεροι επιδιώκουν την μετατροπή της Ένωσης σε έναν πόλο εναλλακτικής ηγεμονίας, μέσω της αναδρομής του συσσωρευμένου πλούτου δια της ριζοσπαστικοποίησης της δημοκρατικής εξέλιξης σε αυτήν.

Για χάρη της κοινωνικής ανάπτυξης και της ευημερίας, η ΕΕ θα πρέπει να μεταβληθεί σε αποκεντρωμένη ομοσπονδία, η οποία θα πρέπει να αντικαταστήσει την αντιπληθωριστική πολιτική με την ισορροπημένη ανταγωνιστική υποτίμηση, ή με έναν μηχανισμό που θα ρυθμίζει κεντρικά και με αναπτυξιακούς συντελεστές την ανταγωνιστική μορφή υποτίμησης σε κάθε χώρα-μέλος ξεχωριστά, συμβάλλοντας έτσι στην ουσιαστική κοινωνική σύγκλυση. Έτσι, πουθενά η ύφεση δεν θα συμπίπτει με περιοριστικά δημοσιονομικά μέσα, τα κράτη θα δανείζονται απευθείας από μια κεντρική ευρωπαϊκή τράπεζα και μεσοπρόθεσμα θα αντιστραφεί η πόλωση κεφαλαίου στο κέντρο, η οποία σήμερα στεγνώνει την περιφέρεια από ζωτικά αναπτυξιακά κεφάλαια και τεχνολογικά προηγμένη εκβιομηχάνιση.

Προσεγγίζοντας την μέθοδο των τεσσάρων για την λύση στο πρόβλημα της Ευρώπης, δεν θέλω να εξιδανικεύσω τίποτε. Θεωρώ την λύση που υπερασπίζεται η Ευρωπαϊκή Αριστερά, όχι ως την ιδανική, ούτε ως κάποιον αναγκαίο συμβιβασμό μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας. Πιστεύω απλώς πως η Ευρωπαϊκή Αριστερά, παρά την εσωτερική της πλουραλιστικότητα, στα όρια της «κακοφωνίας», εκφράζει καλύτερα το δημοκρατικό αίτημα στην ήπειρο μας σε μια πραγματιστική (χρηματο)οικονομική και προαγωγική βάση. Την βλέπω ως μια απόπειρα να «ξεμπουκώσει» ο κινητήρας που παράγει καινοτόμο δημοκρατική πολιτική στην Ευρώπη και ως κίνητρο για την αφύπνιση της διανόησης και της αγοράς, με αναθέρμανση της κοινωνικής οικονομίας εις βάρος των μονοπωλίων και του ολοκληρωτικού καπιταλισμού.

Την βλέπω, λοιπόν, ως τον μοναδικό ειρηνικό (μη καταστροφικό) δρόμο για την κοινωνική πρόοδο στην Ευρώπη. Έναν ανεξερεύνητο δρόμο, που στον βαθμό που τον ακολουθήσουμε θα μας οδηγήσει πιθανότητα στο γεφύρι μέσω του οποίου η κοινωνική οικονομία της αγοράς υπερπηδά τον ολοκληρωτισμό, τον εθνικισμό και τον ψυχαναλυτισμό στην πολιτική και στην πολιτική οικονομία, δίνοντας παράλληλα μια πιο ανθρώπινη διάσταση στον ιμπεριαλισμό. Αυτό είναι κάτι που δεν δίνει ασφαλώς λύση στα θεμελιώδη προβλήματα που προκαλεί η καπιταλιστική ανάπτυξη στις κοινωνίες, αλλά απλώς δίνει χρόνο και ανοίγει κοινωνικό χώρο αυτά να αντιμετωπιστούν αργότερα, υπό ευνοϊκότερες συνθήκες για το κίνημα των εργαζομένων.