Αθέμιτες εμπορικές πρακτικές και τρόποι αντιμετώπισής τους από τους καταναλωτές

Γράφει ο Χρήστος Ηλ. Τσίχλης Δικηγόρος Αθηνών Ορισμένες εμπορικές πρακτικές στην Ευρώπη απαγορεύονται πλήρως... Για να εξασφ...

Γράφει ο Χρήστος Ηλ. Τσίχλης
Δικηγόρος Αθηνών

Ορισμένες εμπορικές πρακτικές στην Ευρώπη απαγορεύονται πλήρως... Για να εξασφαλιστεί ότι οι εμπορευόμενοι, οι επαγγελματίες μάρκετινγκ και οι πελάτες γνωρίζουν σαφώς τι είναι απαγορευμένο,
συντάχθηκε μία Μαύρη Λίστα αθέμιτων πρακτικών.
Είδη εμπορικών πρακτικών που καλύπτει:

Οι εμπορικές πρακτικές στη Μαύρη Λίστα είναι αθέμιτες υπό οποιεσδήποτε συνθήκες και δεν απαιτείται κατά περίπτωση αξιολόγηση έναντι άλλων
διατάξεων της Οδηγίας. Η λίστα μπορεί να τροποποιηθεί μόνο σε επίπεδο ΕΕ, μέσω αναθεώρησης της Οδηγίας με τη συμμετοχή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου(αντιπροσώπων από τα κράτη μέλη).
Τι συμπεριλαμβάνεται;
-Σήματα trust και κώδικες
«Ισχυρισμός ότι πρόκειται για συμβαλλόμενο σε κώδικα συμπεριφοράς ενώ ο εμπορευόμενος δεν είναι συμβαλλόμενος.»«Χρησιμοποίηση σήματος trust, ποιοτικού σήματος ή αντίστοιχου διακριτικού χωρίς την αντίστοιχη άδεια.»
«Ισχυρισμός ότι ένας κώδικας συμπεριφοράς έχει την έγκριση δημόσιου ή άλλου φορέα ενώ δεν την έχει.»

«Ισχυρισμός ότι ο εμπορευόμενος (συμπεριλαμβανομένων των εμπορικών πρακτικών του) ή ένα προϊόν έχει την έγκριση, την επικύρωση ή την άδεια δημόσιου ή ιδιωτικού φορέα ενώ δεν την έχει, ή παρόμοιος ισχυρισμός, ο οποίος δεν ανταποκρίνεται στους όρους της έγκρισης, της επικύρωσης ή της άδειας.»
-Διαφήμιση «δόλωμα».«Πρόσκληση για αγορά προϊόντων σε μία
καθορισμένη τιμή, χωρίς να γίνεται γνωστή η ύπαρξη οποιωνδήποτε εύλογων λόγων που μπορεί να έχει ο εμπορευόμενος για να πιστεύει ότι δεν θα μπορέσει
να προμηθεύσει ή να αναθέσει σε άλλο εμπορευόμενο να προμηθεύσει τα προϊόντα αυτά ή ισοδύναμά τους στην τιμή αυτή μέσα σε εύλογο διάστημα και σε
εύλογες ποσότητες, λαμβανομένου υπόψη του προϊόντος, της κλίμακας διαφήμισης του προϊόντος και της τιμή που προσφέρεται.»

Τα αποθέματα δεν διαρκούν.Διαφήμιση ενός κινητού τηλεφώνου σε πολύ χαμηλή
τιμή σε σύγκριση με άλλες προσφορές της αγοράς,χωρίς να υπάρχουν επαρκή αποθέματα ενώπιον της ζήτησης που θα αναμενόταν χάρη στη διαφήμιση.
-«Δόλωμα και μεταστροφή».«Πρόσκληση για αγορά προϊόντων σε καθορισμένη
τιμή και στη συνέχεια:
α) άρνηση επίδειξης του διαφημιζόμενου προϊόντος στους καταναλωτές,
ή
β) άρνηση λήψης παραγγελιών για το προϊόν ή παράδοσή τους σε εύλογο χρόνο,
ή
γ) επίδειξη ενός ελαττωματικού δείγματός του,με πρόθεση προώθησης ενός άλλου προϊόντος.»
-Διαφήμιση προϊόντων τα οποία δεν μπορούν να πωλούνται νόμιμα.
«Δήλωση ή με άλλο τρόπο δημιουργία της εντύπωσης ότι ένα προϊόν μπορεί να πωλείται νόμιμα ενώ δεν μπορεί>>.
-Παραπλανητική εντύπωση των δικαιωμάτων του καταναλωτή: «Ειδικά για εσάς»
«Παρουσίαση των δικαιωμάτων που παρέχει ο νόμος στον καταναλωτή ως ειδικό χαρακτηριστικό της προσφοράς του εμπορευόμενου.»-Περιορισμένες προσφορές:Ειδική προσφορά, μόνο σήμερα!
«Ψευδής δήλωση ότι το προϊόν θα είναι διαθέσιμο για πολύ περιορισμένο χρονικό διάστημα, ή ότι θα διατίθεται μόνο υπό ειδικούς όρους επί πολύ περιορισμένο χρονικό διάστημα, έτσι ώστε να προκληθεί η λήψη άμεσης απόφασης και να στερηθεί από τους καταναλωτές η δυνατότητα ή ο χρόνος να προβούν σε τεκμηριωμένη επιλογή.»-Γλώσσα εξυπηρέτησης μετά την πώληση:
Μάρκετινγκ στα ελληνικά, εξυπηρέτηση μετά την πώληση στα σουηδικά «Ανάληψη της υποχρέωσης παροχής υπηρεσιών υποστήριξης μετά την πώληση σε καταναλωτές με τους οποίους ο εμπορευόμενος είχε επικοινωνήσει πριν από τη συναλλαγή σε γλώσσα που δεν είναι
επίσημη γλώσσα του κράτους μέλους στο οποίο βρίσκεται ο εμπορευόμενος και στη συνέχεια διάθεση αυτής της υπηρεσίας μόνο σε άλλη γλώσσα,χωρίς αυτό να έχει καταστεί γνωστό στον καταναλωτή πριν να δεσμευθεί για τη συναλλαγή.»
-Κεκαλυμμένες διαφημίσεις: «Μεικτά μηνύματα» «Χρήση ανακοινώσεων στα μέσα, για την προώθηση ενός προϊόντος, πληρωμένων από τον εμπορευόμενο, χωρίς αυτό να γίνεται σαφές από το περιεχόμενο της ανακοίνωσης ή από εικόνα
ή ήχο σαφώς αναγνωρίσιμα από τον καταναλωτή (κεκαλυμμένη διαφήμιση).» Αυτό ισχύει υπό την επιφύλαξη της Οδηγίας του Συμβουλίου 89/552/ΕΟΚ.
Κεκαλυμμένη διαφήμιση.Ένα άρθρο σε ένα περιοδικό για ταξίδια για trekking
στη Νορβηγία περιγράφει πόσο εξαιρετική είναι η συγκεκριμένη εταιρεία ειδών κάμπινγκ γι αυτό το είδος ταξιδιού, για το οποίο ο παραγωγός των ειδών
κάμπινγκ έχει συνεισφέρει οικονομικά στο άρθρο,αν οι αναγνώστες δεν το γνωρίζουν.
-Η ασφάλεια ως επιχείρημα μάρκετινγκ: Αδικαιολόγητο παιχνίδι με το φόβο για
κινδύνους ασφάλειας «Διατύπωση ουσιωδώς ανακριβούς ισχυρισμού όσον
αφορά τη φύση ή την έκταση του κινδύνου για την προσωπική ασφάλεια του καταναλωτή ή της οικογένειάς του αν ο καταναλωτής δεν αγοράσει το
προϊόν.»
-Παγίδα: «Γνωστή εταιρεία, ή μήπως όχι;» «Προώθηση παρόμοιου προϊόντος με εκείνο που προσφέρει συγκεκριμένος κατασκευαστής, με τέτοιο τρόπο ώστε να παραπλανάται σκοπίμως ο καταναλωτής ότι έχει κατασκευασθεί από τον συγκεκριμένο κατασκευαστή, ακόμα και όταν δεν συμβαίνει αυτό.»
-Πυραμιδωτά συστήματα.«Δημιουργία, λειτουργία ή προώθηση ενός
πυραμιδωτού συστήματος πωλήσεων, όπου ο καταναλωτής θεωρεί ότι έχει την ευκαιρία να έχει όφελος που προκύπτει πρωτίστως από την εισαγωγή
άλλων καταναλωτών στο σύστημα παρά από την πώληση ή την κατανάλωση των προϊόντων.»
-Ψευδείς ισχυρισμοί σχετικά με μετακόμιση ή παύση της δραστηριότητας της επιχείρησης: «Τέλος εποχής! Εκποίηση!» «Ισχυρισμός ότι ο εμπορευόμενος πρόκειται να σταματήσει τη δραστηριότητά του ή να μετακομίσει,
ενώ αυτό δεν ισχύει.»
-Διευκόλυνση κέρδους:Πώς να κερδίσετε το λαχείο «Ισχυρισμός ότι τα προϊόντα μπορούν να διευκολύνουν το κέρδος σε τυχερά παιχνίδια.»
-Έπαθλα: «Συγχαρητήρια! Κερδίσατε!» «Ισχυρισμός σε μία εμπορική πρακτική διεξαγωγής διαγωνισμού ή καταβολής επάθλων χωρίς τη χορήγηση των περιγραφόμενων επάθλων ή του ισοδυνάμου τους.»
-Δημιουργία ψευδούς εντύπωσης για δωρεάν προσφορές: «Δωρεάν γυαλιά ηλίου»
«Περιγραφή του προϊόντος ως «δωρεάν», «χωρίς επιβάρυνση» ή αντίστοιχα αν ο καταναλωτής οφείλει να καταβάλει άλλη πληρωμή πλην του αναπόφευκτου κόστους για την απάντηση στην εμπορική πρακτική ή για την παραλαβή ή την παράδοση του αντικειμένου.»
Αναξιόπιστη συμπεριφορά.Διαφήμιση σ έναν κατάλογο παραγγελιών δηλώνει
ότι θα λάβετε ένα δωρεάν δώρο, π.χ. ένα ζευγάρι γυαλιά, όταν στην ουσία αυτό ισχύει μόνο για άτομα που παραγγέλνουν άλλα προϊόντα από τον κατάλογο.
-Προϊόντα που δεν έχουν παραγγελθεί «Προσθήκη στο υλικό μάρκετινγκ τιμολογίου ή αντίστοιχου εγγράφου με το οποίο ζητείται πληρωμή και το οποίο παρέχει στον καταναλωτή την εντύπωση ότι έχει ήδη παραγγείλει το προϊόν, ενώαυτό δεν ισχύει.
-Πληροφορίες αγοράς.«Διάδοση ουσιωδώς ανακριβών πληροφοριών
σχετικά με τις συνθήκες της αγοράς ή τη δυνατότητα εύρεσης του προϊόντος, προκειμένου να παροτρυνθεί ο καταναλωτής να αποκτήσει το προϊόν
υπό όρους λιγότερο ευνοϊκούς απ’ ότι στις κανονικές συνθήκες της αγοράς.»
-Επαγγελματίας εμπορευόμενος υποδυόμενος τον καταναλωτή
«Ψευδής ισχυρισμός ή δημιουργία της εντύπωσης ότι ο εμπορευόμενος δεν ενεργεί για σκοπούς που συνδέονται με την εμπορική δραστηριότητά του,την επιχείρηση, την τέχνη ή το επιτήδευμά του,ή υποδυόμενος ψευδώς τον καταναλωτή.»
-Επιθετική πώληση πόρτα-πόρτα: «Ναι, θα αποχωρήσω μόλις συμπληρωθούν τα έντυπα».«Προσωπικές επισκέψεις στο σπίτι του καταναλωτή
κατά τις οποίες αγνοείται το αίτημα του καταναλωτή για αποχώρηση ή μη επάνοδο, εκτός από περιστάσεις και στο βαθμό που αυτό δικαιολογείται,
δυνάμει της εθνικής νομοθεσίας, για να επιβληθεί η εκπλήρωση συμβατικής υποχρέωσης.
-Εξυπηρέτηση μετά την πώληση :« Εγγυήσεις σε όλη την Ευρώπη»
«Δημιουργία της ψευδούς εντύπωσης ότι οι υπηρεσίες μετά την πώληση του προϊόντος διατίθενται σε κράτος μέλος άλλο από αυτό στο
οποίο πωλείται το προϊόν.»
-Πίεση κατά την πώληση: «Ναι, μπορείτε να αποχωρήσετε όταν συμπληρωθούν τα έντυπα».«Δημιουργία της εντύπωσης ότι ο καταναλωτής δεν μπορεί να εγκαταλείψει το χώρο έως ότου συναφθεί η σύμβαση.»
-Συνεχής και ανεπιθύμητη άγρα πελατών:«Με το τρίτο τηλεφώνημα μπορεί να συναφθεί κάποια σύμβαση...»«Συνεχής και ανεπιθύμητη άγρα πελατών μέσω
τηλεφώνου, φαξ ή ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή άλλων μέσων εξ αποστάσεως, εκτός από περιστάσεις και στο βαθμό που αυτό δικαιολογείται, δυνάμει της εθνικής νομοθεσίας, για να επιβληθεί εκπλήρωση συμβατικής υποχρέωσης. Αυτό ισχύει υπό την επιφύλαξη του άρθρου 10 της οδηγίας 97/7/ΕΚ και των οδηγιών 95/46/ΕΚ και 2002/58/ΕΚ.»
-Αποζημίωση ασφάλειας:Δεν απαντά κανένας στο τηλέφωνο «Απαίτηση από τον καταναλωτή που επιθυμεί να προβάλει απαίτηση δυνάμει ασφαλιστήριου
συμβολαίου να προσκομίσει έγγραφα που δεν θα μπορούσαν εύλογα να θεωρηθούν συναφή για την απόδειξη της αξίωσης ή συστηματική αποφυγή
απάντησης στη σχετική αλληλογραφία, έτσι ώστε να αποθαρρυνθεί ο καταναλωτής από την άσκηση των συμβατικών του δικαιωμάτων.»
-Παροχή μη παραγγελθέντων.«Απαίτηση άμεσης ή μεταγενέστερης πληρωμής
ή επιστροφής ή φύλαξης για προϊόντα που έχει προμηθεύσει ο εμπορευόμενος αλλά δεν έχουν παραγγελθεί από τον καταναλωτή, εκτός αν το
προϊόν αποτελεί υποκατάστατο που παρέχεται σύμφωνα με το άρθρο 7 παράγραφος 3 της οδηγίας 97/7/ΕΚ (παροχή μη παραγγελθέντων)»
-Συναισθηματική πίεση.«Ρητή ενημέρωση του καταναλωτή ότι αν δεν
αγοράσει το προϊόν ή την υπηρεσία τίθεται σε κίνδυνο το επάγγελμα ή η ζωή του
εμπορευόμενου.»
-Άμεσες προσκλήσεις προς τα παιδιά:«Αγοράστε το βιβλίο!»
«Ένταξη σε διαφήμιση άμεσης πιεστικής πρόσκλησης προς τα παιδιά να αγοράσουν ή να πείσουν τους γονείς τους ή άλλα ενήλικα άτομα να τους αγοράσουν διαφημιζόμενα προϊόντα. Η διάταξη αυτή ισχύει υπό την επιφύλαξη του άρθρου 16 της οδηγίας 89/552/ΕΟΚ σχετικά με τις τηλεοπτικές μεταδόσεις.»
εμπορική πρακτική είναι :
Κάθε πράξη, παράλειψη, τρόπος συμπεριφοράς ή εκπροσώπησης, εμπορική επικοινωνία, συμπεριλαμβανομένης της διαφήμισης και του μάρκετινγκ ενός προμηθευτή, που συνδέεται άμεσα με την προώθηση, πώληση ή προμήθεια ενός προϊόντος σε καταναλωτές.

Μία εμπορική πρακτική είναι αθέμιτη:
Όταν
-είναι αντίθετη προς τις απαιτήσεις επαγγελματικής ευσυνειδησίας
-στρεβλώνει ουσιωδώς ή ενδέχεται να στρεβλώσει ουσιωδώς την οικονομική συμπεριφορά του μέσου καταναλωτή
-είναι παραπλανητική, δηλαδή:

- παρέχει εσφαλμένες πληροφορίες
- παρέχει πληροφορίες ασαφείς που μπορεί να οδηγήσουν τον καταναλωτή σε αποφάσεις συναλλαγής που διαφορετικά, δεν θα ελάμβανε
- παραλείπει ουσιώδεις πληροφορίες.
Είναι επιθετική, δηλαδή χρησιμοποιεί παρενόχληση, καταναγκασμό ή κατάχρηση επιρροής
εμπίπτει στη μαύρη λίστα των περιπτώσεων που αναφέρονται στο ν. 2251/1994.


Η οδηγία 2005/29/ΕΚ για τις Αθέμιτες Εμπορικές Πρακτικές των επιχειρήσεων προς τους καταναλωτές στην εσωτερική αγορά θεσπίζει κοινούς κανόνες στα Κράτη - Μέλη της Ε.Ε., προκειμένου οι Ευρωπαίοι καταναλωτές να έχουν την ίδια προστασία από επιθετικές και παραπλανητικές πρακτικές οπουδήποτε και αν συναλλάσσονται, στον τόπο τους ή σε άλλη χώρα της Ε.Ε., ή στις αγορές τους μέσω διαδικτύου.
Η οδηγία 2005/29 μεταφέρθηκε στην ελληνική έννομη τάξη με τα άρθρα 9α έως 9θ του νόμου 2251/1994 (Α 191).

ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΗ:Οι αθέμιτες εμπορικές πρακτικές που επηρεάζουν ή μπορεί να επηρεάσουν τα οικονομικά συμφέροντά του μέσου καταναλωτή, απαγορεύονται.
Οι καταναλωτές μπορούν να ζητήσουν την συνδρομή της Γενικής Γραμματείας Καταναλωτή - Δ/νση Προστασίας Καταναλωτή, η οποία είναι αρμόδια για την συμμόρφωση των εμπόρων στις διατάξεις του ν. 2251/1994 για την «προστασία των καταναλωτών» και δύναται να επιβάλλει τα οριζόμενα στο νόμο χρηματικά πρόστιμα.
Επίσης, ο Υπουργός Ανάπτυξης μπορεί να διατάξει, με απόφασή του, για λόγους δημοσίου συμφέροντος, την άμεση παύση μίας αθέμιτης εμπορικής πρακτικής.»