Ένα "σιωπηλό" πεζογράφημα για τη χιλιανή τραγωδία: Τρόποι να γυρίζεις σπίτι

Είναι ένα πεζογράφημα που μέχρι τα μισά του (συνολικά 173 σελίδες ) λες και είναι γραμμένο... «σιωπηλά», σε διακριτικούς αφηγηματικούς ...

Είναι ένα πεζογράφημα που μέχρι τα μισά του (συνολικά 173 σελίδες ) λες και είναι γραμμένο... «σιωπηλά», σε διακριτικούς αφηγηματικούς τόνους, με μια υφοδομή που νοιώθεις να θέλει να σε ... αποκοιμίσει, ως που ο συγγραφέας - ήρωας παραθέτει στο μέσον ένα στοιχείο- έκπληξη, προκαλώντας τον αναγνώστη να μάθει την όλη ιστορία.
Την ιστορία μιας απλής xιλιανής οικογένειας που στάθηκε σιωπηλή απέναντι στη φοβερή δικτατορία του στρατηγού Πινοτσέτ, ο οποίος στις 11 Σεπτεμβρίου του 1973 ανέτρεψε με αιματηρό στρατιωτικό πραξικόπημα τον ιδεαλιστή μαρξιστή πρόεδρο Αλιέντε.
Το «Τρόποι να γυρίζεις σπίτι», του γεννημένου στο Σαντιάγο το 1975 Αλεχάντρο Σάμπρα, που κυκλοφόρησε πρόσφατα και στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Ίκαρος (σε μετάφραση Αχιλλέα Κυριακίδη), είναι το τρίτο μυθιστόρημά του («Μπονσάι»- 2006, «Η ιδωτική ζωή των δέντρων»- 2007).
Πρόκειται για λογοτέχνη που σύντομα ξεχώρισε με τον συνδυασμό μελαγχολίας και σκληρότητας στη γραφή του, την έντεχνη αυτοαναφορικότητα, τον νηφάλιο τόνο για το παρελθόν και το παρόν της χώρας του, την οικειότητα του στυλ του πάνω σε καυτά ζητήματα Ιστορίας. Σε τέτοιο βαθμό που έκανε την Mina Holland να γράψει στον Observer ότι το βιβλίο τοποθετεί τον Ζάμπρα στην κορυφή της νέας Χιλιανής λογοτεχνίας και στο πλευρό μεγάλων της λατινοαμερικανικής πεζογραφίας. Αφήνοντας κατά μέρος τις υπερβολές αυτές, ας αρκεσθούμε στο σχόλιο Nicole Krauss ότι «το βιβλίο είναι σαν ένα τηλεφώνημα μέσα στη νύχτα από ένα παλιό, καλό φίλο».
Ο αφηγητής ζει σε μια συνοικία του δυτικού Σαντιάγκο αναθρεμμένος από μια φιλήσυχη οικογένεια. Γι΄αυτήν, ο αιμοσταγής δικτάτορας δεν ήταν παρά μια τηλεοπτική περσόνα που διέκοπτε με τα διαγγέλματά του το κανονικό πρόγραμμα και τον αυστηρό πατέρα να τον παρακολουθεί αμίλητος καπνίζοντας.
Η αφήγηση, που αναπτύσσεται με πολλές μικρές ενότητες, ξεκινά με τα παιδικά χρόνια, όταν μικρός ήρωάς μας γνωρίζεται με την κατά λίγα χρόνια μεγαλύτερή του Κλαούδια. Ενώ ποθεί να ανταποκριθεί στον πόθο του, εκείνη τον καλεί σπίτι της, ζητώντας του να παρακολουθεί τον εργένη Ραούλ που κατοικεί στην άλλη άκρη της γειτονιάς. Θέλοντας να της κάνει το χατίρι, στήνεται το πρωί και το απόγευμα σε απόσταση, διαπιστώνοντας πως ο άνθρωπος αυτός έχει σχεδόν ωράριο γραφείου και τα βράδια έχει συχνές επισκέψεις άγνωστων ανδρών και μιας νέας γυναίκας. Ενημερώνει σχετικά τη φίλη του, η οποία δεν δίνει σημασία, παρά μόνο όταν της αναφέρει ότι φόρτωσε δεκάδες κούτες σε ένα φορτηγάκι και άφησε το σπίτι.
«Προχωρώ σιγά σιγά το μυθιστόρημά μου. Περνώ το χρόνο σκεπτόμενος την Κλαούδια σαν να υπήρχε, σαν να έχει υπάρξει. Στην αρχή, αμφέβαλλα ακόμα και για το όνομά της, αλλά είναι το όνομα που έχει το ενενήντα τοις εκατό των γυναικών της γενιά μου. Δεν είναι κακό να έχει αυτό το όνομα. Κι ούτε με ενοχλεί το άκουσμά του. Πολύ μ΄αρέσουν οι χαρακτήρες μου να μην έχουν επώνυμα. Είναι μια ανακούφιση».
Και, με ημερολογιακή συχνότητα, συνεχίζει μετά λέγοντας στον αναγνώστη πως θα ιστορίσει την ιστορία του, κάνοντας αναδρομές σε παλιούς δρόμους- κόσμους- πρόσωπα- καταστάσεις. Επιστρέφοντας στο πατρικό του σπίτι, που είχε εγκαταλείψει για να σπουδάσει φιλολογία γιατί ήθελε μια ζωή χωρίς γονείς, βρίσκει τον πατέρα του και τη μητέρα του να τον περιμένουν όπως τότε που έχανε το δρόμο της επιστροφής. Πηγαίνοντας έξω από το σπίτι όπου κατασκόπευε για χάρη της αινιγματικής φίλης του βλέπει μια γνώριμη γυναικεία φιγούρα. Ποια είναι; Η νεαρή επισκέπτρια του Ραούλ. Η οποία μπορεί τώρα πια, στα χρόνια της δημοκρατίας, να του αποκαλύψει πως είναι η αδελφή της Κλαούδια, λέγοντάς του χαρακτηριστικά: «Δεν κατάλαβε κουτορνίθι. Ποτέ σου δεν κατάλαβες».
Τελικά, τον φέρνει σε επαφή με την ώριμη Κλαούδια που του εμπιστεύεται ότι ο Ραούλ ήταν ο κυνηγημένος από τη δικτατορία πατέρας της. Με το πραγματικό όνομα Ρομπέρτο ...
Αλλά το μυθιστόρημα συνεχίζεται με τμηματικές αποκαλύψεις παίζοντας ένα κρυφτούλι με τον αναγνώστη, ο οποίος αν περιμένει κλασική δράση θα απογοητευτεί. Και αν ικανοποιείται με μια εξ αποστάσεως στοχαστικότητα, θα γοητευθεί.
Άραγε, θα διερωτηθεί για την τόσο σιγανή αναφορά στην made in USA xιλιανή δικτατορία; Είναι θέμα ... στυλ;