Το ασφαλιστικό πρόβλημα και η λύση του...

To Σουηδικό Μοντέλο . Toυ Μιλτιάδη Νεκτάριου * από το http://www.taseis.net/ Το ασφαλιστικό πρόβλημα θα οδηγήσει νομοτελειακά στην οριστική ...

To Σουηδικό Μοντέλο
.
Toυ Μιλτιάδη Νεκτάριου*
από το http://www.taseis.net/

Το ασφαλιστικό πρόβλημα θα οδηγήσει νομοτελειακά στην οριστική πτώχευση του Ελληνικού Δημοσίου μετά το 2015. Η χώρα προσέγγισε και άλλες φορές το φάσμα της πτώχευσης στην περίοδο της μεταπολίτευσης: το 1985, το 1992, και το 2009. Όμως, το ασφαλιστικό σύστημα θα απαιτήσει μετά το 2015 ετήσιες χρηματοδοτήσεις από τον κρατικό προϋπολογισμό της τάξης του 7% του ΑΕΠ, οι οποίες θα κλιμακωθούν στο 15% ετησίως μετά το 2040. Ήδη ο κρατικός προϋπολογισμός καλύπτει σήμερα το 50% των συνολικών συντάξεων της χώρας (περίπου 5,5% του ΑΕΠ). Η κρισιμότητα της κατάστασης έχει τεκμηριωθεί σε αλλεπάλληλες μελέτες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του ΟΟΣΑ, του ΔΝΤ, της ΓΣΕΕ, του ΣΕΒ, καθώς και Διεθνών Αναλογιστικών Οίκων. Παρ’ όλα αυτά η Ελλάδα παραμένει η μοναδική χώρα της Ε.Ε. που δεν έχει ολοκληρώσει την ασφαλιστική μεταρρύθμιση.
Σε πρόσφατη μελέτη μας («Ασφαλιστική Μεταρρύθμιση με Συναίνεση και Διαφάνεια», Εκδόσεις Παπαζήση, 2008) προτείνεται η θέσπιση ενός νέου συστήματος συντάξεων για...
ην χώρα, με βάση το Σουηδικό Μοντέλο.
Η κεντρική θέση της μελέτης είναι ότι εάν ο στόχος είναι η απρόσκοπτη παροχή των υπεσχημένων συντάξεων στο μέλλον, τότε μόνο ένας τρόπος υπάρχει : η πλήρης κεφαλαιοποίηση του συστήματος των Επικουρικών συντάξεων και η συντονισμένη λειτουργία των Συστημάτων Κύριων και Επικουρικών συντάξεων, με στόχο την μείωση του συνολικού μακροχρόνιου κόστους. Η κεφαλαιοποίηση όμως θα χρειαστεί περίπου 15 χρόνια για να αποδώσει τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Η πρόσθετη κρατική χρηματοδότηση θα ανέλθει στο 3% του ΑΕΠ ετησίως την πρώτη δεκαετία, θα μειωθεί στο 0,5% την επόμενη πενταετία και στη συνέχεια θα μηδενιστεί. Τα οφέλη θα ήσαν ήδη εμφανή εάν είχε ξεκινήσει η κεφαλαιοποίηση νωρίτερα. Επειδή ο χρόνος τρέχει πλέον αντίστροφα, αναπτύσσονται τρία (3) Επιχειρησιακά Σχέδια, με βάση τα οποία η ασφαλιστική μεταρρύθμιση μπορεί να ολοκληρωθεί στην τετραετία 2009-12. Το συμπέρασμα είναι ότι τώρα είναι η τελευταία ευκαιρία και όσο καθυστερούμε την μεταρρύθμιση τόσο αυξάνεται η ένταση των μελλοντικών χρηματοδοτικών προβλημάτων. Ήδη χάθηκε ουσιαστικά η δεκαετία μέχρι το 2010. Εάν ξεκινήσουμε αργότερα την κεφαλαιοποίηση, τότε θα πρέπει να εξασφαλίσουμε τους πρόσθετους πόρους σε μια περίοδο κατά την οποία η απαιτούμενη κρατική χρηματοδότηση θα έχει ήδη λάβει μεγάλες διαστάσεις για την καταβολή των τρεχουσών συντάξεων.
Το προτεινόμενο σύστημα συντάξεων θα καλύπτει τους ασφαλισμένους μετά το 1992 και θα αποτελεί προσαρμογή του Σουηδικού μοντέλου, το οποίο επιτυγχάνει την ίση μεταχείριση όλων των ασφαλισμένων , και λειτουργεί στη βάση «Ατομικών Λογαριασμών» στους οποίους συσσωρεύεται το ασφαλιστικό κεφάλαιο του κάθε ασφαλισμένου. Κάθε χρόνο όλοι οι ασφαλισμένοι λαμβάνουν επίσημη ενημέρωση για το ποσό του συσσωρευμένου ασφαλιστικού κεφαλαίου. Η εφαρμογή του Σουηδικού μοντέλου επιβάλλει την πλήρη διαφάνεια στη λειτουργία του συνταξιοδοτικού συστήματος.
Η υιοθέτηση του Σουηδικού μοντέλου καθιστά περιττή την πολυδιάσπαση των Φορέων της κοινωνικής ασφάλισης. Προτείνεται η συγχώνευση όλων των ταμείων «κύριων συντάξεων» στον Εθνικό Οργανισμό Συντάξεων, καθώς και όλων των υφιστάμενων επικουρικών ταμείων στο Ενιαίο Ταμείο Επικουρικών Συντάξεων. Ο προτεινόμενος Εθνικός Οργανισμός Συντάξεων θα αποτελεί μετεξέλιξη του ΙΚΑ. Τα συστήματα πληροφορικής του ΙΚΑ επεκτείνονται και καλύπτουν τους ασφαλισμένους όλης της χώρας. Καταργούνται οι πολλαπλοί αριθμοί κοινωνικής ασφάλισης και αντικαθίστανται από τον Ατομικό Αριθμό Φορολογικού Μητρώου. Θεσπίζεται η μόνιμη συνεργασία του Εθνικού Οργανισμού Συντάξεων με το TAXIS με στόχο την είσπραξη μέρους των ασφαλιστικών εισφορών και την δραστική καταπολέμηση της εισφοροδιαφυγής.
Η δομή του προτεινόμενου συστήματος βασίζεται στην αρχή ότι : «Η προστασία που παρέχει το Κράτος πρέπει να είναι ομοιόμορφη για όλους. Η χρηματοδότηση τυχόν αποκλίσεων από το γενικό κανόνα πρέπει να βαρύνει τους ίδιους τους ενδιαφερόμενους». Με βάση την αρχή αυτή, προτείνεται η ενίσχυση του νεοπαγούς θεσμού των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης, τα οποία θα χρηματοδοτούνται από τους ενδιαφερομένους και θα υπόκεινται στην κρατική εποπτεία, χωρίς όμως την εγγύηση των παροχών τους από το Κράτος.
Για να υλοποιηθεί η ασφαλιστική μεταρρύθμιση στο συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο των τεσσάρων ετών, χρειάζονται δύο προϋποθέσεις : (α) συναίνεση σε πολιτικό επίπεδο, και (β) δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης στους πολίτες. Οι πολίτες θα εμπιστευθούν την ασφαλιστική μεταρρύθμιση εφόσον προηγηθεί η πολιτική συναίνεση και εφόσον πειστούν ότι το νέο σύστημα συντάξεων διέπεται από διαφάνεια και δικαιοσύνη. Οι πολίτες δεν θα πειστούν μόνο με επιχειρήματα περί οικονομικής αποδοτικότητας και μακροχρόνιας ισορροπίας. Θα δώσουν την αποδοχή τους : (α) εάν διατηρηθούν τα υπεσχημένα επίπεδα παροχών, (β) εάν πειστούν ότι το νέο σύστημα μεταχειρίζεται όλους τους πολίτες διαχρονικά με τον ίδιο τρόπο, και (γ) εφόσον συνειδητοποιήσουν ότι θα έχουν ατομικό λογαριασμό ασφάλισης, στον οποίο θα συσσωρεύεται το ασφαλιστικό τους κεφάλαιο και για το οποίο θα έχουν ετήσια ενημέρωση.
Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι η Ελλάδα μπορεί να κάνει μία νέα αρχή στον τομέα της κοινωνικής ασφάλισης και να ενταχτεί στην ομάδα των πρωτοπόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με την θέσπιση μιας ασφαλιστικής μεταρρύθμισης στη βάση των προτεινόμενων ρυθμίσεων, και με την υλοποίησή της εντός μιας τετραετίας.

*O Μιλτιάδης Νεκτάριος είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Ασφαλιστικής Επιστήμης,
Πανεπιστήμιο Πειραιώς,
και Πρώην Διοικητής του ΙΚΑ.