Κράτος εν κράτει η πατρωνία στην Ελλάδα…

Του Δημήτρη Γιαννακόπουλου Υπάρχει κάτι χειρότερο από τον καπιταλισμό. Είναι το σύστημα της πατρωνίας. Το σύστημα αυτό είναι που δηλητηρί...

Του Δημήτρη Γιαννακόπουλου
Υπάρχει κάτι χειρότερο από τον καπιταλισμό. Είναι το σύστημα της πατρωνίας. Το σύστημα αυτό είναι που δηλητηρίασε το σοσιαλιστικό εγχείρημα, μετά τον πόλεμο στην Ευρώπη και στην Ευρασία και είναι τούτο που διασύρει τις καπιταλιστικές σχέσεις, με όρους πολιτικής οικονομίας και ηγεμονίας. Με άλλα λόγια, μέσω της πατρωνίας τόσο ο σοσιαλισμός όσο και ο καπιταλισμός εξευτελίζονται ως μορφές κοινωνικής οργάνωσης, οι οποίες τείνουν να συστήσουν θεσμικά και ιδεολογικά διαφορετικές μορφές ηγεσίας και ηγεμονίας.

Στην περίπτωση μάλιστα του καπιταλισμού τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα, με την...

 έννοια ότι ο γραφειοκρατικός σοσιαλισμός, τον οποίο γνωρίσαμε, είχε, σε μεγάλο βαθμό, ως οργανικό σκέλος ανάπτυξης την πατρωνία, ενώ στον καπιταλισμό αυτή αποτελεί κραυγαλέα οργανωτική και λειτουργική αντίφαση του συγκεκριμένου κοινωνικο-οικονομικού μοντέλου – όπως και να το δεις. Καπιταλισμός και πατρωνία όταν συνυπάρχουν γεννούν τέρατα: όπως το σύγχρονο ελληνικό κράτος.

Η πολιτική ιστορία της Ελλάδας, είναι η ιστορίας της πατρωνίας σε όλα τα επίπεδα, με την έννοια της πολιτικής, οικονομικής και διοικητικής εξάρτησης της χώρας από τα κυρίαρχα Δυτικά κέντρα και την έννοια της συγκρότησης και λειτουργίας του πελατειακού κράτους, της διαπλοκής και του χειραγωγούμενου πολιτικού προσωπικού.

Σε όσα εθνικά-κράτη κυριάρχησε, σε μεγάλο βαθμό, αυτό το μοντέλο ανάπτυξης οι (δημοκρατικοί) θεσμοί δεν εμπεδώθηκαν και πραγματικός εκσυγχρονισμός στην οικονομία ποτέ δεν επιτεύχθηκε. Αυτό είναι το πραγματικό δράμα της Ελλάδας. Και τούτο συνεχίζεται αδιατάραχτα να εκτυλίσσεται και αυτή την περίοδο, κατά την οποία, δήθεν, η πατρωνία κλονίζεται εξαιτίας της κατάρρευσης του μεταπολιτευτικού μοντέλου. Τόσο οι εκλογές για την τοπική αυτοδιοίκηση, όσο και οι επιχειρούμενες μεταβολές εντός του πολιτικού συστήματος, στο καθεστώς πατρωνίας εδράζονται και αυτό αντανακλούν. Δεν χρειάζεται να αναφερθώ σε παραδείγματα, καθώς παρατηρείται ακόμη και οι όποιες περιθωριακές εξαιρέσεις να επιβεβαιώνουν αυτόν τον κανόνα.

Η πατρωνία λοιπόν συνεχίζει να αποτελεί το κυρίαρχο κοινωνικό μοντέλο στην πατρίδα μας, συντηρούμενη από έναν αντίστοιχο πολιτισμό που αναπαράγει και νομιμοποιεί την λογική της. Αυτό το σύστημα - και ο λόγος που το υποστηρίζει διαλεκτικά - ενισχύεται αντί να εξασθενεί σε περιόδους κρίσεως, όπως την σημερινή. Παρατηρώ, επιπροσθέτως, το πάθος μιας μεγάλης μερίδας «πολιτών», από την ακροδεξιά μέχρι την κεντροαριστερά, να νομιμοποιήσουν την εξάρτηση της χώρας, στις μέρες μας, ώστε αυτή να προσδεθεί, μέσω κραυγαλέων λογικών και πολιτικών αντιφάσεων, στο άρμα κάποιων υπαρκτών ή φανταστικών παγκόσμιων ηγεμόνων ή ηγεμονίσκων.

Απίθανοι λαϊκιστές, που εμφανίζονται να επιχειρηματολογούν εναντίον του Σόρος, και του αμεριανο-εβραϊκού λόμπυ, για παράδειγμα, την στιγμή κατά την οποία στηρίζουν πολιτικά και διαλεκτικά την ένταξη της χώρας στο ΔΝΤ και ονειρεύονται συμμαχίες «τέταρτου τύπου» με το Ισραήλ. Είναι οι ίδιοι που ονειροφαντάζονταν και διαλαλούσαν στρατηγικές συμμαχίες με την Ρωσία, πριν από μόλις λίγους μήνες. Δεν πρόκειται για παράκρουση ή απλώς για άγνοια βασικών γεωοικονομικών και γεωπολιτικών παραμέτρων, ούτε φανερώνει αποκλειστικά έλλειψη συστηματικής γνώσης στην διεθνή πολιτική. Είναι κυρίως εκδήλωση ενός πολιτισμού που εσωτερικεύει τα πάντα ως πατρωνία. Δεν αντέχουν δίχως νταβάδες και αυτό το ονομάζουν «στρατηγική». Είναι, ασφαλώς και αυτό κάποιο είδος «στρατηγικής», γνωστής στα σοκάκια του αγοραίου έρωτα. Η σχέση της πόρνης με τον εκάστοτε νταβά της, υπακούει πιθανότατα σε κάποιας μορφής στρατήγημα, που οδηγεί στην συγκεκριμένη αλληλεξάρτηση!

Οι άνθρωποι αυτοί - και δυστυχώς ένα σημαντικότατο μέρος της αριστεράς - δεν αντιλαμβάνονται τις διεθνείς σχέσεις της χώρας, την οικονομική πολιτική και τις κοινωνικές σχέσεις έξω από το καθεστώς κάποιας μορφής πατρωνίας. Αυτό, με την σειρά του, αναπαράγει την τυφλή εξάρτηση της χώρας από το Δυτικό κέντρο, με όρους υποτέλειας και δομεί προβληματικές προσωπικότητες ανίκανες να δημιουργήσουν, να καινοτομήσουν και να συγκροτήσουν μια συνεκτική κοινωνική ή/και εθνική συνείδηση. Το φαινόμενο αυτό επεκτείνεται ασφαλώς και στο κομματικό πεδίο, διαμορφώνοντας εκχυδαϊσμένες κομματικές ταυτότητες. Όλα παραμένουν στο επιφαινόμενο, ενώ ο λόγος κάποιων εξ ημών μένει μετέωρος, καθώς δεν αναπτύσσεται στη βάση της πατρωνίας, αλλά προϋποθέτει αχειραγώγητες συνειδήσεις.

Μετά όλοι τούτοι καταφέρονται εναντίον των νταβάδων, ενώ είναι βέβαιο ότι δεν αντιλαμβάνονται ή ηθελημένα παραγνωρίζουν την κοινωνική τους λειτουργία. Ακόμη και να δεν υπήρχαν οι γνωστοί νταβάδες στην Ελλάδα, η ντόπια έκφραση του καπιταλισμού, που δομείται στο πλαίσιο σχέσεων πατρωνίας, θα τους είχε εφεύρει.

Ο ημεδαπός καπιταλισμός είναι η πατρωνία που συνδυάζεται με το πελατειακό κράτος και ολοκληρώνεται πολιτικά με την μορφή της διαπλοκής, εντός ενός καθεστώτος (θεσμικά) ελεύθερης αγοράς και μια τεράστιας, για σύγχρονη χώρα, μαύρης αγοράς. Αυτή είναι η πραγματική αιτία όλων των στρεβλώσεων στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Αυτή είναι η πηγή της πολιτικο-κοινωνικής παθογένειας.

Στην Ελλάδα σήμερα ο ιδιωτικός τομέας της οικονομίας έχει καταστραφεί και ασφαλώς δεν μπορεί να δημιουργήσει συνθήκες ανάπτυξης. Την ίδια ώρα το δημόσιο απεκδύεται τον αναπτυξιακό του ρόλο και η χώρα διαλύεται από αυτούς που εμφορούνται από την (άτιμη) κουλτούρα της πατρωνίας. Σε αυτήν θα πρέπει να προστεθεί και ο έντονος επαρχιωτισμός του Γιώργου Παπανδρέου και η παραδοσιακή υποκρισία όλων ανεξαιρέτως των φορέων του πολιτικού συστήματος, για να γίνει αντιληπτό ότι η Ελλάδα «βραχυκύκλωσε» και δεν υπάρχει καμία περίπτωση να λειτουργήσει αυτόνομα και αχειραγώγητα, αν προηγουμένως δεν απαλλαγεί από την κουλτούρα και την πρακτική της πατρωνίας.

Αν οι νέοι άνθρωποι δεν μπορέσουν να αντισταθούν σε αυτό το σύστημα, τότε θα αποτελέσουν συνολικά μια απόλυτα χαμένη γενιά. Το ζήτημα δεν είναι με ποιους είμαστε κάθε φορά, αλλά τι είμαστε. Και αυτού του είδους η ταυτότητα αν δεν δομηθεί έξω από τα δίκτυα της πατρωνίας, δεν θα μπορέσει ποτέ να καταστεί δημιουργικός παράγοντας, που θα αναζητεί την καινοτομία σε ένα πραγματικά ανταγωνιστικό πλαίσιο. Το καθεστώς της πατρωνίας που ζει και βασιλεύει στην Ελλάδα, είναι τελικά ο σημαντικότερος παράγοντας συντήρησης και ο λόγος που απομακρύνονται από την χώρα άνθρωποι, οι οποίοι θα μπορούσαν να συμβάλουν στην μεταμόρφωση των κοινωνικών δομών και του πολιτικού συστήματος.

Δεν μας έδιωξε ο καπιταλισμός από την Ελλάδα, αλλά η πατρωνία. Αυτή είναι σήμερα που σε συνδυασμό με την χρηματοπιστωτική κρίση του πρώτου, διαμορφώνει πρωτόγνωρες καταστάσεις αποκλεισμού στη χώρα μας. Εμείς φύγαμε νωρίς…τον δρόμο μας τώρα αναγκάζονται να ακολουθήσουν και άλλοι: όλοι όσοι έχουν τα ουσιαστικά προσόντα, να συμβάλλουν στην αναγέννηση της χώρας.
Μετά τον εμφύλιο και για την επόμενη εικοσαετία το καθεστώς στην Ελλάδα απομάκρυνε από τον τόπο κάθε τι δημιουργικό. Η μετανάστευση εκείνης της περιόδου, ενδυνάμωσε τα φαινόμενα κοινωνικής και πολιτικής παθογένειας στο εσωτερικό της χώρας και κατέστησε την πατρωνία μοχλό κοινωνικής ανέλιξης. Μέσω αυτής οι συντηρητικές δυνάμεις δόμησαν το καθεστώς ηγεμονίας τους, υπηρετώντας πειθήνια, όλους αυτούς που επέλεξαν να χρησιμοποιούν την χώρα για να εξυπηρετεί τα γεωπολιτικά τους παιχνίδια. Κάτι ανάλογο επιχειρείται και σήμερα, αν και το κλίμα της μετανάστευσης δεν ευνοείται από κανέναν απολύτως εξωτερικό παράγοντα. Κανείς δεν περιμένει από τους Έλληνες να βάλουν ένα χεράκι για την ανάπτυξη της οικονομία τους. Αντίθετα ολοένα και περισσότεροι Ευρωπαίοι χλευάζουν τους Έλληνες και αυτό εξαιτίας της απολύτως ανερμάτιστης πολιτικής και ελεεινής, επαρχιώτικης, πολιτικής επικοινωνίας του Γιώργου Παπανδρέου.
Η «λύση» που απομένει είναι μια και …πολιτική. Εξέγερση εναντίον της πατρωνίας και όχι αποκλειστικά εναντίον των πατρώνων. Μάθετε να ζείτε δίχως πάτρωνες. Στην αρχή θα δυσκολευτείτε, αλλά άμα τα καταφέρετε θα νοιώσετε μια νέα εμπειρία στη ζωή σας. Θα γίνετε όμορφοι άνθρωποι, με αξιοπρέπεια και μετά από αυτό, αν τα φέρει η ζωή και αποφασίσετε να δώσετε την καθημερινή μάχη για την ισότητα, την αξιοκρατία, την κοινότητα, την πόλη και την πολιτεία, μπορεί και πολίτες!
Η μάχη εναντίον όλων των μορφών πατρωνίας, θα μπορούσε πράγματι να καταστήσει την παρούσα κρίση μια πραγματική ευκαιρία για την χώρα. Αν η μάχη αυτή δεν δοθεί, αλλά αντίθετα διασκεδαστεί – όπως βλέπω να γίνεται μέχρι τώρα – τότε το παιχνίδι για την κοινωνία και τον ελληνικό λαό έχει ήδη κριθεί σε βάρος του, για τις επόμενες δεκαετίες.