Πώς η Ευρώπη θα σπάσει το φαύλο κύκλο της…

Aπό το  sofokleous10.gr Είναι καιρός να αντιμετωπίσουμε τα γεγονότα: οι αγορές δεν στοιχηματίζουν απλά κατά του ευρώ, δοκιμάζουν το ίδιο τ...

Aπό το sofokleous10.gr

Είναι καιρός να αντιμετωπίσουμε τα γεγονότα: οι αγορές δεν στοιχηματίζουν απλά κατά του ευρώ, δοκιμάζουν το ίδιο το ευρωπαϊκό σχέδιο. Η γαλλογερμανική σύνοδος κορυφής της Τρίτης έδειξε πώς όσο περισσότερο οι ηγέτες επαναλαμβάνουν ξεπερασμένες συνταγές – όπως είναι η αδυναμία της έκδοσης ευρωομολόγου – τόσο λιγότερο πειστικοί γίνονται. Οι προτάσεις Μέρκελ-Σαρκοζί ήταν μια προσπάθεια για τη συγκάλυψη των μεταξύ τους διαφορών – με τη γερμανική σωφροσύνη που αποδίδει την έμφαση στην απόρριψη του ευρωομολόγου και την καθιέρωση ενός ορίου χρέους να εξισορροπείται από τις πιέσεις της Γαλλίας για βελτίωση της ευρωπαϊκής οικονομικής διακυβέρνησης – και για την εκ νέου εξαγορά χρόνου. Αλλά όπως...
πολλές φορές έχουμε διαπιστώσει τους τελευταίους μήνες, παρόμοιες αποσπασματικές προσεγγίσεις απλά αυξάνουν το κόστος της μακροπρόθεσμης λύσης. Για να σωθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να πάψει να αναζητά παραθυράκια και να τα βάζει με συμπτώματα και, αντ’ αυτών, να ασχοληθεί σοβαρά με τα θεμελιώδη προβλήματα του ευρωπαϊκού σχεδίου. 

Μετά την απόρριψη του Ευρωσυντάγματος στα δημοψηφίσματα της Γαλλίας και της Ολλανδίας το 2005, οι ευρωπαϊστές κρύβονται πίσω από το δάκτυλό τους και αρνούνται οποιαδήποτε υποχώρηση φοβούμενοι ένα κύμα ευρωσκεπτικισμού. Κατά συνέπεια υπερασπίζουν το δυσάρεστο και μη βιώσιμο στάτους κβο: ένα κοινό νόμισμα που δεν στηρίζεται από καμιά κοινή δημοσιονομική αρχή, κοινά σύνορα δίχως κοινή μεταναστευτική πολιτική και μια τεχνοκρατική εξωτερική πολιτική που δεν έχει καμία σχέση με τις εθνικές πηγές ισχύος.
Ο μόνος τρόπος να ανακοπεί το σημερινό κύμα αποδιάρθρωσης του ευρώ αλλά και της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων. Αυτό σημαίνει καταρχήν την εγκατάλειψη του οράματος μιας Ευρώπης ενιαίας ταχύτητας. Τα κράτη που απαρτίζουν την ΕΕ είχαν επί εκατοντάδες χρόνια καθένα τη δική του διαδρομή με διαφορετικές ταχύτητες και τώρα πλέον χρειάζονται ένα θεσμικό πλαίσιο για ένα μέλλον πολλών ταχυτήτων.
Αντί να συγκαλύπτει τις διαιρέσεις η Ευρωπαϊκή Ένωση χρειάζεται πλέον ένα μοντέλο όπου τα κράτη των υψηλότερων ταχυτήτων θα λειτουργήσουν ως η πρωτοπορία που θα επενδύσει με νέα νοήματα το ευρωπαϊκό σχέδιο. Αλλά και η Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων χρειάζεται μεγαλύτερες δημοσιονομικές μεταβιβάσεις – και η καλύτερη επιλογή είναι μια καθαρή και ρητή συμφωνία μεταξύ κρατών πιστωτών και κρατών δανειοληπτών. Πέρα από τη συμφιλίωση της λιτότητας με τη στήριξη των χρεωμένων κρατών, αυτό θα ανέπτυσσε κι ένα όραμα που θα εξισορροπούσε τον οικονομικό φιλελευθερισμό με την κοινωνική προστασία.
Πιο σημαντική ακόμη είναι η ανάγκη οι Ευρωπαίοι ηγέτες να σταματήσουν να απογυμνώνουν τις πολιτικές διαδικασίες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Αντί να διεξάγουν ατέλειωτες συζητήσεις σε νομικίστικη γλώσσα, θα πρέπει να εμπλέξουν τους ψηφοφόρους τους σε μια συζήτηση για την εκ νέου επινόηση των τριών μεγάλων σχεδίων της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης των τελευταίων 20 χρόνων: του ευρώ, της ελευθερίας των μετακινήσεων της Συνθήκης του Σένγκεν και της ενιαίας εξωτερικής πολιτικής.
Σε ό,τι αφορά την κρίση του ευρώ – που έχει και τις μεγαλύτερες υπαρξιακές διαστάσεις – οι ηγέτες προσπάθησαν ανεπιτυχώς να αντιμετωπίσουν τον πανικό των αγορών αλλά δεν επιχείρησαν να λύσουν τα βαθύτερα προβλήματα. Ακόμα και μετά την τελευταία γαλλογερμανική σύνοδο οι πολιτικές προτάσεις δεν τόλμησαν να επεκταθούν ως τα θέματα του ευρωομολόγου, ενός ενιαίου ρυθμιστικού πλαισίου για το ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα και ενός πανευρωπαϊκού σχήματος εγγύησης των καταθέσεων – που και τα τρία τους είναι απολύτως απαραίτητα. Η συμφωνία σε νέους κανόνες για τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας – που επιτρέπει τη στήριξη των τραπεζών με την αγορά ελληνικών ομολόγων και την άμεση χρηματοδότηση της αποκατάστασης της κεφαλαιακής βάσης των τραπεζών – σηματοδοτεί μια ουσιαστική αλλαγή των γερμανικών θέσεων που η βασική λογική της στηρίζει το ευρωομόλογο. Αυτό όμως πρέπει να γίνει πλέον ρητό και να υλοποιηθεί με μια μεγάλη επέκταση των κονδυλίων του μηχανισμού.
Υπό πίεση βρίσκονται και οι ευρωπαϊκοί κανόνες για την ελεύθερη διέλευση των συνόρων. Όταν άνοιξαν τα ευρωπαϊκά σύνορα εισήλθαν στην Ευρώπη εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες. Σήμερα οι έλεγχοι επανέρχονται εξαιτίας της έλευσης κάποιων λίγων χιλιάδων Τυνήσιων. Αντί για την παρούσα κατάσταση όπου ευρωπαϊκές και εθνικές πολιτικές μοιάζουν να βρίσκονται σε σύγκρουση, απαιτείται μια νέα κοινή μεταναστευτική πολιτική που θα περιλαμβάνει τη συνεργασία με στόχο τη διασφάλιση των εξωτερικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την εισαγωγή κοινών κριτηρίων για την νόμιμη μετανάστευση και προϋπολογισμούς αλληλεγγύης που θα στηρίξουν τις χώρες οι οποίες αντιμετωπίζουν τα μεγαλύτερα μεταναστευτικά ρεύματα.
Την αξιοπιστία της πρέπει ωστόσο να ξανακερδίσει και η ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική. Το σχέδιο διεύρυνσης έχει καταλήξει σε στασιμότητα και η ΕΕ, που κάποτε φλέρταρε με την Τουρκία, έχει πλέον περιέλθει σε κωματώδη κατάσταση. Η ανταπόκριση της Ευρώπης στην αραβική άνοιξη διαμορφώθηκε υπό την επιρροή στενών εθνικών γεωργικών και μεταναστευτικών συμφερόντων και όχι με γενναιοδωρία και φαντασία. Η αξιοθαύμαστη δράση για τη σωτηρία της Βεγγάζης μπορεί μακροπρόθεσμα να φέρει στο φως τη σημασία της συρρίκνωσης των ευρωπαϊκών αμυντικών προϋπολογισμών.
Αντί να βασίζονται στα διαφορετικά εθνικά συμφέροντα και σε μια ευρωπαϊκή γραφειοκρατία επιφορτισμένη με το πρόγραμμα της ευρωπαϊκής διεύρυνσης, τα κράτη της ΕΕ πρέπει να μάθουν να ασκούν συλλογικά την εξουσία έναντι των κρατών που δεν θα γίνουν ποτέ μέλη της Ευρώπης. Μια καλή αρχή θα ήταν ο ορισμός μιας ομάδας δράσης προκειμένου να αναπτύξει μια καλύτερη ευρωπαϊκή απάντηση στην αραβική άνοιξη και μιας επιτροπής που θα εργαστεί για την ενίσχυση των κοινών αμυντικών δυνατοτήτων.
Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση πάντοτε προχωρούσε μέσα από επαναλαμβανόμενες κρίσεις, αλλά μόνο η πολιτική ηγεσία μπορεί να μετατρέψει αυτές τις κρίσεις σε πηγές νέας ενέργειας. Ευτυχώς όλα τα προβλήματα της Ευρώπης προέρχονται από έλλειψη βούλησης και όχι από έλλειψη στρατιωτικών ή οικονομικών δυνατοτήτων. Ακόμα και οι ευρωπαϊκές στρατιωτικές της δαπάνες έρχονται δεύτερες σε μέγεθος πίσω από των ΗΠΑ και είναι περίπου διπλάσιες από το σύνολο των στρατιωτικών δαπανών της Βραζιλίας, της Ινδίας, της Κίνας και της Ρωσίας μαζί.
Το χρέος και τα ελλείμματα της Ευρωζώνης είναι επίσης πολύ χαμηλότερα από της Αμερικής, της Ιαπωνίας και της Βρετανίας. Παρά ταύτα η αποτυχία της ΕΕ να αυτοκυβερνηθεί τροφοδοτεί μια αίσθηση παρακμής και καθιστά τους Ευρωπαίους πολίτες όλο και πιο κοντόφθαλμους καθώς προσπαθεί ο καθένας τους να προστατέψει το δικό του μερίδιο από μια συρρικνούμενη πίτα. Οι προσπάθειες των ηγετών της ΕΕ να υπερασπίσουν το σημερινό στάτους κβο θα ενισχύσουν τον φαύλο κύκλο εξασθένησης της Ευρώπης. Δεν είναι ο συντηρητισμός που θα διαρρήξει τον κύκλο της παρακμής. Για να σώσουμε την Ευρώπη, πρέπει να την επανεφεύρουμε.