Οι αγορές και το πλεόνασμα του ανορθολογισμού

Του Ηλία Καραβόλια.   Στις Βρυξέλλες είναι πλέον εμφανές ότι μερικοι μιλάνε μόνο για τους αριθμούς στην Ελλάδα, και ξεχνάνε τους ανθρώπο...

Του Ηλία Καραβόλια.  

Στις Βρυξέλλες είναι πλέον εμφανές ότι μερικοι μιλάνε μόνο για τους αριθμούς στην Ελλάδα, και ξεχνάνε τους ανθρώπους πίσω απο τα μεγέθη στα excel των υπολογιστών τους. Έχουν ήδη προαποφασίσει τρίτο πακέτο στήριξης και νέα εισπρακτικά μέτρα, απλά εμείς θα συνηθίσουμε να τα ακούμε ως...διαρθρωτικά(!) Στο δε Βερολίνο οι βουλευτές των Χριστιανοδημοκρατών και των Φιλελελεύθερων χρησιμοποιούν στις εμφανίσεις του σε ΜΜΕ, το τεχνητό πρωτογενές ελληνικό πλεόνασμα για να δειξουν ότι η γερμανική συνταγή της Μέρκελ για την Ελλάδα είναι...πετυχημένο(!) πανευρωπαικό πρότυπο. Εμείς εδώ στην Ελλάδα, αντί να σχεδιάσουμε συναινετικά πώς να προβάλλουμε πολιτικά σθεναρή αντίσταση και να εξηγήσουμε ότι δεν μπορεί να ανακάμψει η οικονομία με εισπρακτικά μέτρα, ετοιμάζουμε έξοδο στις αγορές. Υπάρχει επιτελείο στο Υπουργείο Οικονομίας που μεθοδικά προετοιμάζει για...κάποιο μήνα του 2014,να εκδόσουμε ομόλογα και να ζητήσουμε ένα συμβολικό ποσό απο διαχειριστές ομολόγων (νομίζουμε ότι θα υποχωρήσουν τα spreads και θα μας ξαναδανείσουν με 5-6% λόγω πλεονάσματος και ενός αβέβαιου-έως απίθανου-ενδεχομένου κουρέματος του χρέους μας) Καλό είναι να προσγειωθούμε στην πραγματικότητα.
Πολλοί σοβαροί διαχειριστές ομολόγων ξέρουν ότι «λύση» είναι μια σημαντική διαγραφή του χρέους ώστε να μπορέσει να υπάρξει ένα πιο θετικό rating (βαθμολόγηση) της Ελλάδας, για να μπορέσει έτσι αυτή να «βγει» στις αγορές και να καλύψει τα χρηματοδοτικά της κενά χωρίς την ανάγκη της ροής των επίσημων κεφαλαίων (των κρατών μελών και της ΕΚΤ). Στελέχη του ΔΝΤ γνωρίζουν ότι κάτι τέτοιο θα έπρεπε να εφαρμοστεί ήδη εντός του 2013.Μόνο έτσι θα κερδίσει η χώρα την έξοδο στις αγορές χρήματος το 2014, πράγμα που αναμένεται ότι θα βοηθήσει κυρίως τον τραπεζικό τομέα της για μπορεί να πιστώσει χρήμα για επενδύσεις.
Τι συμβαίνει όμως στις δήθεν φιλικές μας Βρυξέλλες, οφθαλμοφανές και ασυσχέτιστο με το δήθεν ψυχολογικό ορόσημο των γερμανικών εκλογών; Το διευθυντήριο του Βερολίνου δεν επιθυμεί απλά μια «λύση» αλλά σχεδιάζει και επιχειρεί μια συνολική στρατηγική : την σταδιακή επαναφορά των χωρών του μηχανισμού στήριξης στις αγορές κεφαλαίων, χωρίς διαγραφή χρεών! Γιατί αν γίνονταν η διαγραφή θα προκαλούσε έντονους πολιτικούς τριγμούς στις πλεονασματικές χώρες του βορρά. Η στρατηγική αυτή δεν είναι λογικό να είχε ξεκινήσει από την χώρα με το πιο οξύ πρόβλημα χρέους ( Ελλάδα) αλλά από την χώρα με το καλύτερο rating, που είναι η Ιρλανδία( βγήκε στις αγορές φέτος τον Μάρτιο, με 10ετές ομόλογο, αλλά πριν λίγες μέρες, ξαναζήτησε μαξιλάρι ασφαλείας 10 δις απο τον Μηχανισμό Στήριξης !) Επέλεξαν την Ιρλανδία αλλιώς δεν θα είχε πετύχει η πολιτική καθοδήγηση της κρίσης χρέους απο το Βερολίνο ! Και εδώ ακριβώς είναι που πρέπει να προβληματιστούμε σχετικά με την ''καθυστέρηση'' να δοθεί σοβαρή και έγκαιρη λύση στην Ελλάδα.
Εκτός απο αυτή την μεθόδευση ,καλό είναι να κατανοήσουμε και την αντίθεση ΔΝΤ και Γερμανίας, που αποκαλύπτει τη βασική διαφορά μεταξύ τους : Το ΔΝΤ έχει θέσεις για το ελληνικό και νοτιοευρωπαικό χρέος και τα όρια της λιτότητας, αλλά και μια τακτική σταδιακής απαγκίστρωσης από την ανάμειξη του στη χρηματοδότηση των χωρών του ευρωπαϊκού πυρήνα. Η ΕΕ, από την άλλη, δεν έχει μόνο άποψη αλλά και μια συγκεκριμένη στρατηγική, με την καθοδήγηση του Βερολίνου, για τη λειτουργία του ευρωπαϊκού οικοδομήματος κατά τα επόμενα χρόνια.
Αντί στην Ελλάδα να υιοθετήσουμε την επιμονή του ΔΝΤ(που σωστά διαβλέπει ότι χωρίς διαγραφή του χρέους οι πολιτικές της λιτότητας δεν θα λειτουργήσουν) εμείς επιμένουμε να ''προσδοκούμε'' ευνοική μεταχείριση για αναδιάρθρωση( δηλαδή πιθανό και όχι σίγουρο κούρεμα) αφού πετύχουμε πρωτογενές πλεόνασμα. Ουδείς όμως σοβαρός οικονομολόγος στο ΔΝΤ και στις ΗΠΑ δεν μπορεί να μην μιλήσει για το αυτονόητο: όσο περνάει ο καιρός, αυτά που συμβαίνουν σε Ελλάδα και στον Νότο της ευρωζώνης, θα καταστρέψουν την κοινωνική συναίνεση και θα οδηγήσουν σε ευρύτατη πολιτική κρίση την ΕΕ.
Η αλήθεια είναι ότι και οι δύο πλευρές ( ΕΕ/ΔΝΤ) θέλουν να οδηγήσουν στο ίδιο αποτέλεσμα με διαφορετικά μέσα: αποκατάσταση της πρόσβασης στις αγορές χρήματος για τις χώρες που έχουν πρσφύγει σε στήριξη. Από κει και πέρα το ΔΝΤ θέλει ο κοινός στόχος να επιτευχθεί με το «κούρεμα» ενώ η ΕΕ, που δεν συζητά μορφές διαγραφής χρέους, με την χρήση του μηχανισμού στήριξης και της ΕΚΤ. Εκεί που πάσχει η πρόταση του ΔΝΤ είναι στο ότι δεν λαμβάνει υπόψη της την συνοχή της ευρωζώνης και τη διατάραξη που πιθανά θα προκαλέσει μια απόφαση για «κούρεμα» (στο εσωτερικό των δανειστών) καθώς και στους κινδύνους «διάδοσης» της λύσης και σε κρατικά χρέη που είναι «βιώσιμα» (Όπως έγινε και με την περίπτωση της Κύπρου με το πρώτο κούρεμα του ελληνικού χρέους). Αντίθετα, η ευρωπαϊκή λύση επιχειρεί να πειραματιστεί με στόχο τη διατήρηση της συνοχής του ευρωοικοδομήματος υπό την ηγεμονία της Γερμανίας. Τα διακρατικά δάνεια «εξασφαλίζονται» παρά την επιμήκυνση τους και αυτό είναι καλό να ακούγεται ως επιχείρημα στο εσωτερικό των πλεονασματικών χωρών.
Το ερώτημα είναι τι γίνεται στη περίπτωση που οι ασθενείς χώρες αρχίζουν και αποκτούν πρόσβαση στις αγορές μέσω προγράμματος αγοράς ομολόγων στη δευτερογενή αγορά από την ΕΚΤ. Η καλύτερη δυνατή εξέλιξη θα μοιάζει με αυτήν της Ιταλίας και της Ισπανίας. Οι δύο αυτές χώρες είναι στις αγορές αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η οικονομία τους αναπτύσσεται ή οτι έχει μπει σε μια τροχιά διαφυγής από τα προβλήματα του χρέους, της αποεπένδυσης ,της ύφεσης και της ανεργίας. Όπως σωστά γράφει και ο Π. Σταύρου (http://rednotebook.gr/ )
''Ας φανταστούμε μια δεσμευμένη με δανειακές συμβάσεις διακρατικών δανείων(μνημόνια) χώρα που αποκτά μερική πρόσβαση στις αγορές μέσω της στήριξης της ΕΚΤ και μέσω ενός αυστηρού δημοσιονομικού προγράμματος λιτότητας. Η συμπεριφορά των αγορών θα μπορούσε να εξαρτηθεί από τρεις παράγοντες, α) από τη βιωσιμότητα του χρέους, β) από την πιθανολογούμενη αντίδραση της ΕΚΤ και γ) από τον πιθανολογούμενο ρυθμό ανάπτυξης της χώρας. Κατά πάσα πιθανότητα και λόγω των θεσμοποιημένων πολιτικών λιτότητας το (α) και το (γ) θα εκτιμηθούν αρνητικά και θα θεωρηθεί ότι η χώρα, στο μέλλον, δεν θα διαθέτει την απαραίτητη ευρωστία για να αποπληρώνει ικανοποιητικά τα δάνεια της. Άρα, θα μείνει μόνο το (β) και το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων που θα συγκρατήσει τα spreads σε ανεκτά επίπεδα. Κάτι τέτοιο όμως σημαίνει μόνιμη ομηρία.
Με λίγα λόγια η διαμάχη ΔΝΤ και ΕΕ εξελίσσεται έτσι ώστε η επάνοδος στην αγορά χρήματος των χωρών σε επιτήρηση, να επιτευχθεί σταδιακά, χωρίς διαγραφή χρεών και «κούρεμα», με εξασφάλιση της συνέχισης των πολιτικών λιτότητας στις δανειζόμενες χώρες. Φαίνεται δηλαδή πως μια ορισμένη χρησιμοποίηση της ΕΚΤ και των μηχανισμών στήριξης θα γίνει έτσι ώστε η μερική έξοδος των χωρών του νότου στις αγορές να συνιστά μια μέθοδο απορρόφησης των έντονων πολιτικών και κοινωνικών κραδασμών που έρχονται.
Το μεγάλο ζήτημα είναι να καταλάβει η ελληνική πολιτική ηγεσία, σε κυβέρνηση και αντιπολίτευση, το αυτονόητο αλλά αναγκαίο: ποιος ελέγχει την ποσότητα του χρήματος που αναγκαστικά χρειαζόμαστε (ΕΚΤ) Στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με τους δανειστές πρέπει να βάλουμε και αυτόν τον παράγοντα, ώστε να διασφαλίσουμε και τους ευρωπαίους φορολογούμενους αλλά και την ελληνική κοινωνία. Και επιμένω: το πρόβλημα περνάει μέσα απο Πανευρωπαική Διάσκεψη για το χρέος. Γιατί σκοπός μας δεν θα είναι να τους εκβιάσουμε, αλλά να τους εξηγήσουμε ότι όσο μας δανείζουν, τόσο θα τους χρωστάμε. Όσοι ακόμη αναρωτιούνται πώς θα ζήσουμε χωρίς τα δανεικά και χωρίς να καλύψουμε τα ''χρηματοδοτικά'' κενά, καλό είναι να μάθουν την βασική αρχή της μακροοικονομικής πραγματικότητας που ζεί η χώρα και η κοινωνία μας : δεν ξεχρεώνεις αν δανείζεσαι για να πληρώνεις τα δανεικά, αλλά μόνο αν σταματήσεις να δανείζεσαι και παράλληλα να δουλεύεις περισσότερο(περισσότερο ΑΕΠ δηλαδή) μεγαλώνοντας τα έσοδα(όχι με νέους φόρους σε μικρότερο εισόδημα!) και κόβοντας τα έξοδα και τις σπατάλες( απολύσεις και περικοπές σε άχρηστες ΔΕΚΟ)για να αρχίσεις απο το αληθινό παραγωγικό πλεόνασμα να αποπληρώνεις τα παλιά χρέη. Το εντελώς αντίθετο συνέβη στην Ελλάδα απο το 2010 μέχρι σήμερα. Ποτέ δεν υπήρξε στην ανθρώπινη ιστορία τόσο ανορθολογική και μάλον σκόπιμα αναποτελεσματική διαχείριση εθνικού χρέους...www.maritimes.gr