Ελληνικά Μουσεία ή απλά αποθήκες;...

Toυ Kώστα Παπαηλία Δεν περάσανε πολλοί μήνες, από τα εγκαίνια  του νέου μουσείου της Ακρόπολης   και έχουν κοπεί ήδη 1.000.000 εισιτήρια ...

Toυ Kώστα Παπαηλία

Δεν περάσανε πολλοί μήνες, από τα εγκαίνια  του νέου μουσείου της Ακρόπολης  και έχουν κοπεί ήδη 1.000.000 εισιτήρια,  ενώ αναμένεται να φτάσουν  τα 3.000.000, μέχρι την πρώτη επέτειο  του. Το μουσείο της Ακρόπολης ίσως είναι το...
πρώτο μουσείο/χώρος πολιτισμού/αξιοθέατο,στην χώρα, όπου  σχηματίζονται ουρές, φαινόμενο  σύνηθες σε άλλα αξιοθέατα  μεγάλων μητροπόλεων όπως το  Παρίσι ή Ρώμη η το Λονδίνο  ,επίσης είναι το πρώτο αξιοθέατο  που «ανάγκασε» ακόμα και τους  πιο αδιάφορους να το επισκεφτούν  ,έστω και μια φορά, απόρροια  ενός πετυχημένου μάρκετινγκ  και το πρώτο πράγμα ίσως  στην Ελλάδα που μύρισε 21 αιώνα  και έκανε την έννοια μουσείο  στην  συνείδηση των ελλήνων  να συνδέεται, όχι με κάτι  «στοιχειωμένο» και απαρχαιωμένο ,αλλά με κάτι φουτουριστικό,  αισιόδοξο και υπερήφανο 
Μπορεί  το νέο μουσείο της Ακρόπολης,  να ικανοποιεί το κοινό αίσθημα  για ένα ολοκληρωμένο και λειτουργικό  «Εθνικό μουσείο» απόλυτα φιλικό  και επαρκές για κομμάτια ορόσημα  του ελληνικού πολιτισμού, τί όμως ακριβώς συμβαίνει με  τα υπόλοιπα μουσεία της χώρας, κατά πόσο επαρκούν, κατά πόσο ανταποκρίνονται έστω και στις στοιχειώδεις μουσειολογικές απαιτήσεις του 21 αιώνα.
Δυστυχώς η Ελλάδα, κατέχει άλλη μια αρνητική πρωτιά στην Ευρώπη, είναι ίσως η τελευταία χώρα σε επισκεψιμότητα μουσείων σε  όλη την Ευρώπη, κάπου 2.500.000 εισιτήρια  (τα μισά από τα οποία ελευθέρας  εισόδου) για  εκατοντάδες  ελληνικά μουσεία, όταν το Λούβρο μόνο, δέχεται κάθε χρόνο σταθερά  τα τελευταία χρόνια 8.200.000 εισιτήρια   Άραγε για αυτόν τον αρνητικό  αριθμό, πρέπει να κατηγορηθούν  οι έλληνες που υποτίθεται  δεν φημίζονται για την τακτική  τους προσέλευση σε αρχαιολογικούς  χώρους και μουσεία ? ή η  ανικανότητα του υπουργείου πολιτισμού  να συμβάλλει καταλυτικά στην  ανάδειξη των μουσειακών χώρων  και οι επενδύσεις στον πολιτισμό,  είναι πασαλείμματα καλά τυλιγμένα  σένα πομπώδες μίτο .Στην έρευνα  που ακολουθεί, θα αποκαλυφθούν  ποια μουσεία της Ελλάδας πληρούν  τις προϋποθέσεις και ποια  έχουν αφεθεί στην σήψη τους, παρασύροντας μαζί τους αριστουργήματα  του πολιτισμού μας
Το προαναφερθέν  νέο μουσείο της Ακρόπολης,  είναι η προτελευταία και πλέον  εκσυγχρονισμένη άφιξη στον χώρο  του πολιτισμού. Λίγο αργότερα  ήρθε και το νέο αρχαιολογικό  της Πάτρας (άλλο ένα πολύπαθο  όραμα) που κοντά στα πρότυπα  του μουσείου της Ακρόπολης,  αναμένεται να αποτελέσει περήφανο  λίκνο της πρωτεύουσας της  Πελοποννήσου, καθώς είναι το  δεύτερο σε μέγεθος μουσείο  της χώρας. Παρά την αμφιλεγόμενη  αρχιτεκτονική και το αρχικό  προοίμιο της ξακουστής ελληνικής  γκρίνιας, αποδείχτηκε ότι ήταν  ο πιο κατάλληλος χώρος   για την στέγαση ότι πιο  σημαντικού έχει να επιδείξει  ο ελληνικός πολιτισμός, δεν επιβλήθηκε  στον χώρο με τον όγκο του  όπως αρχικά φοβήθηκαν όλοι, αλλά  αντίθετα έγινε η απόλυτα αρχειοθετημένη  αποθήκη της, που  επισκιάζεται  αλλά ταυτόχρονα συγκλονίζει.  Ταυτόχρονα αποδείχτηκε ένα απόλυτα  πετυχημένο αστικό πείραμα, που  ανέστησε μια κλασσική περιοχή  όπως η Αεροπαγίτου σε σημείο  αναφοράς της πρωτεύουσας.
Πριν από  το μουσείο της Ακρόπολης τον  δρόμο, είχαν ανοίξει οι ιδιωτικές  «αλυσίδες» μουσείων όπως Μπενάκη  και Γουλανδρή, που με σύστημα  καθόλα ευρωπαϊκό, αποτέλεσαν  πρότυπα μουσειολογίας και ανανεωσιμότητας. Αλλά και τα μουσεία της Ολυμπίας και των Δελφών, μετά  τις πρόσφατες ανακαινίσεις του, μοιάζουν πλήρως συμμορφωμένα  με τον βασικό τους σκοπό.
Στον αντίποδα  των κατά βάσει πετυχημένων  ιδιωτικών και λιγοστών δημόσιων  μουσείων, υπάρχουν περίφημα ελληνικά  μουσεία, θύματα μιας ελεεινής  και δυστυχώς καθόλα ελληνικής  αντίληψης ότι μουσεία που  δεν κόβουν, δεν ανανεώνονται!Κάτι  που σημαίνει ότι ακόμα και  τα μουσεία, αντιμετωπίζονται  ως εμπορικά κέντρα .Το πολύπαθο  αρχαιολογικό μουσείο της Κορίνθου  στεγάζει μερικά από τα συγκλονιστικότερα  ευρήματα, της κορινθιακής τέχνης. Στεγάζεται σ’ ένα ημιυπόγειο  κτίριο που ανέγειρε η αμερικανική  αρχαιολογική υπηρεσία το 1932.Εκεί  σε τέσσερεις μικρές αίθουσες  ασφυκτιούν χιλιάδες ευρήματα, στοιβαγμένα  σχεδόν το ένα πάνω στο άλλο, ενώ αριστουργήματα της κορινθιακής  αγγειοπλαστικής, βρίσκονται ατάκτως  ερριμμένα σε προπολεμικές προθήκες, απ’ αυτές που συνήθως συναντά  κανείς ανάμεσα σε σωρούς σκουπιδιών. Ταυτόχρονα χιλιάδες νέα ευρήματα  από τις σωστικές ανασκαφές  και τα πάμπολλα δημόσια έργα  περιμένουν στο σκοτάδι την  πολυπόθητη ανάδειξη τους σ’ενα  σωστό μουσειακό περιβάλλον,που  τουλάχιστον στο προσεχές μέλλον  δεν αναμένεται να δημιουργηθεί.
Το μουσείο  Ελευσίνας,παίρνει ίσως  το βραβείο  του πιο τραγικού μουσείου  της χώρας.Η Ελευσίνα, ο δεύτερος  ίσως πιο σημαντικός αρχαιολογικός  χώρος της Ελλάδας,μετά την  Ακρόπολη,έχει αφεθεί στην τύχη  του. Ίσως γιατί η εκάστοτε  ελληνική κυβέρνηση αδυνατεί  να συνδυάσει το ένδοξο παρελθόν  της με το άδοξο βιομηχανικό  παρόν της. Το δε μουσείο  της, ένα άθλιο οίκημα τριών  αιθουσών, που θυμίζει προκάτ  της εθνικής, εκτός του ότι  συνορεύει με διαλυτήρια χρωμάτων  εν λειτουργία, εκθέτει τα συγκλονιστικά  ευρήματα,όπως κάτι υπαίθρια μαρμαράδικα,εκθέτουν  εκμαγεία και ταφόπλακες .Ταυτόχρονα  και οι δικές του αποθήκες  είναι κατάμεστες από ευρήματα,ενώ  άλλα σπουδαία σαπίζουν στο  παραμελημένο αίθριο του και  στον αρχαιολογικό του χώρο  μεταξύ των οποίων και η  τεράστια προτομή-αέτωμα του αυτοκράτορα  και τα θαυμάσια κιονόκρανα  των μικρών προπυλαίων, με τους  μαρμάρινους γρύπες. Κατά την  παλιά επίσκεψη του πρώην υπουργού  πολιτισμού Μιχάλη Λιάπη στην  Ελευσίνα ,για να φυτέψει χαρούμενος  μια ροδιά ,δήλωσε ότι δεν  μπορεί να δημιουργηθεί νέο  μουσείο, αφού η προσέλευση  του κόσμου είναι ελάχιστη. Μήπως  επειδή δεν υπάρχει μουσείο  και ο χώρος είναι ένα απέραντος  σκουπιδότοπος ,δεν υπάρχει και  προσέλευση. Δυστυχώς  ο τρόπος  που αντιμετωπίζεται η Ελευσίνα, αποδεικνύει τραγικά, εξοργιστικά,  φρικτά, απαράδεκτα υπό πιο πρίσμα  αξιοποιείται ο πολιτισμό μας  .Αλλά και στυγνά και εμπορικά  να το έβλεπε κανείς, η Επίδαυρος  ο τρίτος σε επισκεψιμότητα  αρχαιολογικός χώρος της Ελλάδας,έχει  επίσης μια αποθήκη για μουσείο  ,χωρίς καμία μελέτη σχετικά  με την ανάδειξη τον λιγοστών  του εκθεμάτων και εκμαγείων.
Κάπου  εκεί φθάνουμε στο ΕΑΜ(Εθνικό  Αρχαιολογικό Μουσείο),ένα από  τα τελευταία σε επισκεψιμότητα  εθνικά μουσεία στον κόσμο,  η εγκυκλοπαίδεια του ελληνικού  πολιτισμού και ναυαρχίδα των  πολιτιστικών μας ιδρυμάτων ,είναι  χαρακτηριστικό παράδειγμα κακού  μουσείου με άριστο περιεχόμενο,  απόλυτα ανεκμετάλλευτο. Αυτήν την  στιγμή και παρά την περίφημη  ανακαίνιση των ολυμπιακών του  2004,τα σημαντικότερα ευρήματα  της ελληνικής τέχνης στριμώχνονται  σένα απαρχαιωμένο χώρο μόλις  8.000 τμ, ή πολλά υποσχόμενη υπόγεια  επέκταση του μουσείου θα διαθέσει  μόλις 2.000 επιπλέον, ενώ τα υπόλοιπα  από τα 24.000 που προβλέπονται, θα  διατεθούν για χώρους εξυπηρέτησης  και κυρίως για παρκινγκ. Ακόμα  και αυτό το ελάχιστο όταν  και όποτε γίνει, διότι το  ζήτημα φαίνεται ακόμα να εκκρεμεί, πάλι δεν θα κάνει ουσιαστική  διαφορά. Όσο για τα 140.000 εκθέματα, των αποθηκών του μουσείου, που  κανείς νομίζει ότι πρόκειται για ευτελή spolia, αλλά πολλοί μιλάνε για άγνωστα αριστουργήματα ,ακόμα δεν έχει προβλεφθεί χώρος. Αξίζει να αναφερθεί ότι το εθνικό μας μουσείο, δεν συμπεριλαμβάνεται και στα περισσότερα πακέτα επισκέψεων στην πόλη και σε πολύ μεγάλο βαθμό αγνοείται η ύπαρξη του, ενώ δεν γίνεται καμία ουσιαστική προσπάθεια προώθησης του.
Πέρα από  την επαρχιακή νοοτροπία των  περισσότερων ελληνικών μουσείων  και τις ανεπαρκέστατες εγκαταστάσεις, αξίζει να σημειωθεί και η έλλειψη προσωπικού ,χώρων εξυπηρέτησης του κοινού, τα μειωμένα ωράρια που δεν ανταποκρίνονται στα  αντίστοιχα φορτωμένα ωράρια των περισσότερων πολιτών. Τα περισσότερα μουσεία απλά υπάρχουν  για να υπάρχουν, σαν τοπικά  ιδρύματα του τσίμα-τσίμα, σαν λαϊκές εκθέσεις «τοπικών προϊόντων» όχι όμως σαν ισχυρά πνευματικά ιδρύματα, με διδακτικό χαρακτήρα, με ολοκληρωμένες προτάσεις και ακέραια ύπαρξη. Τα περισσότερα  ελληνικά μουσεία, ψάχνουν συνανήκοντα  θραύσματα τους σε μια high tech εποχή,που το Μπιλμπαο της Ισπανίας υποδέχεται ένα εκπληκτικό μουσείο όπως το μουσείο Guggenheim και η Αίγυπτος ετοιμάζει το  νέο της εθνικό μουσείο, που θα κοστίσει 400.000.000 ευρώ και θα είναι το μεγαλύτερο μουσείο του κόσμου.