Νέες ισορροπίες καθώς η κρίση μεταλλάσσεται...

Με την ολοκλήρωση της δεύτερης συμφωνίας διάσωσης της Ελλάδας, η επόμενη μεγάλη δοκιμασία για τη ζώνη του ευρώ θα αφορά την Ισπανία. Η διαμ...

Με την ολοκλήρωση της δεύτερης συμφωνίας διάσωσης της Ελλάδας, η επόμενη μεγάλη δοκιμασία για τη ζώνη του ευρώ θα αφορά την Ισπανία. Η διαμάχη για το ισπανικό έλλειμμα που μόλις άνοιξε θα δείξει αν η Ευρώπη μπορεί να διατηρήσει τη σωστή ισορροπία ανάμεσα στο καρότο και στο μαστίγιο προκειμένου να συμβιβάσει...
τα πολύ διαφορετικά συμφέροντα των πιστωτών, των δανειοληπτών και των αγορών.

Για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους και της τραπεζικής κρίσης της Ευρωζώνης μετρούν πολύ τα σωστά κίνητρα και η σωστή σειρά πολιτικών και μέτρων. Η επιβολή ζημιών στους ομολογιούχους της Ελλάδας το περασμένο καλοκαίρι, πριν την οικοδόμηση ενός ασφαλούς ‘τείχους προστασίας’ για τα υπόλοιπα κράτη της ευρωπαϊκής περιφέρειας, αποτέλεσε χαρακτηριστικό παράδειγμα του τι η Ευρώπη δεν πρέπει να κάνει. Η κατάρρευση της αγοράς κρατικών ομολόγων της ευρωπαϊκής περιφέρειας το περασμένο φθινόπωρο έφερε το ευρώ στο χείλος της καταστροφής.
Έκτοτε όμως η ευρωπαϊκή χορογραφία βελτιώθηκε. Η προσφορά φτηνής τριετούς ρευστότητας ύψους 1 τρις δολαρίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αγόρασε πολύτιμο χρόνο για τους πολιτικούς της Ευρωζώνης καθώς ουσιαστικά εκμηδένισε τον κίνδυνο μιας καταστροφικής τραπεζικής χρεοκοπίας.
Παρά ταύτα, η ευρωπαϊκή κρίση δεν υποχωρεί, απλά μεταλλάσσεται. Με την απόφασή του για αλλαγή του στόχου του ελλείμματος από τα νούμερα που είχε συμφωνήσει με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο νέος Ισπανός πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι αμφισβητεί το βασικό συμβιβασμό που στηρίζει την διαχείριση της κρίσης: ο μεγάλος ταμίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης Γερμανία και τα άλλα κράτη πιστωτές του ευρωπαϊκού Βορρά είναι διατεθειμένα να χρηματοδοτήσουν τα κράτη δανειολήπτες του Νότου εφόσον εφαρμόζουν πολιτικές λιτότητας ώστε μειώσουν τα χρέη και τα ελλείμματά τους.
«Εισερχόμαστε σε μια πιο πολιτική φάση της κρίσης στην οποία θα έλθουν στο προσκήνιο τα ζητήματα της εθνικής κυριαρχίας, της δημοσιονομικής εποπτείας και της ανταγωνιστικότητας των κρατών της ευρωπαϊκής περιφέρειας έναντι της Γερμανίας», σημειώνει ο Νίκολας Σπίρο, του Spiro Sovereign Strategy. «Αν η Ισπανία πάρει την ελευθερία που αναζητά, θα τινάξει στον αέρα ευθύς εξαρχής το νέο, γερμανικής έμπνευσης, δημοσιονομικό καθεστώς της Ευρωζώνης», λέει.
Αμέσως μετά την υπογραφή του νέου δημοσιονομικού συμφώνου – και μάλιστα χωρίς να ενημερώσει τους άλλους ηγέτες της Ευρωζώνης – ο Ισπανός πρωθυπουργός αύξησε τον στόχο του ισπανικού ελλείμματος για το 2012 σε 5.8% έναντι 4.4% που είχε συμφωνήσει με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, με το επιχείρημα ότι τα δημόσια οικονομικά που παρέλαβε η κυβέρνηση του ήταν χειρότερα από ό,τι νόμιζε.
Η Ολλανδία, που ήδη συζητά τι να κάνει με το δικό της αυξημένο έλλειμμα, θα παρακολουθήσει με μεγάλο ενδιαφέρον τις συζητήσεις σχετικά με το στοίχημα του Ραχόι. Και το ίδιο θα κάνει και η Γαλλία όπου ο προεδρικός υποψήφιος των Σοσιαλιστών και πιθανότερος νικητής των εκλογών Φρανσουά Ολάντ έχει δηλώσει ότι αν εκλεγεί, θα επιδιώξει την επαναδιαπραγμάτευση του δημοσιονομικού συμφώνου προκειμένου να δώσει την έμφαση στην ανάπτυξη. Και τέλος, υπάρχει πάντα η Ελλάδα που ναι μεν συμφώνησε να δεχτεί τρομερές δημοσιονομικές περικοπές προκειμένου να προχωρήσει το δεύτερο εγχείρημα διάσωσης ύψους 130 δις ευρώ, αλλά γνωρίζει πολύ καλά πως αυτές θα παρατείνουν και θα εμβαθύνουν περαιτέρω την ύφεση που βρίσκεται ήδη στον πέμπτο της χρόνο. Και η Ελλάδα θα κάνει εκλογές σε δύο μήνες.
«Αν οι Ισπανοί μπορούν να πουν στην Επιτροπή ‘άσε μας ήσυχους’ γιατί να μην μπορούν και οι Έλληνες;» αναρωτιέται ο Τζέιμι Ντανχόιζερ της Lombard Street Research.
Ο Ντανχόιζερ επισημαίνει ότι τα δημοσιονομικά νούμερα της Ισπανίας απλά δεν βγαίνουν. Στη Μαδρίτη, λέει, προτάθηκε να κόψει τις πραγματικές δημόσιες δαπάνες της το 2012 κατά 11.5%». Είναι ποτέ δυνατόν; «Αν το έκανε θα προκαλούσε πτώση του ΑΕΠ πολύ μεγαλύτερη του 1.7% που είναι η σημερινή εκτίμηση της κυβέρνησης». Αν τέτοιες μειώσεις δαπανών καθιστούν αδύνατο το στόχο μείωσης του ελλείμματος του 2012 στο 3%, αναρωτιέται ο αναλυτής, τι νόημα έχει να το κάνεις; Μόνο και μόνο για να μην προκαλέσεις τη Γερμανία;
Κατά την Πάολα Σουμπάτσι, επικεφαλής διεθνών οικονομικών στο Chatham House, ένα θινκ τανκ του Λονδίνου, δεν υπάρχει διέξοδος για χώρες σαν την Ισπανία που έχει ανεργία στο 23.3%, την υψηλότερη στην Ευρωζώνη και πιέζεται να προχωρήσει σε περαιτέρω δημοσιονομικές περικοπές. «Είναι πάρα πολύ δύσκολο να χορηγήσεις άλλη μια δόση από αυτό το πικρό φάρμακο στο κόσμο αυτών των κρατών», λέει.
Η αντίθετη προσέγγιση, σύμφωνα με τον Τζέικομπ Φανκ Κίρκεγκααρντ, του Peterson Institute, επισημαίνει πως όλα αυτά παραβλέπουν ότι οι κυβερνήσεις της ευρωπαϊκής περιφέρειας υιοθετούν σκληρές μεταρρυθμίσεις μόνο όταν έχουν εξαντληθεί όλες οι άλλες τους επιλογές. Αυτό ήταν το δίδαγμα της ΕΚΤ το περασμένο καλοκαίρι, όταν ο Ιταλός πρωθυπουργός Σίλβιο Μπερλουσκόνι έκανε πίσω στις υποσχέσεις του για μεταρρυθμίσεις από τη στιγμή που η ΕΚΤ άρχισε να αγοράζει ιταλικά ομόλογα στις δευτερογενείς αγορές και χαλάρωσε η πίεση των αγορών στη Ρώμη. Μετά την απομάκρυνση βεβαίως του Μπερλουσκόνι από την εξουσία, ο τεχνοκράτης πρωθυπουργός της Ιταλίας Μάριο Μόντι όπως και η Ισπανία προχώρησαν σε ζωτικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.
Η παροχή των σωστών κινήτρων σημαίνει ωστόσο ότι δημιουργείς και τον πολιτικό χώρο στα κράτη με καλή διακυβέρνηση που χάνουν τους στόχους του ελλείμματος. Για το σκοπό αυτό η νέα συνθήκη δεν προβλέπει κυρώσεις για κράτη με υψηλή ανεργία που προχωρούν σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, λέει ο Κίρκεγκααρντ. Και γι’ αυτό είναι μάλλον απίθανο η Επιτροπή να τιμωρήσει την Ισπανία. «Αν κάνουν κάτι τέτοιο, θα δείξουν ότι δεν έχουν μάθει τίποτα».
Τα καλά νέα είναι πως οι Ευρωπαίοι πολιτικοί μαθαίνουν. Όταν οι αγορές εξεγέρθηκαν στη σκέψη ότι η επιβολή ζημιών στους πιστωτές της Ελλάδας θα δημιουργούσε προηγούμενο για τα άλλα υπερχρεωμένα κράτη του ευρωπαϊκού Νότου, η Γερμανίδα καγκελάριος Αγγέλα Μέρκελ και ο Γάλλος πρόεδρος Νικολά Σαρκοζί έκαναν στροφή 180 μοιρών και δήλωσαν ότι η Ελλάδα είναι μοναδική περίπτωση.
Το Βερολίνο έκανε στην πραγματικότητα τα πράγματα με λάθος σειρά προτείνοντας ‘κούρεμα’ του ιδιωτικού τομέα προτού να έχει δημιουργηθεί το απαραίτητο τείχος προστασίας που θα απέτρεπε τη μόλυνση, λέει ο Κίρκεγκααρντ. Έκτοτε όμως οι κυβερνήσεις και ιδίως η Γερμανία έχουν μάθει να κατανοούν το πώς δουλεύουν οι αγορές καθώς και την ανάγκη να επικοινωνούν μαζί τους. «Σίγουρα οι Ευρωπαίοι βελτιώθηκαν στην εξισορρόπηση των κινήτρων. Η ποιότητα των πολιτικών αποφάσεων βελτιώθηκε», λέει.
Παρά ταύτα, ορισμένοι αναλυτές ακόμη φοβούνται τη σειρά των πολιτικών κινήσεων. Καταρχήν αναρωτιούνται μήπως τα έκτακτα μέτρα της ΕΚΤ που αφαίρεσαν το ρίσκο μιας κρίσης χρηματοδότησης στο τραπεζικό σύστημα οδήγησαν σε επανάπαυση συμβάλλοντας και στην απόφαση της κυβέρνησης Ραχόι να χαλαρώσει τη δημοσιονομική πειθαρχία.
Ο Άντριου Μπενίτο, οικονομολόγος της Goldman Sachs, διαφωνεί και λέει ότι έχει σχηματιστεί ένας χάρτης προς την κατεύθυνση της λύσης της κρίσης χρέους της Ευρωζώνης. «Αλλά τα διάφορα στοιχεία αυτής της λύσης περιλαμβάνουν δράσεις σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο που δεν συντονίζονται σε όρους χρόνου. Κι αυτό ενέχει κινδύνους, μολονότι η ανακοίνωση της Ισπανίας για λιγότερο φιλόδοξους στόχους του ελλείμματος από μόνη της δεν είναι σημάδι επανάπαυσης».
Σε μια παρόμοια εκτίμηση, ο πρώην επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ Ραγκουράμ Ράτζαν, λέει ότι στη διάρκεια του δράματος του ευρώ οι πολιτικοί παρέλαβαν την εντολή για πιο τολμηρή δράση μόνο όταν οι αγορές τους έφεραν στην πατρίδα τους το κόστος του να μην κάνουν απολύτως τίποτα. «Ενώ η ΕΚΤ αγόρασε κάποιο χρόνο για την Ευρωζώνη, τα καθησυχαστικά αποτελέσματα της δράσης της στις αγορές είναι δίκοπο μαχαίρι. Έχουν αντιληφθεί οι Ευρωπαίοι αρκετά τον κίνδυνο για να ανεχτούν ισχυρότερη δράση από τις ηγεσίες τους;

sofokleous10.gr